In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: van Lokland, J.W., 1e luitenant van Mil. Comm. voor prov. Drenthe Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Assen Datum: 1945-04-28 Onderwerp: een aantal wachten van de B.S. hebben hun post verlaten met onder andere achterlating van een geladen karabijn. Hiermee werden patiënten spelend aangetroffen. Verzoek om onderzoek hiernaar.

Van: van Lokland, J.W., 1e luitenant van Mil. Comm. voor prov. Drenthe Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Assen Datum: 1945-04-28 Onderwerp: een aantal wachten van de B.S. hebben hun post verlaten met onder andere achterlating van een geladen karabijn. Hiermee werden patiënten spelend aangetroffen. Verzoek om onderzoek hiernaar.

Brief van luitenant J.W. Lokland aan J.G. Buijvoets over B.S- bewakers in kamp Hooghalen

Van: Nederlandsche Roode Kruis, Inlichtingendienst voor Burgers Aan: Boas, Salomon Datum: 1944-02-14 Plaats: 's-Gravenhage Onderwerp: mededeling dat er een telegram voor de familie Boas is binnengekomen van M. Frank uit Netanya, met daarin de officiële regeringsnummers van hun toelatingsvergunning voor de Palestina-veteranenlijst.

Van: Nederlandsche Roode Kruis, Inlichtingendienst voor Burgers Aan: Boas, Salomon Datum: 1944-02-14 Plaats: 's-Gravenhage Onderwerp: mededeling dat er een telegram voor de familie Boas is binnengekomen van M. Frank uit Netanya, met daarin de officiële regeringsnummers van hun toelatingsvergunning voor de Palestina-veteranenlijst.

Brief van het Rode Kruis aan Salomon Boas over de binnenkomst van een telegram

Spoorlijn traject Groningen-Hooghalen- Kamp Westerbork- Hooghalen.

Spoorlijn traject Groningen-Hooghalen- Kamp Westerbork- Hooghalen.

Situatieschets van het spoorlijn tracé Hooghalen-kamp Westerbork

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Vitamine R

De Westerborker nr. 23&nbsp; Datum 1945-05-17 Dit blad werd kort na de bevrijding van kamp Westerbork uitgegeven voor het overbrengen van kampmededelingen en de bevrijdde kampgevangenen op de hoogte te houden van de ontwikkelingen elders (front). Vier in Nederland teruggekeerde overlevenden; schoenreparaties; avondklok; commissie van geschillen; apotheek; archivalia gezocht door Van Giffen; Godsdienstoefeningen; verloren spullen; ruilen van schoenen; opgedoken kinderen in Friesland, waarvan de ouders worden gezocht; wereldnieuws.

De Westerborker nr. 23&nbsp; Datum 1945-05-17 Dit blad werd kort na de bevrijding van kamp Westerbork uitgegeven voor het overbrengen van kampmededelingen en de bevrijdde kampgevangenen op de hoogte te houden van de ontwikkelingen elders (front). Vier in Nederland teruggekeerde overlevenden; schoenreparaties; avondklok; commissie van geschillen; apotheek; archivalia gezocht door Van Giffen; Godsdienstoefeningen; verloren spullen; ruilen van schoenen; opgedoken kinderen in Friesland, waarvan de ouders worden gezocht; wereldnieuws.

'De Westerborker' nr. 23 met mededelingen en nieuwsberichten

Van: Vissel-Sleutelberg, Mietje Aan: van Dam-Sleutelberg, Aron en Golina Plaats: Groningen Datum: 1942-08 Onderwerp: over haar kinderen en moeten leven van de steun; ze krijgt ook 2,50 van de Joodse gemeente; mevrouw Drielsma is weer getrouwd met een Wallage uit Leeuwarden; nog steeds geen bericht van haar man Simon gekregen, alweer vier weken geleden; niemand heeft nog een bericht ontvangen; vele anderen zijn ook vertrokken; van mevrouw Goslinski-Frank kreeg ze onderkleren voor haar oudste. Zij vroeg of haar zoon iets van de Joodse school had gekregen, waarop Mietje zei: ‘nee’; van Rika ook al iets gekregen; zondag is het 11 weken dat Simon weg is. Het is geen leven zonder een man; aan haar schoonouders heeft ze niet veel; Salomon de Vries is ook al in Duitsland; twee weken terug kreeg Mietje een bericht dat Simon moest komen opdagen voor een keuring. Mietje had aangegeven dat hij er niet was. 's nachts werd zij door twee agenten van haar bed gelicht; over drie Joodse kappers, die waren vrijgesteld van deportatie; over en razzia; over Barend die in een kamp in Nijverdal (Twilhaar) zat; over overbrengen naar de gevangenis in Arnhem…

Van: Vissel-Sleutelberg, Mietje Aan: van Dam-Sleutelberg, Aron en Golina Plaats: Groningen Datum: 1942-08 Onderwerp: over haar kinderen en moeten leven van de steun; ze krijgt ook 2,50 van de Joodse gemeente; mevrouw Drielsma is weer getrouwd met een Wallage uit Leeuwarden; nog steeds geen bericht van haar man Simon gekregen, alweer vier weken geleden; niemand heeft nog een bericht ontvangen; vele anderen zijn ook vertrokken; van mevrouw Goslinski-Frank kreeg ze onderkleren voor haar oudste. Zij vroeg of haar zoon iets van de Joodse school had gekregen, waarop Mietje zei: ‘nee’; van Rika ook al iets gekregen; zondag is het 11 weken dat Simon weg is. Het is geen leven zonder een man; aan haar schoonouders heeft ze niet veel; Salomon de Vries is ook al in Duitsland; twee weken terug kreeg Mietje een bericht dat Simon moest komen opdagen voor een keuring. Mietje had aangegeven dat hij er niet was. 's nachts werd zij door twee agenten van haar bed gelicht; over drie Joodse kappers, die waren vrijgesteld van deportatie; over en razzia; over Barend die in een kamp in Nijverdal (Twilhaar) zat; over overbrengen naar de gevangenis in Arnhem…

Brief van Mietje Vissel-Sleutelberg aan het gezin van haar zus Golina

Van: Gans, Eppo Aan: wie het betreft Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-08-22 Onderwerp: Einzelhaft en de kracht van het geloof.

Van: Gans, Eppo Aan: wie het betreft Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-08-22 Onderwerp: Einzelhaft en de kracht van het geloof.

Gedicht van Eppo Gans geschreven in kamp Vught

1942

December 1942

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr. Aan: de Commandanten van de bewarings- en verblijfskampen Plaats: Den Haag Datum: 1946-10-17 Onderwerp: Inbeslagneming van goederen die de gedetineerden ten onrechte in bezit hebben,. De inbeslag genomen goederen blijven toebehoren aan de gedetineerde, hij mag er niet over beschikken.

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr. Aan: de Commandanten van de bewarings- en verblijfskampen Plaats: Den Haag Datum: 1946-10-17 Onderwerp: Inbeslagneming van goederen die de gedetineerden ten onrechte in bezit hebben,. De inbeslag genomen goederen blijven toebehoren aan de gedetineerde, hij mag er niet over beschikken.

Order van Ter Veer aan de commandanten van de Bewarings- en Verblijfskampen

Van: Mynhart, J. Aan: Tokkie, M. Plaats: Rotterdam Datum: 1942-10-09 Onderwerp: tantes vertrokken.

Van: Mynhart, J. Aan: Tokkie, M. Plaats: Rotterdam Datum: 1942-10-09 Onderwerp: tantes vertrokken.

Telegram van J. Mynhart aan de heer M. Tokkie vanuit Rotterdam

Van: Neumann, Hermann Aan: Dhr. Hendriks Plaats: Zutphen Datum: 1943-07-02 Onderwerp: verhuizing naar kamp Westerbork op de dag van schrijven i.v.m. postbezorging.

Van: Neumann, Hermann Aan: Dhr. Hendriks Plaats: Zutphen Datum: 1943-07-02 Onderwerp: verhuizing naar kamp Westerbork op de dag van schrijven i.v.m. postbezorging.

Briefkaart van Hermann Neumann aan de heer Hendriks vanuit kamp Vught

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 20 juli 1943 - Sobibor

De familie Samson Süskind verhuisde naar het Duitse Neuenhuis in 1880 na hun huwelijk en woonde in de huidige Veldhauser Straße. Samson Süskind had een schroothandel op de hoek van de Veldhauser Straße en de Morsstraße. Samuel Samson Süskind vluchtte op 14 juni 1939 naar Assen, maar keerde korte tijd later terug naar Neuenhaus en werd later gedeporteerd met andere Joden uit de omgeving.

Van: Sleutelberg-Bamberger, Judikje en Sleutelberg Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina en haar gezin Plaats: Farmsum Datum: 1942-08-27 Onderwerp: brief ontvangen; hebben jullie een briefjes geschreven op Julius zijn verjaardag?…

Van: Sleutelberg-Bamberger, Judikje en Sleutelberg Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina en haar gezin Plaats: Farmsum Datum: 1942-08-27 Onderwerp: brief ontvangen; hebben jullie een briefjes geschreven op Julius zijn verjaardag?…

Brief van Judikje Sleutelberg-Bamberger en Meijer Sleutelberg aan Golina van Dam-Sleutelberg

Van: Lendfers, M.J.H. Aan: Stadsarchief Amsterdam Plaats: Heerlen Datum: 1979-11-27 Onderwerp: verzoek om inlichtingen over de familie Eisenberg in verband met het in bezit gekomen zijn van zeer persoonlijke bezittingen van deze familie.

Van: Lendfers, M.J.H. Aan: Stadsarchief Amsterdam Plaats: Heerlen Datum: 1979-11-27 Onderwerp: verzoek om inlichtingen over de familie Eisenberg in verband met het in bezit gekomen zijn van zeer persoonlijke bezittingen van deze familie.

Brief van M.J.H Lendfers aan het Stadsarchief in Amsterdam

Van: Noor (van Bergen-Diamant) Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1945-05-15 Onderwerp: eindelijk kan ze weer schrijven, ze zijn vrij en moeten proberen weer zo gauw mogelijk bij elkaar te zijn; ze is nieuwsgierig hoe het met Chaja gaat; al tien jaar oud, alvast een cadeautje uitzoeken, ze heeft nog veel te goed; Noor heeft Eddy weer gezien. Hij woont nog in Utrecht; Eddy herkende haar niet; eenmaal bij elkaar zal hij er ook gauw aan wennen dat Chaja zijn zusje is en Noor zijn moeder; ze denkt dat ze samen Eddy zullen gaan ophalen; Noor is bezig om een huis te gaan huren en ze kijkt of er nog meubels bewaard gebleven zijn; voor Chaja is er in ieder geval een bed, haar boeken zijn er nog en een grammofoon; Noor zal zuster Dop ook nog even schrijven…

Van: Noor (van Bergen-Diamant) Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1945-05-15 Onderwerp: eindelijk kan ze weer schrijven, ze zijn vrij en moeten proberen weer zo gauw mogelijk bij elkaar te zijn; ze is nieuwsgierig hoe het met Chaja gaat; al tien jaar oud, alvast een cadeautje uitzoeken, ze heeft nog veel te goed; Noor heeft Eddy weer gezien. Hij woont nog in Utrecht; Eddy herkende haar niet; eenmaal bij elkaar zal hij er ook gauw aan wennen dat Chaja zijn zusje is en Noor zijn moeder; ze denkt dat ze samen Eddy zullen gaan ophalen; Noor is bezig om een huis te gaan huren en ze kijkt of er nog meubels bewaard gebleven zijn; voor Chaja is er in ieder geval een bed, haar boeken zijn er nog en een grammofoon; Noor zal zuster Dop ook nog even schrijven…

Brief van Noor aan Chaja vanuit Amsterdam

Personen