In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Kralenketting (snoer) met kleine en grote kralen. Van klei gemaakt. In Kamp Westerbork gemaakt door mevrouw Hanna Weijl (1914). Kleur van de kralen is groen en bruin.

Kralenketting (snoer) met kleine en grote kralen. Van klei gemaakt. In Kamp Westerbork gemaakt door mevrouw Hanna Weijl (1914). Kleur van de kralen is groen en bruin.

Kralenketting gemaakt in kamp Westerbork

Mededeling Van: Kwieser, Henri Aan: Jong-Cohen, de, E.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: vraag of ze levensmiddelen wil sturen.

Mededeling Van: Kwieser, Henri Aan: Jong-Cohen, de, E.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: vraag of ze levensmiddelen wil sturen.

Mededeling van Henri Kwieser aan E. de Jong-Cohen vanuit kamp Westerbork

Van: de gemeente Heerlen Aan: Diamant-Querido, Rachel Plaats: Heerlen Datum: 1944-12-22 Onderwerp: inschrijving (met foto) in de gemeente Heerlen op de Registratielijst als zijnde onderduiker van Joodsche bloede. &nbsp;

Van: de gemeente Heerlen Aan: Diamant-Querido, Rachel Plaats: Heerlen Datum: 1944-12-22 Onderwerp: inschrijving (met foto) in de gemeente Heerlen op de Registratielijst als zijnde onderduiker van Joodsche bloede. &nbsp;

Bewijs van inschrijving van Rachel Diamant-Querido in Heerlen na bevrijd te zijn uit onderduik

Sorteren van aardappelen op het land Kamp Westerbork, 1943 Kinderen en volwassen kampbewoners bezig met aardappelen sorteren op het land in de omgeving van het kamp.

Sorteren van aardappelen op het land Kamp Westerbork, 1943 Kinderen en volwassen kampbewoners bezig met aardappelen sorteren op het land in de omgeving van het kamp.

Sorteren van aardappelen op het land van de kampboerderij

Landkaart. Landkaart van het traject waarop aangegeven de route Westerbork-Auschwitz. Datum: 1944

Landkaart. Landkaart van het traject waarop aangegeven de route Westerbork-Auschwitz. Datum: 1944

Landkaart met de route Westerbork-Auschwitz ingetekend

Interieur privaathuis (latrine) inclusief twee mannen Getekend door: Roozendaal, Alfred Plaats: kamp Westerbork Datum: 1942-11-18

Interieur privaathuis (latrine) inclusief twee mannen Getekend door: Roozendaal, Alfred Plaats: kamp Westerbork Datum: 1942-11-18

De latrine achter barak 56 getekend door Alfred Roozendaal

Van: Minister van landbouw, visserij en voedselvoorziening&nbsp; Aan: Minister van Financiën&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1951-04-20&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork; voorkeur voor afbraak nu de verwachting is dat kamp Schattenberg in de toekomst een permanent militair kamp zal worden.

Van: Minister van landbouw, visserij en voedselvoorziening&nbsp; Aan: Minister van Financiën&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1951-04-20&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork; voorkeur voor afbraak nu de verwachting is dat kamp Schattenberg in de toekomst een permanent militair kamp zal worden.

Brief van de minister van landbouw, visserij en voedselvoorziening aan de minister van Financiën

Van: Lies Aan: lievelingen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-16 Onderwerp: bij het wakker worden dacht Lies aan Corrie's verjaardag, nu zonder een gelukwens van Jules; Siegfried lag de hele weel op bed met reumatische pijn, Lies zalf was snip verkouden; pakketpost; Lies kan voor Siegfried havermout maken en aardappelen met uiten bakken; tijdens zijn ziekte heeft Lies hem verwend; de kou is er al vroeg, Lies mist haar geiser; ….

Van: Lies Aan: lievelingen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-16 Onderwerp: bij het wakker worden dacht Lies aan Corrie's verjaardag, nu zonder een gelukwens van Jules; Siegfried lag de hele weel op bed met reumatische pijn, Lies zalf was snip verkouden; pakketpost; Lies kan voor Siegfried havermout maken en aardappelen met uiten bakken; tijdens zijn ziekte heeft Lies hem verwend; de kou is er al vroeg, Lies mist haar geiser; ….

Brief van Lies aan lievelingen vanuit kamp Westerbork

Van: Lies Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-09 Onderwerp: al weer een maand geleden voor het laatst een brief ontvangen en deze week een pakje; overlijden Jules, Lies had graag de familie de laatste uren bij haar gehad; vader heeft gelukkig niet geleden; Lies was bij hem, zijn ademhaling ging steeds moeilijker; de leegte die ze nu voelt kan ze niet beschrijven; Lies is bang dat ze doorgestuurd zal worden; de nichten in het kamp steunden Lies zo veel mogelijk na het overlijden van Jules; Lies was echter te verdrietig en blij dat de dag voorbij was; …

Van: Lies Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-09 Onderwerp: al weer een maand geleden voor het laatst een brief ontvangen en deze week een pakje; overlijden Jules, Lies had graag de familie de laatste uren bij haar gehad; vader heeft gelukkig niet geleden; Lies was bij hem, zijn ademhaling ging steeds moeilijker; de leegte die ze nu voelt kan ze niet beschrijven; Lies is bang dat ze doorgestuurd zal worden; de nichten in het kamp steunden Lies zo veel mogelijk na het overlijden van Jules; Lies was echter te verdrietig en blij dat de dag voorbij was; …

Briefkaart van Lies Palache-Rosenberg aan Corrie en Piet vanuit kamp Westerbork

Van: van Bergen, Chaja Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: onbekend Datum: 1946 Onderwerp: net melk gedronken; na het eten in de middag moeten de kinderen 1.5 uur slapen; ' s middag voor de zoveelste keer naar de speeltuin, het regent; graag lege kaarten opsturen; nu gaat ze spelen met de andere 10 meisjes…

Van: van Bergen, Chaja Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: onbekend Datum: 1946 Onderwerp: net melk gedronken; na het eten in de middag moeten de kinderen 1.5 uur slapen; ' s middag voor de zoveelste keer naar de speeltuin, het regent; graag lege kaarten opsturen; nu gaat ze spelen met de andere 10 meisjes…

Brief van Chaja van Bergen aan haar moeder vanuit Engeland

Verzetsgraven gefotografeerd in de periode van het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; De graven op de fusilladeplaats achter het crematorium (aantal houten kruizen). Elk kruis geeft een specifieke groep gefusilleerde verzetsstrijders weer, op verschillende data in 1944. Deze verzetsstrijders werden in het crematorium gecremeerd en de asresten werden met een persoonlijk voorwerp bijgezet door kampgevangenen uit kamp Westerbork op de plek waar het kruis staat.

Verzetsgraven gefotografeerd in de periode van het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; De graven op de fusilladeplaats achter het crematorium (aantal houten kruizen). Elk kruis geeft een specifieke groep gefusilleerde verzetsstrijders weer, op verschillende data in 1944. Deze verzetsstrijders werden in het crematorium gecremeerd en de asresten werden met een persoonlijk voorwerp bijgezet door kampgevangenen uit kamp Westerbork op de plek waar het kruis staat.

Foto van verzetsgraven achter het crematorium van kamp \westerbork

Van: Gerzon, Dolf Aan: Ras-(Batavier), M., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-25 Onderwerp: Aankomst in het kamp Westerbork, Adolf slaapt bij zijn vader, zijn zus Annie bij zijn moeder (mannengedeelte en vrouwengedeelte van de barak); Vraag om lakens en slopen, kousen en zeep. Zijn vader zegt dat er een kans is dat ze naar huis terug kunnen gaan.

Van: Gerzon, Dolf Aan: Ras-(Batavier), M., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-25 Onderwerp: Aankomst in het kamp Westerbork, Adolf slaapt bij zijn vader, zijn zus Annie bij zijn moeder (mannengedeelte en vrouwengedeelte van de barak); Vraag om lakens en slopen, kousen en zeep. Zijn vader zegt dat er een kans is dat ze naar huis terug kunnen gaan.

Briefkaart van Adolf Gerzon aan M. Ras-Batavier vanuit kamp Westerbork

Van: de Beer, Dani Aan: wie het betreft Plaats: de trein Datum: 1943-05-18 Onderwerp: &nbsp;Aan alle vrienden in Hoogezand-Sappemeer. De laatste groeten van familie Dani de Beer op weg naar het onbekende.' Op de achterkant is waarschijnlijk door degene die de briefkaart vond genoteerd: '18-5-1943, 's middags om 1.20 uur in goederenwagens.'

Van: de Beer, Dani Aan: wie het betreft Plaats: de trein Datum: 1943-05-18 Onderwerp: &nbsp;Aan alle vrienden in Hoogezand-Sappemeer. De laatste groeten van familie Dani de Beer op weg naar het onbekende.' Op de achterkant is waarschijnlijk door degene die de briefkaart vond genoteerd: '18-5-1943, 's middags om 1.20 uur in goederenwagens.'

Briefkaart van Dani de Beer vanuit de trein gegooid

Personeel.&nbsp; Het personeel van het interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork.&nbsp; Secretariaat (na het vertrek van Maurits Montezinos).&nbsp; Met boden Jansen en Hilwerda.

Personeel.&nbsp; Het personeel van het interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork.&nbsp; Secretariaat (na het vertrek van Maurits Montezinos).&nbsp; Met boden Jansen en Hilwerda.

Foto van het secretariaat in het interneringskamp Westerbork

Persoonsbewijs Van: Schrijver, H. Datum: 1941-11-06

Persoonsbewijs Van: Schrijver, H. Datum: 1941-11-06

Persoonsbewijs van Hans Schrijver

Het doen van voorzieningen aan barak 35 Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-06

Het doen van voorzieningen aan barak 35 Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-06

Brief van Chaja van Bergen aan haar moeder vanuit Engeland

Personen