In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Kampleven Westerbork

Dienstreizen kamp Westerbork

Lagerbefehl No. 14 Datum: 1943-03-11 Appel; intrekkingsbeschikking

Lagerbefehl No. 14 Datum: 1943-03-11 Appel; intrekkingsbeschikking

Lagerbefehl

Van: de Gemeente Roden Aan: Heijmans-de lange, J. Plaats: Roden&nbsp; Datum: 1942-09-24 Onderwerp: vaststelling status gemengd gehuwd zijnde.

Van: de Gemeente Roden Aan: Heijmans-de lange, J. Plaats: Roden&nbsp; Datum: 1942-09-24 Onderwerp: vaststelling status gemengd gehuwd zijnde.

Bewijs van ontvangst over indiening voor een verklaring van de vaststelling van een gemengd huwelijk

Betreft: Plattegrond, doorsnede en aanzichten van barak 59 woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: December 1958

Betreft: Plattegrond, doorsnede en aanzichten van barak 59 woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: December 1958

Plattegrond met doorsnede en aanzichten van barak 59 in het woonoord Schattenberg

Voorschrift uit kamp Vught Elke gevangene mag per week slechts 1 pakket van ten hoogste 2 1/2 kg. ontvangen.

Voorschrift uit kamp Vught Elke gevangene mag per week slechts 1 pakket van ten hoogste 2 1/2 kg. ontvangen.

Voorschrift uit kamp Vught

Specifieke groepen kampbewoners

Orthodoxe Joden kamp Westerbork

Van: Reichskommissar für besetzten Gebiete&nbsp; Aan: Herren Generalsekretare Plaats: Den Haag Datum: 1943-02-18&nbsp; Onderwerp: Verwijdering uit den openbaren dienst van personen die met Joden gehuwd zijn.

Van: Reichskommissar für besetzten Gebiete&nbsp; Aan: Herren Generalsekretare Plaats: Den Haag Datum: 1943-02-18&nbsp; Onderwerp: Verwijdering uit den openbaren dienst van personen die met Joden gehuwd zijn.

Brief van de Reichskommissar für besetzten Gebiete aan de Secretarissen-Generaal

Joodse mannen werkzaam in de tuindienst (Gartenbaugruppe).&nbsp; De opziener Snater is niet-joods en staat geheel links. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940.&nbsp;

Joodse mannen werkzaam in de tuindienst (Gartenbaugruppe).&nbsp; De opziener Snater is niet-joods en staat geheel links. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940.&nbsp;

Joodse vluchtelingen werkzaam in de tuindienst in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Van: Kalmann, Dora Aan: Rita Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-21 Onderwerp: pakketten, hoop om nog lang in Westerbork te blijven Zie ook F 310-068

Van: Kalmann, Dora Aan: Rita Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-21 Onderwerp: pakketten, hoop om nog lang in Westerbork te blijven Zie ook F 310-068

Briefkaart van Dora Kalmann aan Rita vanuit kamp Westerbork

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Rapport van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over door gedetineerden verrichte werkzaamheden

Van: Der deutsche Fachwerber beim Arbeitsambt Winschoten Aan: Hernne Burgermeister der Gemeinde Veendam Plaats: Winschoten Datum: 1942-08-14 Onderwerp: Overbrenging naar Jodenkamp Westerbork op 19 augustus 1942. In het Duits Betreft een brief met oproep aan burgemeester van Veendam voor overbrenging van Joodse inwoners naar kamp Westerbork inclusief een lijst met mee te nemen spullen.

Van: Der deutsche Fachwerber beim Arbeitsambt Winschoten Aan: Hernne Burgermeister der Gemeinde Veendam Plaats: Winschoten Datum: 1942-08-14 Onderwerp: Overbrenging naar Jodenkamp Westerbork op 19 augustus 1942. In het Duits Betreft een brief met oproep aan burgemeester van Veendam voor overbrenging van Joodse inwoners naar kamp Westerbork inclusief een lijst met mee te nemen spullen.

Brief van der Deutsche Fachwerber beim Arbeitsambt Winschoten aan de de burgemeester van Veendam

Deel van een enveloppe met adresgegevens Geschreven door: Haan, de, Jozeph Plaats: Arbeitslager Birkenau Datum: 1943 Levensteken van de schrijver uit Birkenau

Deel van een enveloppe met adresgegevens Geschreven door: Haan, de, Jozeph Plaats: Arbeitslager Birkenau Datum: 1943 Levensteken van de schrijver uit Birkenau

Enveloppe met adressgegevens van Jozeph de Haan vanuit Birkenau

Van: Querido, Levie Aan: Sophia (Querido) Daamen (schoondochter) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-17 Onderwerp: het verlenen van volmacht aan de niet-Joodse vrouw (Sophia Daamen) van zijn zoon Abraham Querido.

Van: Querido, Levie Aan: Sophia (Querido) Daamen (schoondochter) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-17 Onderwerp: het verlenen van volmacht aan de niet-Joodse vrouw (Sophia Daamen) van zijn zoon Abraham Querido.

Akte van Volmacht van Levie Querido aan Sophia Daamen vanuit kamp Westerbork

Van: Kockx, Th. Aan: onder andere Buijvoets J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-02 Onderwerp: rapport inzake voorbereiding overdracht werkploegen aan Bureau Oogstvoorziening. Betreft de gemeenten Vries, Eelde, Peize, Roden, Annen (Kloosterveen), Rolde.

Van: Kockx, Th. Aan: onder andere Buijvoets J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-02 Onderwerp: rapport inzake voorbereiding overdracht werkploegen aan Bureau Oogstvoorziening. Betreft de gemeenten Vries, Eelde, Peize, Roden, Annen (Kloosterveen), Rolde.

Rapport van Th. Kockx over de voorbereiding van overdracht van werkploegen aan het Bureau Oogstvoorziening

Van: Groot, de, S. (1899) Aan: Centraal College van de politieke opsporingsdienst (jeugdgevangenis) te Zutphen Plaats: Amsterdam Datum: 1946-01-14 Onderwerp: arrestatie van de vrouw en dochter van afzender en poging tot arrestatie van afzender zelf.

Van: Groot, de, S. (1899) Aan: Centraal College van de politieke opsporingsdienst (jeugdgevangenis) te Zutphen Plaats: Amsterdam Datum: 1946-01-14 Onderwerp: arrestatie van de vrouw en dochter van afzender en poging tot arrestatie van afzender zelf.

Brief van Saul de Groot over de arrestatie van zijn vrouw en dochter

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Misbruik van macht gevangenen in kamp Westerbork

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1943 Een grote groep kampgevangenen op de appèlplaats tijdens het afnemen van appèl. Op de de achtergrond de barakken 24 en 52.

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1943 Een grote groep kampgevangenen op de appèlplaats tijdens het afnemen van appèl. Op de de achtergrond de barakken 24 en 52.

Het afnemen van appèl van werkgroepen in kamp Westerbork

Zes mannen voor de barak waar de kledingwerkplaats was gevestigd.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941.&nbsp; De tweede van links is dhr. Wiltjer.

Zes mannen voor de barak waar de kledingwerkplaats was gevestigd.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941.&nbsp; De tweede van links is dhr. Wiltjer.

Personeel voor de kledingwerkplaats in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: de Bruin, Emanuel Aan: beste Reinie Plaats: Hardenberg Datum: 1942-01-28 Onderwerp: felicitatie aanstelling als kwekeling; het is koud, hele dag kolen en turf halen; met bonnen op stap geweest, toewijzingen voor winkeliers rondgebracht, Emanuel heeft zijn vergoeding verhoogd; baantje gekregen als kantoorbediende; oprichter Philipsconcern overleden; de drukkerij is nog steeds verzegeld; over het personeel;…

Van: de Bruin, Emanuel Aan: beste Reinie Plaats: Hardenberg Datum: 1942-01-28 Onderwerp: felicitatie aanstelling als kwekeling; het is koud, hele dag kolen en turf halen; met bonnen op stap geweest, toewijzingen voor winkeliers rondgebracht, Emanuel heeft zijn vergoeding verhoogd; baantje gekregen als kantoorbediende; oprichter Philipsconcern overleden; de drukkerij is nog steeds verzegeld; over het personeel;…

Brief van Emanuel de Bruin aan beste Reinie vanuit Hardenberg

Verjaardagstekening voor Ruth Langstadtmet de tekst: 'Unserer Rutchen'.&nbsp; Getekend door: Löwenhardt, W.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-10-01&nbsp; Binnen in: Deine 'PT' Kameraden von Saal 37 + namen.

Verjaardagstekening voor Ruth Langstadtmet de tekst: 'Unserer Rutchen'.&nbsp; Getekend door: Löwenhardt, W.&nbsp; Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-10-01&nbsp; Binnen in: Deine 'PT' Kameraden von Saal 37 + namen.

Tekening voor Ruth Langstadt getekend door Werner Löwenhardt in kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: Alida Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-14 Onderwerp: wasgoed; schrijfdag; verbod om van Ariërs pakketten of wasgoed te ontvangen.

Van: Zomerplaag, Morris Aan: Alida Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-14 Onderwerp: wasgoed; schrijfdag; verbod om van Ariërs pakketten of wasgoed te ontvangen.

Brief van Morris Zomerplaag aan Alida vanuit kamp Westerbork

Van: Houtvester Houtvesterij Assen Aan: dhr. Huisman Plaats: Assen Datum: 1945-07-28 Onderwerp: houtkap van een strook langs het kamp en de verharding van de noordelijke omlegging en een nieuwe aansluitende route voor Staatsbosbeheer. ‘Ten tijde van het Jodenkamp was de weg vrij’

Van: Houtvester Houtvesterij Assen Aan: dhr. Huisman Plaats: Assen Datum: 1945-07-28 Onderwerp: houtkap van een strook langs het kamp en de verharding van de noordelijke omlegging en een nieuwe aansluitende route voor Staatsbosbeheer. ‘Ten tijde van het Jodenkamp was de weg vrij’

Verzoek van Houtvesterij Assen aan de heer Huisman over houtkap van een strook langs het kamp

Van: Feldman, T. Aan: Feldman-Kan, Lotte Ruth Plaats: Amsterdam Datum: 1944-08-01 Onderwerp: reflectie op een bezoek aan kamp Westerbork.

Van: Feldman, T. Aan: Feldman-Kan, Lotte Ruth Plaats: Amsterdam Datum: 1944-08-01 Onderwerp: reflectie op een bezoek aan kamp Westerbork.

Brief van T. Feldman aan zijn vrouw Lotte Ruth naar aanleiding van zijn bezoek aan kamp Westerbork

Verklaring L. Bruin verklaard dat het echtpaar Fritz en Helena Tauber vanaf 6 juni 1944 tot 6 februari 1945 in zijn huis te Echtenerbrug ondergedoken hebben gezeten. Datum: 1964-11-06 Plaats: Lemmer

Verklaring L. Bruin verklaard dat het echtpaar Fritz en Helena Tauber vanaf 6 juni 1944 tot 6 februari 1945 in zijn huis te Echtenerbrug ondergedoken hebben gezeten. Datum: 1964-11-06 Plaats: Lemmer

Verklaring van L. Bruin dat het echtpaar Tauber bij hem ondergedoken was

Bewijs van crematie Datum: 19-03-1943 Nr. 124 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Polak, Klaartje geb. 10-05-74 overleden 17-03-1943 te Westerbork op: 18-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 19-03-1943 Nr. 124 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Polak, Klaartje geb. 10-05-74 overleden 17-03-1943 te Westerbork op: 18-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Klaartje Polak

Van: van Cleef, Rozette Plaats: Libau Datum: 1945-05-11 Onderwerp: ‘ik ben vrij’, het hek is open en ik kan eruit lopen…als een klein kind ben ik naar buiten gewandeld, wijdbeens op de weg gestaan, met haar armen gezwaaid, gelachen en vreemde klanken uitgestoten', terwijl de tranen uit haar open ogen stroomden…dat het leven weer is teruggekeerd heeft ze ontvangen als het schoonste geschenk van God.

Van: van Cleef, Rozette Plaats: Libau Datum: 1945-05-11 Onderwerp: ‘ik ben vrij’, het hek is open en ik kan eruit lopen…als een klein kind ben ik naar buiten gewandeld, wijdbeens op de weg gestaan, met haar armen gezwaaid, gelachen en vreemde klanken uitgestoten', terwijl de tranen uit haar open ogen stroomden…dat het leven weer is teruggekeerd heeft ze ontvangen als het schoonste geschenk van God.

Manuscript van Rozette van Cleef geschreven kort na haar bevrijding in Libau

Personen