In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 25-05-1943 Nr. 306 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Haas, Philip geb. 25-07-66 overleden te Westerbork op 20-05-1943 op: 21-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 25-05-1943 Nr. 306 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Haas, Philip geb. 25-07-66 overleden te Westerbork op 20-05-1943 op: 21-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Philip Haas

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerde inwoners van 's-Gravenhage. Van: Fransman, H.&nbsp; Datum: 1945-06-11

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerde inwoners van 's-Gravenhage. Van: Fransman, H.&nbsp; Datum: 1945-06-11

Aanmeldingskaart van Harry Fransman

Van: Gemachtigde Centraal Bureau Verzorging Oorlogsslachtoffers&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amersfoort&nbsp; Datum: 1947-07-18&nbsp; Onderwerp: aanvraag informatie over familieleden en bezoek aan schoonzus.

Van: Gemachtigde Centraal Bureau Verzorging Oorlogsslachtoffers&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amersfoort&nbsp; Datum: 1947-07-18&nbsp; Onderwerp: aanvraag informatie over familieleden en bezoek aan schoonzus.

Brief van Centraal Bureau Verzorging Oorlogsslachtoffers aan A. Coelingh-Barnstijn

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-22&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verstrekking van turf

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-22&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verstrekking van turf

Mededeling over verstrekking van turf

&nbsp;Geschreven door: Vries, de, Jacob Plaats: Odessa Datum:&nbsp;1945-04&nbsp; Getiteld: Transport Onderwerp: werken in de batterij slopererij in barak 57; beschrijving van het werk; stoppen met werk in verband met aankondiging van het transport voor de volgende dag; terug naar de strafbarakken; over Arthur Pisk, leider van de Joodse Ordedienst; in de wagon, beschrijving van een moment in de wagon, na 14 uur rijden samen met zijn vrouw Ro en zijn ouders.

&nbsp;Geschreven door: Vries, de, Jacob Plaats: Odessa Datum:&nbsp;1945-04&nbsp; Getiteld: Transport Onderwerp: werken in de batterij slopererij in barak 57; beschrijving van het werk; stoppen met werk in verband met aankondiging van het transport voor de volgende dag; terug naar de strafbarakken; over Arthur Pisk, leider van de Joodse Ordedienst; in de wagon, beschrijving van een moment in de wagon, na 14 uur rijden samen met zijn vrouw Ro en zijn ouders.

Manuscript geschreven door Jacob de Vries in Odessa

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1943-05-01 Inhoud: De Rijkscommissaris heeft met onmiddellijke in werking treding het politiestandrecht voor geheel Nederland afgekondigd.&nbsp; Betreft verder: spertijd; barakkenleiders; oprichting van de Notbereitschaft (NB, blauwe overalls, met witte armbanden en zwarte letters)

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1943-05-01 Inhoud: De Rijkscommissaris heeft met onmiddellijke in werking treding het politiestandrecht voor geheel Nederland afgekondigd.&nbsp; Betreft verder: spertijd; barakkenleiders; oprichting van de Notbereitschaft (NB, blauwe overalls, met witte armbanden en zwarte letters)

Lagersonderbefehl

Enveloppe Enveloppe Lager Westerbork&nbsp; Opschrift: Frei durch ablosung reich Lager Westerbork Post: Hooghalen-Ost

Enveloppe Enveloppe Lager Westerbork&nbsp; Opschrift: Frei durch ablosung reich Lager Westerbork Post: Hooghalen-Ost

Enveloppe

Ausweiskarte Van: Vles-Polak, Rosina Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-03 Met Z stempel, werkzaam voor DB I, Gemeindebüro

Ausweiskarte Van: Vles-Polak, Rosina Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-03 Met Z stempel, werkzaam voor DB I, Gemeindebüro

Ausweiskarte van Rosina Vles-Polak

Kampleiding van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork en het doorgangskamp.&nbsp; Commandant J. Schol en zijn vrouw op de achtergrond. Op de voorgrond rechts ondercommandant dhr. Haan en zijn vrouw.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19&nbsp; De foto is gemaakt tijdens het Joelfeest van 1942. Niet lang daarna moesten de beide commandanten kamp Westerbork verlaten.

Kampleiding van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork en het doorgangskamp.&nbsp; Commandant J. Schol en zijn vrouw op de achtergrond. Op de voorgrond rechts ondercommandant dhr. Haan en zijn vrouw.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19&nbsp; De foto is gemaakt tijdens het Joelfeest van 1942. Niet lang daarna moesten de beide commandanten kamp Westerbork verlaten.

Kampleiding van kamp Westerbork

Van: Bernhard Grüneberg Aan: de Mulder, P. Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-02 Onderwerp: in kamp Vught aangekomen zonder kleding, dekens en levensmiddelen. Er mogen pakketjes worden opgestuurd.

Van: Bernhard Grüneberg Aan: de Mulder, P. Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-02 Onderwerp: in kamp Vught aangekomen zonder kleding, dekens en levensmiddelen. Er mogen pakketjes worden opgestuurd.

Brief van Bernhard Grüneberg aan familie (P. de Mulder) vanuit kamp Vught

Extra Editie van Het Joodsche Weekblad Datum: 1942-08-07&nbsp; De Duitsche autoriteiten maken bekend dat: 1. alle joden die geen gevolg geven aan de oproep voor arbeidsverruiming 2. geen jodenster dragen 3. zonder toestemming van woonplaats of woning veranderen naar Mauthausen gebracht zullen worden.

Extra Editie van Het Joodsche Weekblad Datum: 1942-08-07&nbsp; De Duitsche autoriteiten maken bekend dat: 1. alle joden die geen gevolg geven aan de oproep voor arbeidsverruiming 2. geen jodenster dragen 3. zonder toestemming van woonplaats of woning veranderen naar Mauthausen gebracht zullen worden.

Bekendmaking van de Duitse autoriteiten in Het Joodsche Weekblad

Met Duits opschrift. Afzender: Ingham, J.W.

Met Duits opschrift. Afzender: Ingham, J.W.

Van: van Keizer, B (Bep)&nbsp; Aan: Franken, H. Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1943-06-18 Onderwerp: de eerste drie dagen in het kamp was de schrijfster verdoofd; kracht om het te verwerken; chef keuken van een ziekenbarak (tekening), waar 260 patiënten liggen; de keuken is primitief, zonder gootsteen, aanrecht of watervoorziening; het water halen ze aan het einde van de zaal. Hier zijn waslokalen met kranen; in de keuken maken ze het brood klaar, wassen af; halen alles wat men nodig heeft en delen het eten uit; van 7 uur in de ochtend tot 7 uur in de avond is ze hier werkzaam; gezellig werk samen met dokters en verpleegsters…

Van: van Keizer, B (Bep)&nbsp; Aan: Franken, H. Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1943-06-18 Onderwerp: de eerste drie dagen in het kamp was de schrijfster verdoofd; kracht om het te verwerken; chef keuken van een ziekenbarak (tekening), waar 260 patiënten liggen; de keuken is primitief, zonder gootsteen, aanrecht of watervoorziening; het water halen ze aan het einde van de zaal. Hier zijn waslokalen met kranen; in de keuken maken ze het brood klaar, wassen af; halen alles wat men nodig heeft en delen het eten uit; van 7 uur in de ochtend tot 7 uur in de avond is ze hier werkzaam; gezellig werk samen met dokters en verpleegsters…

Briefkaart van B. Keizer aan Ds. H. Franken vanuit kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: beste familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-20 Onderwerp: schrijfdag; werken als verpleger; kinderen voor verzorging in weeshuis; voedsel en vraag om verschillende dingen

Van: Zomerplaag, Morris Aan: beste familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-20 Onderwerp: schrijfdag; werken als verpleger; kinderen voor verzorging in weeshuis; voedsel en vraag om verschillende dingen

Brief van Morris Zomerplaag aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: v/d Molen, E. Aan: van Staveren, Rie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-15 Onderwerp: ze zitten nog in kamp Westerbork; fijn een briefkaart te hebben ontvangen; Rie is bij familie van de schrijfster langs geweest; behoefte aan een pakketje, de kinderen willen de hele dag wel eten; met de inhoud naar de broer van de schrijfster, die het pakketje zo snel mogelijk moet opsturen; ze hoopt Rie weer vlug te zien…

Van: v/d Molen, E. Aan: van Staveren, Rie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-15 Onderwerp: ze zitten nog in kamp Westerbork; fijn een briefkaart te hebben ontvangen; Rie is bij familie van de schrijfster langs geweest; behoefte aan een pakketje, de kinderen willen de hele dag wel eten; met de inhoud naar de broer van de schrijfster, die het pakketje zo snel mogelijk moet opsturen; ze hoopt Rie weer vlug te zien…

Briefkaart van E. v/d Molen aan Rie van Staveren vanuit kamp Westerbork

Personen