In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Burgemeester en Wethouders Westerbork Aan: de directeur van Staasbosbeheer Plaats: Westerbork Datum: 1950-10-21 Onderwerp: Hinderwet, verzoek tot oprichting van schiet-, mortier en handgranaatbanen.

Van: Burgemeester en Wethouders Westerbork Aan: de directeur van Staasbosbeheer Plaats: Westerbork Datum: 1950-10-21 Onderwerp: Hinderwet, verzoek tot oprichting van schiet-, mortier en handgranaatbanen.

Brief van B&W gemeente Westerbork aan de directeur van Staatsbosbeheer

Verzet kamp Westerbork

Groep Westerweel

Specifieke groepen kampbewoners

Groep van Dien

Oppakken en verzamelen

Verraad

Jodenjagers

Artikel uit de Nieuwe Drentsche Courant&nbsp; Datum: 1950-10-20&nbsp; Onderwerp: kamp Schattenberg, over het aantal gezinnen en allerlei aspecten van het dagelijks leven in het kamp (verzorging, uitstapjes naar Assen, voeding, cursussen en activiteiten. Daarnaast het verzoek van een bewoner het crematorium te laten verdwijnen. De deur is regelmatig verzegeld geweest, maar ook weer opengebroken. Er zou dan ook een waardiger plek voor het verzetsgraf worden gecreëerd.

Artikel uit de Nieuwe Drentsche Courant&nbsp; Datum: 1950-10-20&nbsp; Onderwerp: kamp Schattenberg, over het aantal gezinnen en allerlei aspecten van het dagelijks leven in het kamp (verzorging, uitstapjes naar Assen, voeding, cursussen en activiteiten. Daarnaast het verzoek van een bewoner het crematorium te laten verdwijnen. De deur is regelmatig verzegeld geweest, maar ook weer opengebroken. Er zou dan ook een waardiger plek voor het verzetsgraf worden gecreëerd.

het dagelijkse leven van de bewoners van kamp Schattenberg en hun mening over het crematorium

Barakken in kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942 Links op de foto de centrale keuken. Rechts ervan barak 10 en een deel van de schouwburgbarak. De foto is genomen vanaf de voormalige appelplaats. Barak 80 is dan nog niet gebouwd.

Barakken in kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942 Links op de foto de centrale keuken. Rechts ervan barak 10 en een deel van de schouwburgbarak. De foto is genomen vanaf de voormalige appelplaats. Barak 80 is dan nog niet gebouwd.

Zicht op de centrale keuken en een deel van de schouwburg

De aardappelbunker in aanbouw in het kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942 De bunker bevond zich buiten het kamp en behoort nu tot een van de weinige bewaard gebleven bouwsels.

De aardappelbunker in aanbouw in het kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942 De bunker bevond zich buiten het kamp en behoort nu tot een van de weinige bewaard gebleven bouwsels.

Bouw van de aardappelbunker

Van: Klein, Jaap Aan: Kampinga, J. Plaats: Bergentheim, Joods werkkamp Kloosterhaar Datum: 1942-07-26 Onderwerp: blij met de brieven van buiten; de mannen moeten grasgrond omzetten in bouwland, 7o cm diep, veen, dat bij regen modder is; het werk is slechts een kwartier van het kamp; In Staphorst moeten ze twee uur lopen naar- en van het werk; de werkweken zijn 48 uur, zaterdag en zondag vrij; geen bewegingsvrijheid, geen verlof en geen extra rantsoen voor zwaar werk; met 8 man op een kamer hebben ze een provisiekast; het leven in het kamp is wennen; de stromatras is hard en is moeilijk om aan te wennen; er zijn ook goede dingen. Er zijn al twee ontspanningsavonden geweest met van alles en wat van goochelen, muziek tot cabaret; de schrijver zal zelf een lezing over Palestina gaan houden; in het kamp is ook een oud-strijder uit de Eerste Wereldoorlog, die in die periode twee broers verloor…

Van: Klein, Jaap Aan: Kampinga, J. Plaats: Bergentheim, Joods werkkamp Kloosterhaar Datum: 1942-07-26 Onderwerp: blij met de brieven van buiten; de mannen moeten grasgrond omzetten in bouwland, 7o cm diep, veen, dat bij regen modder is; het werk is slechts een kwartier van het kamp; In Staphorst moeten ze twee uur lopen naar- en van het werk; de werkweken zijn 48 uur, zaterdag en zondag vrij; geen bewegingsvrijheid, geen verlof en geen extra rantsoen voor zwaar werk; met 8 man op een kamer hebben ze een provisiekast; het leven in het kamp is wennen; de stromatras is hard en is moeilijk om aan te wennen; er zijn ook goede dingen. Er zijn al twee ontspanningsavonden geweest met van alles en wat van goochelen, muziek tot cabaret; de schrijver zal zelf een lezing over Palestina gaan houden; in het kamp is ook een oud-strijder uit de Eerste Wereldoorlog, die in die periode twee broers verloor…

Brief van Jaap aan J. Huizinga vanuit het Joodse werkkamp Kloosterhaar

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw rust tegen schoven hooi aan.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw rust tegen schoven hooi aan.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Uitrusten tegen schoven hooi bij kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-01-06, No. 63 Inhoud: Omgang met strafgevangenen.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-01-06, No. 63 Inhoud: Omgang met strafgevangenen.

Lagerbefehl

Van: Haagman, Lion, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: iets proberen te bereiken voor vrijstelling; Lion werkt in de grond; de beide vrouwen 's morgen in de Centrale Keuken…

Van: Haagman, Lion, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: iets proberen te bereiken voor vrijstelling; Lion werkt in de grond; de beide vrouwen 's morgen in de Centrale Keuken…

Brief van Lion, Bep en Clara aan de familie Vrijer vanuit kamp Westerbork

Kampgeld Theresienstadt 10 Kronen No. A024

Kampgeld Theresienstadt 10 Kronen No. A024

Kampgeld Theresienstadt 10 kronen

Dr. E.A.M. Speijer Entomologisch werk in de Nazikampen Overgedrukt uit het tijdschrift voor Entomologie Deel LXXXVIII jrg. 1945 (1947) gepubliceerd 1 okt. 1947.

Dr. E.A.M. Speijer Entomologisch werk in de Nazikampen Overgedrukt uit het tijdschrift voor Entomologie Deel LXXXVIII jrg. 1945 (1947) gepubliceerd 1 okt. 1947.

Entomologisch werk in de Nazikampen door Dr. E.A.M. Speijer

Tekst. Tekst met illustratie uit het boek 'Humor und Melodie': 'Auf der heide allein kann ich glucklich sein'. Kamp Westerbork, 1943-09-27. Betreft foto van het boek Humor und Melodie (Cabaret).

Tekst. Tekst met illustratie uit het boek 'Humor und Melodie': 'Auf der heide allein kann ich glucklich sein'. Kamp Westerbork, 1943-09-27. Betreft foto van het boek Humor und Melodie (Cabaret).

Illustratie en tekst uit het revueboek Humor und Melodie

Bezetting Nederlands-Indië door Japan

Japanse krijgsgevangenen- en interneringskampen

Briefkaart Van: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-28 Onderwerp: Henk heeft een pakje gestuurd naar zijn vrouw. De inhoud moet ze delen met Mirjam en Hetty. Hij verwacht haar spoedig weer thuis.&nbsp;

Briefkaart Van: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-28 Onderwerp: Henk heeft een pakje gestuurd naar zijn vrouw. De inhoud moet ze delen met Mirjam en Hetty. Hij verwacht haar spoedig weer thuis.&nbsp;

Briefkaart van H. de Jong aan E. de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Van: van Bergen, Isaac Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Amsterdam, Huis van Bewaring, Weteringschans Datum: 1941-08-29 Onderwerp: doormiddel van het briefkaartje laat Isaac zien dat hij gezond is; hij heeft behoefte aan goed, een tandenborstel….lekkers en sigaretten mag niet; het moet vrijdagmiddag tussen 2 en 5 uur gebracht worden; gezond en afwachten, geef iedereen de groeten; over zijn gezin en adviezen…wees voorzichtig met fietsen, drink en eet op tijd…(Nora is zwanger)

Van: van Bergen, Isaac Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Amsterdam, Huis van Bewaring, Weteringschans Datum: 1941-08-29 Onderwerp: doormiddel van het briefkaartje laat Isaac zien dat hij gezond is; hij heeft behoefte aan goed, een tandenborstel….lekkers en sigaretten mag niet; het moet vrijdagmiddag tussen 2 en 5 uur gebracht worden; gezond en afwachten, geef iedereen de groeten; over zijn gezin en adviezen…wees voorzichtig met fietsen, drink en eet op tijd…(Nora is zwanger)

Briefkaart van Isaac van Bergen aan zijn vrouw Nora vanuit Amsterdam (gevangenis)

Verklaring Datum: 1942-09-15 Ondergetekenden, predikant en ouderling, verklaren dat Estella de Jong-Cohen belijdenis heeft gedaan van haar geloof, is gedoopt en als lid is ingeschreven bij de Gereformeerde Kerk (hersteld verband) te Amsterdam-Zuid.

Verklaring Datum: 1942-09-15 Ondergetekenden, predikant en ouderling, verklaren dat Estella de Jong-Cohen belijdenis heeft gedaan van haar geloof, is gedoopt en als lid is ingeschreven bij de Gereformeerde Kerk (hersteld verband) te Amsterdam-Zuid.

Verklaring dat Estella de Jong-Cohen belijdenis heeft gedaan en lid is van de Gereformeerde Kerk

Briefpapier Kamp Westerbork, voor- en achterzijde blanco

Briefpapier Kamp Westerbork, voor- en achterzijde blanco

Briefpapier uit kamp Westerbork dat nog blanco is

Van: de Joodse Raad, Afdeling Expositur Aan: Polak-Schoenbeck, Inge Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-03 Onderwerp: band Joodse Raad nummer 111; werkzaam voor de Joodse Raad, afdeling Expositur.

Van: de Joodse Raad, Afdeling Expositur Aan: Polak-Schoenbeck, Inge Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-03 Onderwerp: band Joodse Raad nummer 111; werkzaam voor de Joodse Raad, afdeling Expositur.

Brief van de Joodse Raad aan Inge Schoenbeck vanuit Amsterdam

Enveloppe Van: Heymans, N. Plaats: Westerbork, kamp, barak 84

Enveloppe Van: Heymans, N. Plaats: Westerbork, kamp, barak 84

Enveloppe van een vanuit kamp Westerbork verstuurde brief door N. Heymans

Van: de commandant van Bewarings- en Verblijfskamp Aan: Niemeijer, R Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1949-01

Van: de commandant van Bewarings- en Verblijfskamp Aan: Niemeijer, R Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1949-01

Enveloppe van de commandant van Bewarings-Verblijfskamp Westerbork aan de heer Niemeijer