We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Van: de Gouw-Kleyberg, J. Aan: de vrouw en kinderen van Izak van Dam (1867-1928)&nbsp; Plaats: Kaatsheuvel Datum: 1928-11-13 Onderwerp: zaakrelatie schrijft over de laatste momenten met Izak van Dam, de vader van Joseph van Dam.

Van: de Gouw-Kleyberg, J. Aan: de vrouw en kinderen van Izak van Dam (1867-1928)&nbsp; Plaats: Kaatsheuvel Datum: 1928-11-13 Onderwerp: zaakrelatie schrijft over de laatste momenten met Izak van Dam, de vader van Joseph van Dam.

Brief met deelneming van het overlijden van Izak van Dam

Van: Keuls. H.W.J.M., mr. en Friedheim, Hans Aan: Adviescommissie voor Rechtsherstel en Beheer Datum: 1945-06-29 Plaats: Amsterdam Onderwerp: in 1942 werd het bedrijf ‘Tilona’ buiten de eigenaren om voor een schijntje verkocht. Hans en zijn zus doen als erfgenamen aanspraken het bedrijf van hun vader…&nbsp;

Van: Keuls. H.W.J.M., mr. en Friedheim, Hans Aan: Adviescommissie voor Rechtsherstel en Beheer Datum: 1945-06-29 Plaats: Amsterdam Onderwerp: in 1942 werd het bedrijf ‘Tilona’ buiten de eigenaren om voor een schijntje verkocht. Hans en zijn zus doen als erfgenamen aanspraken het bedrijf van hun vader…&nbsp;

Brief van Hans Friedheim en zijn advocaat in verband met rechtsherstel

Bewijs van crematie Datum: 23-06-1943 Nr. 372 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Adler, Recha geb. 18-03-62 overleden te Westerbork op 18-06-1943 op 22-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-06-1943 Nr. 372 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Adler, Recha geb. 18-03-62 overleden te Westerbork op 18-06-1943 op 22-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Recha Adler

1943

November 1943

Eten halen.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Twee ruziënde mannen. Zie ook T 02-030 en 031

Eten halen.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Twee ruziënde mannen. Zie ook T 02-030 en 031

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Badkaart Plaats: Westerbork, kamp Van: Snoek, Hermine Datum: 1942-12-30/1943-09-23

Badkaart Plaats: Westerbork, kamp Van: Snoek, Hermine Datum: 1942-12-30/1943-09-23

Badkaart van Hermine Snoek

Honger lijden Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945

Honger lijden Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945

Tekening van Herta Metz Baumgarten in Theresienstadt

Lagerbefehl No. 28&nbsp; Datum: 1943-04-29&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Dienst op 1 mei 1943 (bureaus arisch personeel gesloten)

Lagerbefehl No. 28&nbsp; Datum: 1943-04-29&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Dienst op 1 mei 1943 (bureaus arisch personeel gesloten)

Lagerbefehl No. 28

Korte broek: het gaat om een broek, die door een kampgevangene is gedragen tijdens werkzaamheden op het land. De schenkster was dochter van boer Wilting. Vanuit hun boerderij was het smalspoor van het kamp te zien. Gemiddeld werkten 10 tot 15 kampgevangenen op hun land. Ze werden onder andere ingezet bij de graanoogst en het aardappelrooien. De schenkster keek altijd met veel bewondering naar de korte broek. Ze kreeg het uiteindelijk cadeau van de kampgevangene (meisje).

Korte broek: het gaat om een broek, die door een kampgevangene is gedragen tijdens werkzaamheden op het land. De schenkster was dochter van boer Wilting. Vanuit hun boerderij was het smalspoor van het kamp te zien. Gemiddeld werkten 10 tot 15 kampgevangenen op hun land. Ze werden onder andere ingezet bij de graanoogst en het aardappelrooien. De schenkster keek altijd met veel bewondering naar de korte broek. Ze kreeg het uiteindelijk cadeau van de kampgevangene (meisje).

Een korte broek gedragen bij (land-) werkzaamheden in kamp Westerbork

Briefkaart Van: Kwieser-Cohen, M.&nbsp; Aan: Meijer, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-11 Onderwerp: Mirjam is dankbaar voor de pakjes met brood, roggebrood en kaas. Ze moet verhuizen van barak 57 naar 69. Het werk bevalt haar goed en houdt haar bezet van 7 tot 6. Hetty gaat de hele dag naar school waar ze ook te eten krijgt. Mirjam gebruikt de maaltijd in barak 41.&nbsp;

Briefkaart Van: Kwieser-Cohen, M.&nbsp; Aan: Meijer, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-11 Onderwerp: Mirjam is dankbaar voor de pakjes met brood, roggebrood en kaas. Ze moet verhuizen van barak 57 naar 69. Het werk bevalt haar goed en houdt haar bezet van 7 tot 6. Hetty gaat de hele dag naar school waar ze ook te eten krijgt. Mirjam gebruikt de maaltijd in barak 41.&nbsp;

Briefkaart van M. Kwieser-Cohen aan E. Meijer vanuit kamp Westerbork

Van: Coeverden, L., van (Eleazarus Leo Nathanaël, 1911) Aan: Belterman, J. Datum: 1943-04-22 Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Onderwerp: kleine schat (Julia Louise Elisabeth, 1942) is uit het ziekenhuis ontslagen en weer in de barak, brief bij een pakketje mag niet, een briefkaart uit Vught gehad.

Van: Coeverden, L., van (Eleazarus Leo Nathanaël, 1911) Aan: Belterman, J. Datum: 1943-04-22 Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Onderwerp: kleine schat (Julia Louise Elisabeth, 1942) is uit het ziekenhuis ontslagen en weer in de barak, brief bij een pakketje mag niet, een briefkaart uit Vught gehad.

Briefkaart van L. van Coeverden aan J. Belterman vanuit kamp Westerbork

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type A4.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: 1958-10-14 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type A4.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: 1958-10-14 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Plattegrond van een aanzicht en indeling van nieuwe woningen in het woonoord Schattenberg

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het gehele personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-15 Onderwerp: ziekte (buiten het kamp) en verlof (aanvraag) personeel.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het gehele personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-15 Onderwerp: ziekte (buiten het kamp) en verlof (aanvraag) personeel.

Order voor het personeel van J.G. Buijvoets over ziekte buiten het kamp en aanvraag verlof

Speelgoed Houten rammelaar, gemaakt in de speelgoedmakerij van het kamp Westerbork. Geillustreerd met verschillende figuurtjes.

Speelgoed Houten rammelaar, gemaakt in de speelgoedmakerij van het kamp Westerbork. Geillustreerd met verschillende figuurtjes.

Houten rammelaar gemaakt in kamp Westerbork

Ariërverklaring van de echtgenote van Salomon Voorzanger. Bevestiging dat Salomon gemengd-gehuwd is.

Ariërverklaring van de echtgenote van Salomon Voorzanger. Bevestiging dat Salomon gemengd-gehuwd is.

Verklaring dat E.C. Schneider echtgenote van Salomon Voorzanger niet-Joods is

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-10-14&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Atletiekwedstrijden op de appèlplaats en inleveren van sportspullen. De deelnemers aan de wedstrijd kunnen zich melden in de OD-kazerne, barak 22. Voorafgaande aan de wedstrijd vindt nog een algemene training plaats.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-10-14&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Atletiekwedstrijden op de appèlplaats en inleveren van sportspullen. De deelnemers aan de wedstrijd kunnen zich melden in de OD-kazerne, barak 22. Voorafgaande aan de wedstrijd vindt nog een algemene training plaats.

Mededeling over inleveren van sportspullen in verband met atletiekwedstrijden die in het kamp zullen plaatsvinden

Gemmeker, A.K. (de kampcommandant van kamp Westerbork) heeft net een kaarsje in een dennenboom aangestoken ter ere van het Germaanse Joelfeest.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19.&nbsp;

Gemmeker, A.K. (de kampcommandant van kamp Westerbork) heeft net een kaarsje in een dennenboom aangestoken ter ere van het Germaanse Joelfeest.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19.&nbsp;

Kampcommandant Gemmeker steekt een kaars aan tijdens het Joelfeest van 1942 in kamp Westerbork

Foto is gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf&nbsp; Interieur van de woning van de kampcommandant A.K. Gemmeker.&nbsp; Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: het gaat om een kleine kamer aan de achterkant Van het huis op de eerste verdieping. Een deel van de kast staat nog in de woning op dezelfde plek. Vermoedelijk werd deze kamer gebruikt door Frau Hassel.

Foto is gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf&nbsp; Interieur van de woning van de kampcommandant A.K. Gemmeker.&nbsp; Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: het gaat om een kleine kamer aan de achterkant Van het huis op de eerste verdieping. Een deel van de kast staat nog in de woning op dezelfde plek. Vermoedelijk werd deze kamer gebruikt door Frau Hassel.

Foto van het interieur van een kamer in de woning van kampcommandant Gemmeker

Van: afdeling Boekhouding Aan: Niemeijer, R. Plaats: Westerbork, ‘kamp’&nbsp; Datum: 1948-11-25 Onderwerp: rekening voor de aanschaf van een overjas.&nbsp;

Van: afdeling Boekhouding Aan: Niemeijer, R. Plaats: Westerbork, ‘kamp’&nbsp; Datum: 1948-11-25 Onderwerp: rekening voor de aanschaf van een overjas.&nbsp;

Rekening van 'kamp' Westerbork aan R. Niemeijer