In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Breslauer, Werner Rudolf Een groep vrouwen en kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Een groep vrouwen en kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Werken op het land bij kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 05-07-1943 Nr. 395 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Ments, Benedictus geb. 21-05-76 overleden te Westerbork op 27-06-1943 op 28-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 05-07-1943 Nr. 395 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Ments, Benedictus geb. 21-05-76 overleden te Westerbork op 27-06-1943 op 28-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Benedictus van Ments

Kommandanturbefehl No. 31 Datum: 1944-01-06&nbsp; Nieuwjaarstoespraak Erich Naumann

Kommandanturbefehl No. 31 Datum: 1944-01-06&nbsp; Nieuwjaarstoespraak Erich Naumann

Kommandanturbefehl No. 31

Wachttoren en afrastering&nbsp; Foto van een aquarel&nbsp; Van: Birman, O.&nbsp; Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943.

Wachttoren en afrastering&nbsp; Foto van een aquarel&nbsp; Van: Birman, O.&nbsp; Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943.

Foto van een aquarel van Otto Birman van een wachttoren en afrastering in kamp Westerbork

Van: de Vries, H., werkbaas Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Gasselternijveen Datum: 1945-07-07 Onderwerp: te laag voedingsrantsoen voor geinterneerden die zware landarbeid moeten verrichten. Hierdoor is de arbeidsprestatie onder de maat. Het voorstel wordt gedaan om van de overvloed aan aardappels een extra maaltijd aan de landarbeiders te verstrekken.

Van: de Vries, H., werkbaas Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Gasselternijveen Datum: 1945-07-07 Onderwerp: te laag voedingsrantsoen voor geinterneerden die zware landarbeid moeten verrichten. Hierdoor is de arbeidsprestatie onder de maat. Het voorstel wordt gedaan om van de overvloed aan aardappels een extra maaltijd aan de landarbeiders te verstrekken.

Verzoek van H. de Vries (werkbaas) aan J.G. Buijvoets over te laag voedselrantsoen aan gedetineerden voor het verrichten van zwaar werk

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Burgemeester Westerbork&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-04-06&nbsp; Onderwerp: Wegverharding en maken van keuze voor een verbinding. De weg over Elp naar de kampboerderij Schattenberg, hoewel twee kilometer langer zou een betere verbinding zijn.&nbsp;

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Burgemeester Westerbork&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-04-06&nbsp; Onderwerp: Wegverharding en maken van keuze voor een verbinding. De weg over Elp naar de kampboerderij Schattenberg, hoewel twee kilometer langer zou een betere verbinding zijn.&nbsp;

Brief van Houtvester Assen aan de Burgemeester van Assen

Verzamelplaatsen voor deportatie naar kamp Westerbork

Koning Willem III Kazerne

Zieken-, verpleeg- en verzorgingstehuizen

Opvangtehuizen in Barneveld

Joodse weeshuizen

Gevangenissen

Joodse wijken

Hachsjara opleidingscentra

Vluchtelingenkampen

Loods 24

Hollandia Kattenburgfabriek

Hollandsche Schouwburg

Joodse werkkampen

Van: Burgerlijke Stand, register van overlijden Aan: de aanvrager Plaats: Amsterdam Datum: 1951-04-25 Onderwerp: overlijden van Frouktje van Dam.

Van: Burgerlijke Stand, register van overlijden Aan: de aanvrager Plaats: Amsterdam Datum: 1951-04-25 Onderwerp: overlijden van Frouktje van Dam.

Uittreksel van overlijden van Frouktje van Dam

Lijst met Joodse feest- en vastendagen in 1943 en 1944 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944

Lijst met Joodse feest- en vastendagen in 1943 en 1944 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944

Lijst met Joodse feest- en vastendagen in 1943 en 1944

Van: Feldman-Kan, Ruth (via Rudelsheim) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 50, D Datum: 1944-06-08 Onderwerp: pakje is binnengekomen, ze mist er nog een; pakjes raken soms zoek; ze kreeg ‘O’ (Oberländer) niet te pakken, zijn vrouw was ook in Amsterdam; ze &nbsp;kreeg een extra pakketzegel, ze stuurt deze met die van haar vader met de eerst volgende gelegenheid mee; maandag ging mevrouw Visser naar huis; mocht ze ontslagen worden, vraagt ze aan haar man of hij haar persoonsbewijs kan komen brengen;…

Van: Feldman-Kan, Ruth (via Rudelsheim) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 50, D Datum: 1944-06-08 Onderwerp: pakje is binnengekomen, ze mist er nog een; pakjes raken soms zoek; ze kreeg ‘O’ (Oberländer) niet te pakken, zijn vrouw was ook in Amsterdam; ze &nbsp;kreeg een extra pakketzegel, ze stuurt deze met die van haar vader met de eerst volgende gelegenheid mee; maandag ging mevrouw Visser naar huis; mocht ze ontslagen worden, vraagt ze aan haar man of hij haar persoonsbewijs kan komen brengen;…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Ze heeft op 5/4 1943 dienst bij een vertrekkend transport.

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Ze heeft op 5/4 1943 dienst bij een vertrekkend transport.

Ausweis van Lena Cohen-Nijstad

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-08/10 Onderwerp: Werner is nagenoeg hersteld, urine, nieren, zoutloos eten en veel drinken. De vruchtensap uit het verjaardagspakket was een welkome aanvulling voor het genezingsproces. Hij krijgt alleen nog wat hoogtezonbestraling; verdrietig was het vertrek van een goede vriend, de man van Cleo. Eerst kwam hij in Amersfoort terecht, vervolgens in kamp Vught. Hij kreeg een longontsteking. Bij aankomst in kamp Westerbork hebben Werner en anderen er van alles aan gedaan om hem niet te laten doorsturen en hem in het ziekenhuis te laten opnemen. Het was gelukt, echter 20 zieke kampgevangenen moesten als represaille maatregel vanwege de ontvluchting van 2 gevangenen uit dezelfde barak met het transport van 2000 personen mee. Ook een andere vriend van Werner werd hier het slachtoffer van; ontmoeting gehad met een collega van Stella (Mathilda Spitz). Werner was voor haar een luisterend oor. Ze was aan het transport van dinsdag ontkomen en ze probeert als leerkracht vrijstelling te krijgen. Echter de school is vanwege de drukte van binnenkomende transporten gesloten. Ze verblijft in barak 62. Werner heeft 's avonds een ontmoeting met haar. De kans dat ze een baan als leerkracht krijgt en dus vrijstelling van transport acht hij klein, ook al kent ze verschillende personen in het kamp. Nu schilt ze aardappelen in de aardappelkeuken; Zou het niet beter zijn als Stella naar Westerbork komt, wat als ze een oproep voor Vught krijgt; brief van zijn broer en schoonzus gekregen.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-08/10 Onderwerp: Werner is nagenoeg hersteld, urine, nieren, zoutloos eten en veel drinken. De vruchtensap uit het verjaardagspakket was een welkome aanvulling voor het genezingsproces. Hij krijgt alleen nog wat hoogtezonbestraling; verdrietig was het vertrek van een goede vriend, de man van Cleo. Eerst kwam hij in Amersfoort terecht, vervolgens in kamp Vught. Hij kreeg een longontsteking. Bij aankomst in kamp Westerbork hebben Werner en anderen er van alles aan gedaan om hem niet te laten doorsturen en hem in het ziekenhuis te laten opnemen. Het was gelukt, echter 20 zieke kampgevangenen moesten als represaille maatregel vanwege de ontvluchting van 2 gevangenen uit dezelfde barak met het transport van 2000 personen mee. Ook een andere vriend van Werner werd hier het slachtoffer van; ontmoeting gehad met een collega van Stella (Mathilda Spitz). Werner was voor haar een luisterend oor. Ze was aan het transport van dinsdag ontkomen en ze probeert als leerkracht vrijstelling te krijgen. Echter de school is vanwege de drukte van binnenkomende transporten gesloten. Ze verblijft in barak 62. Werner heeft 's avonds een ontmoeting met haar. De kans dat ze een baan als leerkracht krijgt en dus vrijstelling van transport acht hij klein, ook al kent ze verschillende personen in het kamp. Nu schilt ze aardappelen in de aardappelkeuken; Zou het niet beter zijn als Stella naar Westerbork komt, wat als ze een oproep voor Vught krijgt; brief van zijn broer en schoonzus gekregen.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Schaap, Gustave Aan: Weddepohl, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: nog geen brief ontvangen; de schrijver ligt met griep in bed; slechte berichten moet hij dragen als een man; hij verlangd naar bekenden; hij moet hard werken; zijn dochter Naomi leert al een beetje rekenen en lezen; hopelijk brengt het nieuwe jaar een beetje geluk…&nbsp;

Van: Schaap, Gustave Aan: Weddepohl, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: nog geen brief ontvangen; de schrijver ligt met griep in bed; slechte berichten moet hij dragen als een man; hij verlangd naar bekenden; hij moet hard werken; zijn dochter Naomi leert al een beetje rekenen en lezen; hopelijk brengt het nieuwe jaar een beetje geluk…&nbsp;

Brief van Gustave Schaap aan de familie Weddepohl vanuit kamp Westerbork

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 1 kroon Nummers: A010, A011, A016, A017, A024, A028, A028, A033, A037, A037, A039, A040, A045, A049, A050, A053, A055&nbsp;

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 1 kroon Nummers: A010, A011, A016, A017, A024, A028, A028, A033, A037, A037, A039, A040, A045, A049, A050, A053, A055&nbsp;

Kampgeld Theresienstadt 1 kroon

Van: Ned. Heidemaatschappij-Arnhem Aan: Mindeno, H. Plaats: de Krim Datum: 1942-06-04 Onderwerp: verrichtte werkzaamheden (spitwerk) en de daarbij behorende vergoeding.&nbsp; Op de achterkant nog wat aantekeningen over spitwerk en grondtransport. De werkzaamheden werden verricht vanuit het Joodse werkkamp Molengoot.

Van: Ned. Heidemaatschappij-Arnhem Aan: Mindeno, H. Plaats: de Krim Datum: 1942-06-04 Onderwerp: verrichtte werkzaamheden (spitwerk) en de daarbij behorende vergoeding.&nbsp; Op de achterkant nog wat aantekeningen over spitwerk en grondtransport. De werkzaamheden werden verricht vanuit het Joodse werkkamp Molengoot.

Bewijs (Putbriefje) van de Heidemaatschappij aan H. van Mindeno

Personen