In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau&nbsp; Aan: Friedheim, Hans Datum: 1947-08-14 Plaats: 's-Gravenhage Onderwerp: overlijden moeder van Hans Friedheim, Johanne Friedheim-Maass, geboren 1891-05-04. Zij is op 27 april 1943 naar Sobibor doorgestuurd. Hetzelfde lot betreft ook de vader van Hans, Franz Theodor Friedheim, 1882-06-29.

Van: het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau&nbsp; Aan: Friedheim, Hans Datum: 1947-08-14 Plaats: 's-Gravenhage Onderwerp: overlijden moeder van Hans Friedheim, Johanne Friedheim-Maass, geboren 1891-05-04. Zij is op 27 april 1943 naar Sobibor doorgestuurd. Hetzelfde lot betreft ook de vader van Hans, Franz Theodor Friedheim, 1882-06-29.

Verklaring van het Rode Kruis over de ouders van Hans Friedheim

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 27 april 1943 - Sobibor

Plattegrond kamp Westerbork Datum: 1943-1944

Plattegrond kamp Westerbork Datum: 1943-1944

Plattegrond van kamp Westerbork

Balans bescheiden Van: Visser, A. Datum: 1939-10-10 en 1940-10-30

Balans bescheiden Van: Visser, A. Datum: 1939-10-10 en 1940-10-30

Balans bescheiden

Lagerbefehl No. 54&nbsp; Datum: 1943-10-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Diefstal van hout

Lagerbefehl No. 54&nbsp; Datum: 1943-10-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Diefstal van hout

Lagerbefehl No. 54

Van: Kortoef-Leijden van Amstel, S. Aan: Piket, T. Datum: 1943-05-28 Plaats: Westerbork, kamp, barak 7 Onderwerp: pakket in dank ontvangen.&nbsp;

Van: Kortoef-Leijden van Amstel, S. Aan: Piket, T. Datum: 1943-05-28 Plaats: Westerbork, kamp, barak 7 Onderwerp: pakket in dank ontvangen.&nbsp;

Briefkaart van S. Kortoef-Leijden van Amstel aan T. Piket vanuit kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: Ossenbruggen, van, Alida Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1943-06-04 Onderwerp: geruchten dat we weer terug naar Westerbork gaan, werken. Daarnaast doet Morris nog steeds pogingen zijn twee dochters vrij te krijgen, zodat ze weer terug naar Amsterdam kunnen.

Van: Zomerplaag, Morris Aan: Ossenbruggen, van, Alida Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1943-06-04 Onderwerp: geruchten dat we weer terug naar Westerbork gaan, werken. Daarnaast doet Morris nog steeds pogingen zijn twee dochters vrij te krijgen, zodat ze weer terug naar Amsterdam kunnen.

Briefkaart van Morris Zomerplaag aan Alida van Ossenbruggen vanuit kamp Amersfoort

Van: Joustra, J. (pelotonscommandant) Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04 Onderwerp: dagindeling met uren voor de bewakers.

Van: Joustra, J. (pelotonscommandant) Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04 Onderwerp: dagindeling met uren voor de bewakers.

Lijst met indeling werkzaamheden en pauzes van de bewakers

Lagerbefehl No. 25&nbsp; Datum: 1943-04-18&nbsp; Spertijd; groepsleiding woningbureau; Wirtschaftstelle; kapsalon; gebruik wc in de familiebarakken van het oude kamp

Lagerbefehl No. 25&nbsp; Datum: 1943-04-18&nbsp; Spertijd; groepsleiding woningbureau; Wirtschaftstelle; kapsalon; gebruik wc in de familiebarakken van het oude kamp

Lagerbefehl No. 25

Van: Kattenburg, Greet Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie, transporten naar het Oosten, bagage en rugzak voor als ze naar Westerbork moet gaan. Tot nu toe de dans ontsprongen. Ze is op de hoogte van de omstandigheden van een treinreis naar Polen &nbsp;omstandigheden van de treinreis. In Amsterdam worden de Joden overgebracht naar Amsterdam-Oost. Is onderduiken een optie? Ze heeft weinig illusies over het lot van de gedeporteerden gezien de manier waarop ze vervoerd worden.

Van: Kattenburg, Greet Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie, transporten naar het Oosten, bagage en rugzak voor als ze naar Westerbork moet gaan. Tot nu toe de dans ontsprongen. Ze is op de hoogte van de omstandigheden van een treinreis naar Polen &nbsp;omstandigheden van de treinreis. In Amsterdam worden de Joden overgebracht naar Amsterdam-Oost. Is onderduiken een optie? Ze heeft weinig illusies over het lot van de gedeporteerden gezien de manier waarop ze vervoerd worden.

Brief van Greet Kattenburg aan Rudi vanuit Amsterdam

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Werner schrijft zijn brief vanuit het bedrijfsgebouw van de waterzuivering. Zelf woont hij nu op een zaal in barak 22, met meer dan 40 personen. De mannen voeren een gemeenschappelijk keuken, pakketjes worden gedeeld. Soms zoekt hij &nbsp;en zijn kennissen rust bij een familie, die in een achterafkamertje van een familiebarak woont; over het doorgeven van de groeten van Fie de Jong (lerares, Utrecht) aan een collega van Stella. Fie is ondertussen doorgestuurd (10-08); eventueel bezoek van Stella aan Werner; geen berichten uit het Oosten, een soort van berusting dat het nog even kan duren; Over de Joodse Raad in Westerbork, ze zijn niet erg gezien, de firma heeft geen goede naam; vandaag een transport uit Rotterdam binnengekomen; Herbert is enkele uren op het bureau van de Euterpestraat (Zentralstelle) geweest; er gaan verhalen dat transporten vanuit België en Frankrijk Westerbork zullen passeren; er wordt een spoorverbinding tussen Hooghalen en het kamp aangelegd.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Werner schrijft zijn brief vanuit het bedrijfsgebouw van de waterzuivering. Zelf woont hij nu op een zaal in barak 22, met meer dan 40 personen. De mannen voeren een gemeenschappelijk keuken, pakketjes worden gedeeld. Soms zoekt hij &nbsp;en zijn kennissen rust bij een familie, die in een achterafkamertje van een familiebarak woont; over het doorgeven van de groeten van Fie de Jong (lerares, Utrecht) aan een collega van Stella. Fie is ondertussen doorgestuurd (10-08); eventueel bezoek van Stella aan Werner; geen berichten uit het Oosten, een soort van berusting dat het nog even kan duren; Over de Joodse Raad in Westerbork, ze zijn niet erg gezien, de firma heeft geen goede naam; vandaag een transport uit Rotterdam binnengekomen; Herbert is enkele uren op het bureau van de Euterpestraat (Zentralstelle) geweest; er gaan verhalen dat transporten vanuit België en Frankrijk Westerbork zullen passeren; er wordt een spoorverbinding tussen Hooghalen en het kamp aangelegd.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Verslag Aad van As over zijn keuring voor de arbeidsinzet in Duitsland. Zijn baan in kamp Westerbork voor het CDK-Westerbork gaf hem geen vrijstelling. Hij moest iets simuleren om afgekeurd te worden.

Verslag Aad van As over zijn keuring voor de arbeidsinzet in Duitsland. Zijn baan in kamp Westerbork voor het CDK-Westerbork gaf hem geen vrijstelling. Hij moest iets simuleren om afgekeurd te worden.

Verslag van Aad van As over zijn keuring voor de arbeidsinzet

Van: Dienst der Belastingen, Administratie der Registratie Aan: Polak, K. Plaats: Leiden Datum: 1951-03-05 Onderwerp: overeenkomst met de Amsterdamsche Mij van Levensverzekeringen; vraag waarom deze verzekering is afgesloten en of er reeds meerdere uitkeringen plaats hebben gehad

Van: Dienst der Belastingen, Administratie der Registratie Aan: Polak, K. Plaats: Leiden Datum: 1951-03-05 Onderwerp: overeenkomst met de Amsterdamsche Mij van Levensverzekeringen; vraag waarom deze verzekering is afgesloten en of er reeds meerdere uitkeringen plaats hebben gehad

Brief van Dienst der Belastingen aan K. Polak

Plaatsen in kamp Westerbork

Spoorlijn kamp Westerbork

Smalspoor kamp Westerbork

Van: Gans, Eppo Aan: zijn ouders, broers en zussen… Plaats: Haaren, kamp Datum: 1944-03-09 Onderwerp: reuze blij met het pakje; zijn verjaardag gevierd, zijn celgenoten hebben hem echt opgevrolijkt; met elaar komen ze de tijd wel door; verschillende fijne boeken gelezen; de brieven voor zijn verjaardag heeft hij nog niet ontvangen…; gisteren oliebollen gegeten, kreeg een van de jongens van thuis; …

Van: Gans, Eppo Aan: zijn ouders, broers en zussen… Plaats: Haaren, kamp Datum: 1944-03-09 Onderwerp: reuze blij met het pakje; zijn verjaardag gevierd, zijn celgenoten hebben hem echt opgevrolijkt; met elaar komen ze de tijd wel door; verschillende fijne boeken gelezen; de brieven voor zijn verjaardag heeft hij nog niet ontvangen…; gisteren oliebollen gegeten, kreeg een van de jongens van thuis; …

Brief van Eppo Gans aan zijn ouders, broers en zusters vanuit kamp Haaren

Gedicht Van: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gedicht over het leven in de gevangenis; potloodversie.

Gedicht Van: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gedicht over het leven in de gevangenis; potloodversie.

Gedicht van Frederika van Duren vanuit het Huis van Bewaring in Arnhem

Personen