In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Onderwerp: Albert Teixeira de Mattos

Foto van Albert Teixeira de Mattos

Hamburger Kazerne.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Hamburger kazerne, Erster Hof.&nbsp; Op de andere zijde tekening T 12-015 / 7737-45

Hamburger Kazerne.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Hamburger kazerne, Erster Hof.&nbsp; Op de andere zijde tekening T 12-015 / 7737-45

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Transport Transport dat uit Hooghalen vertrekt in derde klas rijtuigen. Mensen zwaaiend vanuit de trein Hooghalen, 1942.

Transport Transport dat uit Hooghalen vertrekt in derde klas rijtuigen. Mensen zwaaiend vanuit de trein Hooghalen, 1942.

Een deportatietrein vertrekt naar Auschwitz

Van: Houtvester Assen Aan: Directie Plaats: Assen Datum: 1947-07-/1948/02 Onderwerp: Onderwerp: Doorgaande weg/centrale weg van het kamp was in de periode van het Vluchtelingenkamp open gesteld. In de periode van het doorgangskamp en Interneringskamp is de weg gesloten. Om onder andere de afvoer van hout mogelijk te houden is een route om de Noord gemaakt. Deze is slechts voor een deel verhard. Behoefte bij Staatsbosbeheer aan verharding van het gehele tracé in verband met zwaar vrachtverkeer.&nbsp;

Van: Houtvester Assen Aan: Directie Plaats: Assen Datum: 1947-07-/1948/02 Onderwerp: Onderwerp: Doorgaande weg/centrale weg van het kamp was in de periode van het Vluchtelingenkamp open gesteld. In de periode van het doorgangskamp en Interneringskamp is de weg gesloten. Om onder andere de afvoer van hout mogelijk te houden is een route om de Noord gemaakt. Deze is slechts voor een deel verhard. Behoefte bij Staatsbosbeheer aan verharding van het gehele tracé in verband met zwaar vrachtverkeer.&nbsp;

Brief van Houtvester Assen aan de directie

Bewijs van crematie Datum: 23-07-1943 Nr. 440 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Kalf, Abraham geb. 17-11-60 overleden te Westerbork op 19-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-07-1943 Nr. 440 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Kalf, Abraham geb. 17-11-60 overleden te Westerbork op 19-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Abraham Kalf

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 10 kronen Nummers: A001, A011, A017, A025, A027

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 10 kronen Nummers: A001, A011, A017, A025, A027

Kampgeld Theresienstadt 10 kronen

Foto van Jaap en Chelly van Lochem op de heide bij het Joodse werkkamp Elsloo Plaats: Elsloo, Joods werkkamp De Landweer Datum: 1942 Onderwerp: foto is gemaakt tijdens een bezoek van Chelly aan Jaap, die als dwangarbeider in Elsloo werkzaam was.

Foto van Jaap en Chelly van Lochem op de heide bij het Joodse werkkamp Elsloo Plaats: Elsloo, Joods werkkamp De Landweer Datum: 1942 Onderwerp: foto is gemaakt tijdens een bezoek van Chelly aan Jaap, die als dwangarbeider in Elsloo werkzaam was.

Foto van Jaap en Chelly van Lochem op de heide bij het Joodse werkkamp Elsloo

Brief Van: Asscher, Jacob en Asscher, Bram Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-20 Onderwerp: Bram was erg onder de indruk van het vertrek van zijn schoonouders. Hij vraagt of zijn moeder nog pakjes stuurt aan Trees en haar zusjes.

Brief Van: Asscher, Jacob en Asscher, Bram Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-20 Onderwerp: Bram was erg onder de indruk van het vertrek van zijn schoonouders. Hij vraagt of zijn moeder nog pakjes stuurt aan Trees en haar zusjes.

Brief van Bram en Jacob Asscher aan D.L. Tollenaar vanuit kamp Westerbork

Manuscript van Rozette van Cleef Onderwerp: arrestatie; gevangenis; Auschwitz-Birkenau; stenen sjouwen; roodvonk; alleen; fantaseren; ontslag uit het revier; op transport naar Libau; over het leven en werk in Libau; creativiteit; operette en het schrijven van gedichten; veel gedichten werden tijdens het urenlange appel geboren; bevrijding… Het verslag is niet volledig.

Manuscript van Rozette van Cleef Onderwerp: arrestatie; gevangenis; Auschwitz-Birkenau; stenen sjouwen; roodvonk; alleen; fantaseren; ontslag uit het revier; op transport naar Libau; over het leven en werk in Libau; creativiteit; operette en het schrijven van gedichten; veel gedichten werden tijdens het urenlange appel geboren; bevrijding… Het verslag is niet volledig.

Manuscript van Rozette van Cleef over haar verblijf in de gevangenis en verschillende kampen

Van: Dr. Stempel, O. Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 26-05-1946(?) Onderwerp: buitengewoon zwak door lang verblijf in onder andere Auschwitz…

Van: Dr. Stempel, O. Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 26-05-1946(?) Onderwerp: buitengewoon zwak door lang verblijf in onder andere Auschwitz…

Recept van Dr. Stempel voor Rozette van Cleef terug in Nederland

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. Op de achtergrond zijn de barakken 52 en 53, midden en rechts zichtbaar. Een hoekje van barak 24 staat links op de still.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. Op de achtergrond zijn de barakken 52 en 53, midden en rechts zichtbaar. Een hoekje van barak 24 staat links op de still.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een Illustratie van Leo Kok in de brief 'Ergens in Nederland'

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Centrale keuken. De centrale keuken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Het interieur is zichtbaar en grote (kook)ketels staan opgesteld. Op de voorgrond een keukentafel met snijmachine. Op de achtergrond wasbakken; een theedoek hangt over de rand. Kamp Westerbork, 1939-1942. Achter op de foto staat: 'Interieur Centrale Keuken, Vl. kamp'.

Centrale keuken. De centrale keuken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Het interieur is zichtbaar en grote (kook)ketels staan opgesteld. Op de voorgrond een keukentafel met snijmachine. Op de achtergrond wasbakken; een theedoek hangt over de rand. Kamp Westerbork, 1939-1942. Achter op de foto staat: 'Interieur Centrale Keuken, Vl. kamp'.

van het interieur van de Centrale Keuken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Germaans Joelfeest georganiseerd door Gemmeker, A.K.&nbsp; PLaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19&nbsp; V.l.n.r.: Untersturmfuhrer Hassel; Frau Hassel; Gemmeker en Sturmbannfuhrer Aus der Funten.

Germaans Joelfeest georganiseerd door Gemmeker, A.K.&nbsp; PLaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-19&nbsp; V.l.n.r.: Untersturmfuhrer Hassel; Frau Hassel; Gemmeker en Sturmbannfuhrer Aus der Funten.

Foto van een toespraak van kampcommandant Gemmeker tijdens het Joelfeest

Van: Kok, Leo Aan:&nbsp;Mindeno-van Duren, Frederika Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: Leo in actie al tekenaar. Hij schrijft de tekst: ‘’t is weinig van waerde. Hetgeen ick u biedt, maer twee roocker stockskens versmaedt ghy toch niet, Leo&nbsp;

Van: Kok, Leo Aan:&nbsp;Mindeno-van Duren, Frederika Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: Leo in actie al tekenaar. Hij schrijft de tekst: ‘’t is weinig van waerde. Hetgeen ick u biedt, maer twee roocker stockskens versmaedt ghy toch niet, Leo&nbsp;

Enveloppe met tekst en tekening van Leo Kok in kamp Westerbork

Personen