In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

1942

Juli 1942

Van: Commissie voor oorlogspleegkinderen Aan: Grewel, F. Plaats: Amsterdam Datum: 1947-12-23 Onderwerp: verzoekschrift bij Arrondisementsrechtbank ivm voogdij en toeziend voogdij over het oorlogspleegkind C.A.M. de Vries

Van: Commissie voor oorlogspleegkinderen Aan: Grewel, F. Plaats: Amsterdam Datum: 1947-12-23 Onderwerp: verzoekschrift bij Arrondisementsrechtbank ivm voogdij en toeziend voogdij over het oorlogspleegkind C.A.M. de Vries

Brief van Commissie voor oorlogspleegkinderen betreffende voogdij C.A.M. de Vries

Van: Informatiebureau van het Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946 - 1947&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens van verschillende familieleden, die niet altijd kloppen (brieven uit 1946).

Van: Informatiebureau van het Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1946 - 1947&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens van verschillende familieleden, die niet altijd kloppen (brieven uit 1946).

Brief van Informatiebureau van het Ned. Rode Kruis aan A. Coelingh-Barnstijn

Tijger uit hout gesneden met opschildering. Gemaakt door schenkster. Bij expositie mag naam schenkster niet worden gebruikt.

Tijger uit hout gesneden met opschildering. Gemaakt door schenkster. Bij expositie mag naam schenkster niet worden gebruikt.

Tijger uit hout gesneden met opschildering

Foto van bewoners kijkend naar een baby in een box Datum: 1942 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-)&nbsp; De personen van links naar rechts: Luise Bogen-Hertz (1904-1944) Renate Spanier (1932) tweelingzusje en dochter van chef-arts Fritz Spanier. Gisela Müller (1931) Inez Spanier (1932) Martha Julie Müller-Kankelfitz (1908-2002) In de box zittend Renée Gottschalk&nbsp;

Foto van bewoners kijkend naar een baby in een box Datum: 1942 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-)&nbsp; De personen van links naar rechts: Luise Bogen-Hertz (1904-1944) Renate Spanier (1932) tweelingzusje en dochter van chef-arts Fritz Spanier. Gisela Müller (1931) Inez Spanier (1932) Martha Julie Müller-Kankelfitz (1908-2002) In de box zittend Renée Gottschalk&nbsp;

Foto van bewoners die een blik werpen in de box van Renée Gottschalk

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Stammliste in kamp Westerbork

Colofon

Joodse gemeenten in Friesland

Joodse gemeente Bolsward

Van: Simmeren, familie Aan: Knap, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: het gezin is nog in Westerbork; broer met vrouw en kinderen zijn doorgestuurd; klompen en dekens ontvangen; in afwachting van meer spullen; aanstaande vrijdag vermoedelijk op transport…

Van: Simmeren, familie Aan: Knap, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: het gezin is nog in Westerbork; broer met vrouw en kinderen zijn doorgestuurd; klompen en dekens ontvangen; in afwachting van meer spullen; aanstaande vrijdag vermoedelijk op transport…

Briefkaart van de familie Simmeren aan de familie Knap vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-12 Onderwerp: weer een hele dag kampleven achter de rug; reis terug naar Hooghalen duurde lang, vervolgens lopend naar het kamp; iedereen wilde weten hoe het in Amsterdam is; ongeveer 400 mensen zullen de volgende dag naar Amsterdam gaan, alle gemengd-gehuwden; 160 Joden uit Groningen gearriveerd (transport van 10 juli 1942). Zij zullen tewerkgesteld worden in het kamp. Woensdag zullen de Amsterdammers arriveren (15 juli). Wij oud-kampbewoners blijven nog; Werner heeft een baantje gekregen als beheerder van het rioleringsgebouw buiten het kamp; terugblik bezoek Amsterdam; 'Ik ben weer in Drenthe en ik kijk over de vlakte en zoek in de verte van den heuvel of niet de zon opgaat, die ons een beter leven beschijnt'.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-12 Onderwerp: weer een hele dag kampleven achter de rug; reis terug naar Hooghalen duurde lang, vervolgens lopend naar het kamp; iedereen wilde weten hoe het in Amsterdam is; ongeveer 400 mensen zullen de volgende dag naar Amsterdam gaan, alle gemengd-gehuwden; 160 Joden uit Groningen gearriveerd (transport van 10 juli 1942). Zij zullen tewerkgesteld worden in het kamp. Woensdag zullen de Amsterdammers arriveren (15 juli). Wij oud-kampbewoners blijven nog; Werner heeft een baantje gekregen als beheerder van het rioleringsgebouw buiten het kamp; terugblik bezoek Amsterdam; 'Ik ben weer in Drenthe en ik kijk over de vlakte en zoek in de verte van den heuvel of niet de zon opgaat, die ons een beter leven beschijnt'.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Haagman, familie Aan: de familie R. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942/1944

Van: Haagman, familie Aan: de familie R. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942/1944

Enveloppe verstuurd vanuit kamp Westerbork

Van: Cohen-Hammelburg, Sophia Aan: Hammelburg, S. Plaats: Westerbork, kamp en de trein Datum: 1943-04-05 Onderwerp: een in kamp Westerbork geschreven afscheidskaart, wordt een dag later uit de trein gegooid.&nbsp;

Van: Cohen-Hammelburg, Sophia Aan: Hammelburg, S. Plaats: Westerbork, kamp en de trein Datum: 1943-04-05 Onderwerp: een in kamp Westerbork geschreven afscheidskaart, wordt een dag later uit de trein gegooid.&nbsp;

Briefkaart van Sophia Cohen-Hammelburg aan S. Hammelburg vanuit kamp Westerbork en de trein

Van: Nonny Aan:&nbsp;Lieve Fried, Ernst en Ruth (David-Heller, Frime, David, Ernst en David, Ruth), Lieve allen Plaats: Den Haag Datum: 1940-10-31 Onderwerp:&nbsp;Nonny feliciteert Fried en Ernst met de geboorte van hun dochter. Ernst heeft haar vanuit het kamp opgebeld. Ze betreurt het dat ze niet meer in Den Haag wonen en hoopt dat de tijden veranderen. De tweede schrijver spreekt ook zijn felicitaties uit.

Van: Nonny Aan:&nbsp;Lieve Fried, Ernst en Ruth (David-Heller, Frime, David, Ernst en David, Ruth), Lieve allen Plaats: Den Haag Datum: 1940-10-31 Onderwerp:&nbsp;Nonny feliciteert Fried en Ernst met de geboorte van hun dochter. Ernst heeft haar vanuit het kamp opgebeld. Ze betreurt het dat ze niet meer in Den Haag wonen en hoopt dat de tijden veranderen. De tweede schrijver spreekt ook zijn felicitaties uit.

Brief van Nonny aan de ouders van Ruth David

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 21

1945

Juni 1945

Van: kamporganisatie Aan: Stern, Samson Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: bij alarm of een luchtaanval moet Sam Stern zich begeven naar ziekenhuisbarak 3 en zich daar melden.

Van: kamporganisatie Aan: Stern, Samson Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: bij alarm of een luchtaanval moet Sam Stern zich begeven naar ziekenhuisbarak 3 en zich daar melden.

Bij alarm of een luchtaanval moet Sam Stern zich in barak 3 van het kampziekenhuis melden

Personen