We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Tweede Distributie Stamkaart Van: Dam, van, Saartje Datum: 1943-10-06

Tweede Distributie Stamkaart Van: Dam, van, Saartje Datum: 1943-10-06

Distributiestamkaart van Saartje van Dam

Van: Alfred en Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-01 Onderwerp: pakketpost; verwarring over de barak van Jules, barak 3 of 6?; Siegfried heeft voorlopig uitstel van transport gekregen; de zorgen blijven…

Van: Alfred en Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-01 Onderwerp: pakketpost; verwarring over de barak van Jules, barak 3 of 6?; Siegfried heeft voorlopig uitstel van transport gekregen; de zorgen blijven…

Brief van Alfred en Els aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-01-24 Onderwerp: blij met de berichten uit Frankrijk, opgewekte berichten; Mathilda verwacht ondanks alles dat de tijden beter zullen worden; Mathilda heeft weinig zin in handwerken. Bij het bombardement is veel verloren gegaan; over andere familieleden…

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-01-24 Onderwerp: blij met de berichten uit Frankrijk, opgewekte berichten; Mathilda verwacht ondanks alles dat de tijden beter zullen worden; Mathilda heeft weinig zin in handwerken. Bij het bombardement is veel verloren gegaan; over andere familieleden…

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan het gezin Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Van: Zwart, J Aan: Coster, Levy Plaats: Datum: 1954-03 Onderwerp: gedicht in verband met de 70ste verjaardag van Levy Coster.

Van: Zwart, J Aan: Coster, Levy Plaats: Datum: 1954-03 Onderwerp: gedicht in verband met de 70ste verjaardag van Levy Coster.

Gedicht naar aanleiding van de 70ste verjaardag van Levy Coster

Van: Moeder Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-26 Onderwerp: bekenden op transport, pakketten; dagelijks leven in de barak. Het is er vol, hangende was, slechte nachtrust, huilende kinderen, verduistering en voor het eerst elektrisch licht; kleding; een was gedaan, emmer geleend van een barakbewoner; ziekenhuis, ziekten onder andere buikloop; &nbsp;voedsel in het kamp (erwtensoep); warm water halen. Hoop nog op tijd een pakketje te krijgen, voordat ze worden gedeporteerd. Een familielid (Glaser) werkt als secretaresse voor de ondercommandant (Haan). &nbsp;

Van: Moeder Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-26 Onderwerp: bekenden op transport, pakketten; dagelijks leven in de barak. Het is er vol, hangende was, slechte nachtrust, huilende kinderen, verduistering en voor het eerst elektrisch licht; kleding; een was gedaan, emmer geleend van een barakbewoner; ziekenhuis, ziekten onder andere buikloop; &nbsp;voedsel in het kamp (erwtensoep); warm water halen. Hoop nog op tijd een pakketje te krijgen, voordat ze worden gedeporteerd. Een familielid (Glaser) werkt als secretaresse voor de ondercommandant (Haan). &nbsp;

Brief van moeder (Rosalina Hamburg-Glaser) aan Flora Hamburg vanuit kamp Westerbork

Foto van het gezin Weissenstein. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-1942

Foto van het gezin Weissenstein. Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-1942

Foto van het gezin Weissenstein in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Frans Busnac was afkomstig uit een variété-familie, zijn vader en grootvader reisden al met een variétézaak. Frans had een paradetent onder de naam Theater Busnac, soms noemde hij zijn zaak Theater Modern. Daarmee reisde hij het hele land door, ook de noordelijke provincies deed hij aan. Zo stond hij in augustus 1938 in Steenwijk en een maand later op de kermis in Leeuwarden ter gelegenheid van het veertigjarige regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Daar maakten vooral zijn knappe (stief)dochters indruk op het publiek met hun dansjes. Clowns maakten grappen, een man reed op een gedresseerd hert en je kon in de tent vechten met een beer. Frans deed het praatje om de mensen naar binnen te lokken, zijn vrouw Sara zat achter de kassa. In het theater was Frans de trapezeartiest die met zijn mond aan een apparaat een fiets hoog in de lucht hield waarop iemand zat te trappen. Begin april 1943 kondigde de Duitse bezetter een verblijfsverbod aan voor joden in acht provincies waaronder Noord-Brabant. Frans Busnac meldde zich niet, hij was ondergedoken. De gewestelijk politiepresident in Eindhoven had met massale onderduik al rekening gehouden en stelde een beloning voor het aanbrengen van joden in het vooruitzicht. Op 19 mei 1943 werd Frans om tien voor twaalf ’s nachts door de Tilburgse politieman én beruchte jodenjager Piet Gerrits opgepakt. Hij verbleef twee dagen in een politiecel om daarna in de ochtend van 21 mei door twee opperwachtmeesters naar Vught te worden gebracht. De familie Busnac zou met 34.000 andere Nederlandse joden naar Sobibor worden gedeporteerd.&nbsp; Bron: A.Th.W. van den Oord, 'Robert Busnac (1940-1943); Een Moergestels joods oorlogsslachtoffer', in: De Kleine Meijerij, 55 (Oisterwijk 2004) 45-48

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 282 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Gelderen, Mozes geb. 22-10-62 overleden te Westerbork op 12-05-1943 op: 14-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 282 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Gelderen, Mozes geb. 22-10-62 overleden te Westerbork op 12-05-1943 op: 14-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Mozes van Gelderen

Sonder-Ausweis Franken, Gezina, 8-2-24, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: nur in O.D. Begleitung.

Sonder-Ausweis Franken, Gezina, 8-2-24, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: nur in O.D. Begleitung.

Sonderausweis van Gezina Franken

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1950-06-27 Onderwerp: overlijden van Levie Logger.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1950-06-27 Onderwerp: overlijden van Levie Logger.

Uittreksel uit de Burgerlijke Stand van Den Haag betreffende het overlijden van Levie Logger

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-27 Onderwerp: Vraag om levensmiddelen

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-27 Onderwerp: Vraag om levensmiddelen

Briefkaart van Henriette van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Philips, Leo en Saar Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-02-03&nbsp; Onderwerp: stuur geen pakjes meer want vader, moeder en de kinderen zijn op transport gegaan. Chelly, Simon en zijn moeder zijn ook doorgezonden.

Van: Philips, Leo en Saar Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-02-03&nbsp; Onderwerp: stuur geen pakjes meer want vader, moeder en de kinderen zijn op transport gegaan. Chelly, Simon en zijn moeder zijn ook doorgezonden.

Briefkaart van van Leo en Saar Philips aan Arthur Philips vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: kampgevangenen werkend bij de Fliegende Kolonne staan klaar voor ontvangst van het binnenkomende transport. Ze helpen met het dragen en wegbrengen van bagage en het begeleiden van slecht ter been zijnde personen.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: kampgevangenen werkend bij de Fliegende Kolonne staan klaar voor ontvangst van het binnenkomende transport. Ze helpen met het dragen en wegbrengen van bagage en het begeleiden van slecht ter been zijnde personen.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: de Vries, B. Aan: Suze en Jan Plaats: Fochterloo, Joodse werkkamp Ybenheer Datum: 1942-09-16 Onderwerp: hartelijk dank voor de postwissel en de (voetbal)schoenen; nog niet gehoord wanneer ze moeten vertrekken; zo meteen krijgen ze van de commandant te horen dat ze niet meer dan 1 postwissel van 1.50 gulden in de week mogen ontvangen; meer geld kan met het wasgoed worden verzonden, bijvoorbeeld in de sokken; de reden van de beperking is clandestiene handel; wel mogen ze allerlei vormen van krachtvoedsel ontvangen…

Van: de Vries, B. Aan: Suze en Jan Plaats: Fochterloo, Joodse werkkamp Ybenheer Datum: 1942-09-16 Onderwerp: hartelijk dank voor de postwissel en de (voetbal)schoenen; nog niet gehoord wanneer ze moeten vertrekken; zo meteen krijgen ze van de commandant te horen dat ze niet meer dan 1 postwissel van 1.50 gulden in de week mogen ontvangen; meer geld kan met het wasgoed worden verzonden, bijvoorbeeld in de sokken; de reden van de beperking is clandestiene handel; wel mogen ze allerlei vormen van krachtvoedsel ontvangen…

Briefkaart van Ben de Vries aan Suze en Jan vanuit het Joodse werkkamp Ybenheer in Fochterloo

Personen