In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Metzelaar, S.&nbsp; Aan: Dorma, Dr.&nbsp;in Echten Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-01&nbsp; Onderwerp: Fototoestel in bewaring gegeven. Graag afgeven aan brenger brief.

Van: Metzelaar, S.&nbsp; Aan: Dorma, Dr.&nbsp;in Echten Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-01&nbsp; Onderwerp: Fototoestel in bewaring gegeven. Graag afgeven aan brenger brief.

Brief van S. Metzelaar aan Dr. Dorma vanuit kamp Westerbork

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam Aan: van der Horst A. Plaats: Den Haag Datum: 1942-12-15 Onderwerp: bevestiging voor het betalen van schoolgeld.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam Aan: van der Horst A. Plaats: Den Haag Datum: 1942-12-15 Onderwerp: bevestiging voor het betalen van schoolgeld.

Bewijs van ontvangst van de Joodse Raad voor Amsterdam voor schoolgeld betaald door A. van der Horst

Barak 29 en 30 Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-10 Opmerking: nieuwe functie van de voormalige centrale keuken. Onder andere komt er een ruimte voor kerkdiensten.

Barak 29 en 30 Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1957-10 Opmerking: nieuwe functie van de voormalige centrale keuken. Onder andere komt er een ruimte voor kerkdiensten.

Plattegrond met aanzichten en doorsneden van barak 28 en 29 in het woonoord Schattenberg

Het verbouwen van barak 57 tot lagere school&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1951-1956

Het verbouwen van barak 57 tot lagere school&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1951-1956

Plattegrond van de verbouwing van barak 57 tot schoolbarak

Brandweeroefening.&nbsp; Brandweeroefening.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Beeld van een oefening van de brandweerploeg in Kamp Westerbork.&nbsp; Op de voorgrond rechts de dienstleider van de OD, op zijn linkerborst het OD-speldje met zijn nummer (A. Pisk).

Brandweeroefening.&nbsp; Brandweeroefening.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Beeld van een oefening van de brandweerploeg in Kamp Westerbork.&nbsp; Op de voorgrond rechts de dienstleider van de OD, op zijn linkerborst het OD-speldje met zijn nummer (A. Pisk).

Brandweeroefening in het kamp

Van: Leeuw, de, Max Aan: Lackrooy, B. Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp;barak 22&nbsp; Datum: 1943-05-20&nbsp; Onderwerp: pakje ontvangen, hartelijk dank. Max zit bij de Joodse Ordedienst.

Van: Leeuw, de, Max Aan: Lackrooy, B. Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp;barak 22&nbsp; Datum: 1943-05-20&nbsp; Onderwerp: pakje ontvangen, hartelijk dank. Max zit bij de Joodse Ordedienst.

Briefkaart van Max de Leeuw aan B. Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Lierens-Lessing, J. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-08 Onderwerp: pakket nummer 22B ontvangen.

Van: Lierens-Lessing, J. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-08 Onderwerp: pakket nummer 22B ontvangen.

Briefkaart van J. Lierens-Lessing aan H. Lierens vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: een kampgevangene aan het werk bij de borstelmakerij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: een kampgevangene aan het werk bij de borstelmakerij.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Spits, J. Aan: Haan, de, R. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-27 Onderwerp: Jacobus bedankt voor het pakketje. Hij verteld over zijn korte vriendschap met Annie. Jacobus' &nbsp;werk bij de boer is ten einde. Hij werkt nu als timmerman.&nbsp;

Van: Spits, J. Aan: Haan, de, R. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-27 Onderwerp: Jacobus bedankt voor het pakketje. Hij verteld over zijn korte vriendschap met Annie. Jacobus' &nbsp;werk bij de boer is ten einde. Hij werkt nu als timmerman.&nbsp;

Briefkaart van J. Spitz aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Van: Nieweg, Benjamin Aan: Sleutelberg, B. Plaats: Appingedam Datum: 1942-11 Onderwerp: Rika is met meer ‘Damsters’ &nbsp;vertrokken. Er zijn er ook gebleven, waaronder de schrijver vanwege zijn reumatiek.

Van: Nieweg, Benjamin Aan: Sleutelberg, B. Plaats: Appingedam Datum: 1942-11 Onderwerp: Rika is met meer ‘Damsters’ &nbsp;vertrokken. Er zijn er ook gebleven, waaronder de schrijver vanwege zijn reumatiek.

Briefkaart van Nieweg aan de familie B. Sleutelberg vanuit Appingedam

Oproep Oproep aan: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944 Betreft oproep om zich op 1.11.1944 om 5 uur te melden i.v.m. Arbeitseinsatz in Theresienstadt, kamer 47, gebouw B IV in de Hannover Kazerne.

Oproep Oproep aan: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944 Betreft oproep om zich op 1.11.1944 om 5 uur te melden i.v.m. Arbeitseinsatz in Theresienstadt, kamer 47, gebouw B IV in de Hannover Kazerne.

Oproep aan Sigbert Gerzon betreffende Arbeitseinsatz in Theresienstadt

Van: Pinto, Dora Aan: lieve kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: we weten niet wanneer we weggaan; vraag om kleding; we hopen er het beste van; zorg goed voor de hond

Van: Pinto, Dora Aan: lieve kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: we weten niet wanneer we weggaan; vraag om kleding; we hopen er het beste van; zorg goed voor de hond

Brief van Dora Pinto aan familie vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk op de landerijen van de kampboerderij. Op de voorgrond het smalspoor en een lorrie volgeladen met bouwmaterialen voor het kamp.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk op de landerijen van de kampboerderij. Op de voorgrond het smalspoor en een lorrie volgeladen met bouwmaterialen voor het kamp.

Van: Guenther, SS-Sturmbahnfuehrer Berlijn&nbsp; Aan: Bureau Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD Den Haag Plaats: Berlijn&nbsp; Datum: 1943-10-21&nbsp; Onderwerp: Deportatie van gedoopte Joden de Barneveld-groep naar Bergen-Belsen.

Van: Guenther, SS-Sturmbahnfuehrer Berlijn&nbsp; Aan: Bureau Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD Den Haag Plaats: Berlijn&nbsp; Datum: 1943-10-21&nbsp; Onderwerp: Deportatie van gedoopte Joden de Barneveld-groep naar Bergen-Belsen.

Telexbericht over de deportatie van gedoopte Joden en Barnevelders naar Bergen-Belsen

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 152 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Blitz, Levie geb. 11-10-65 overleden 29-03-1943 te Westerbork op: 29-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 152 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Blitz, Levie geb. 11-10-65 overleden 29-03-1943 te Westerbork op: 29-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Levie Blitz

Informatie uit andere archieven

Van:&nbsp; Aan: van Duren, Frederika Plaats: Datum: 1942-09 Onderwerp: kunstkaart voor Frederika van Duren tijdens haar verblijf in het Huis van Bewaring in Arnhem.

Van:&nbsp; Aan: van Duren, Frederika Plaats: Datum: 1942-09 Onderwerp: kunstkaart voor Frederika van Duren tijdens haar verblijf in het Huis van Bewaring in Arnhem.

Kaart (kunst) gestuurd naar Frederika van Duren

Van: Huisman, G.K. (Technische Dienst en Bedrijven) Aan: Buijvoets, J.G. (handgeschreven notities)&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-11 + 1946-04-13 Onderwerp: kostenberekening strovlechten + info over overeenkomst met de 'Vereenigde Stroofabrieken' te Goor. Een punt van aandacht is de winstgevendheid, &nbsp;het leveren van grondstoffen. Door wie? De de kwaliteit ervan en het transport + kosten.

Van: Huisman, G.K. (Technische Dienst en Bedrijven) Aan: Buijvoets, J.G. (handgeschreven notities)&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-11 + 1946-04-13 Onderwerp: kostenberekening strovlechten + info over overeenkomst met de 'Vereenigde Stroofabrieken' te Goor. Een punt van aandacht is de winstgevendheid, &nbsp;het leveren van grondstoffen. Door wie? De de kwaliteit ervan en het transport + kosten.

Brief van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over strovlechten in Interneringskamp Westerbork

Van: een familielid Aan: familieleden (Jan en Suzanne Engel-de Vries) Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09-01 Onderwerp: brief van oom Cheffie gekregen over zijn zoon en schoondochter en over andere familieleden, die de dag voor vertrek uit kamp Westerbork in elkaars nabijheid konden zijn. Ze zijn vrijdag vertrokken; oom Cheffie is maandag gedeporteerd; zelf had hij met Cheffie mee kunnen gaan, hij bleef om zijn vrouw Dini, die dieetpatiënt is. Hij voelde ook niet voor een ongedwongen vertrek en hij schrijft dat er geen enkele garantie is dat man en vrouw bij elkaar zullen blijven.

Van: een familielid Aan: familieleden (Jan en Suzanne Engel-de Vries) Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09-01 Onderwerp: brief van oom Cheffie gekregen over zijn zoon en schoondochter en over andere familieleden, die de dag voor vertrek uit kamp Westerbork in elkaars nabijheid konden zijn. Ze zijn vrijdag vertrokken; oom Cheffie is maandag gedeporteerd; zelf had hij met Cheffie mee kunnen gaan, hij bleef om zijn vrouw Dini, die dieetpatiënt is. Hij voelde ook niet voor een ongedwongen vertrek en hij schrijft dat er geen enkele garantie is dat man en vrouw bij elkaar zullen blijven.

Brief aan familieleden naar aanleiding van een bericht van oom Cheffie uit kamp Westerbork

Personen