In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Vrijstelling Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-10 Hij is tot nader bericht uit Den Haag vrijgesteld van transport.

Vrijstelling Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-10 Hij is tot nader bericht uit Den Haag vrijgesteld van transport.

Vrijstelling voor Jules Cohen

Briefkaart Van: Kwieser, M. Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-29 Onderwerp: de schrijfster is blij met de pakjes. Ze vraagt om waspoeder, zeep, shampoo, bleekpoeder, olijven, azijn, essence en remoulade. Voorlopig geen jam want dat is voldoende beschikbaar. Ze maken het verder goed, alleen heeft Mirjam last van blaren in haar mond. Geen pakjes meer naar barak 41.

Briefkaart Van: Kwieser, M. Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-29 Onderwerp: de schrijfster is blij met de pakjes. Ze vraagt om waspoeder, zeep, shampoo, bleekpoeder, olijven, azijn, essence en remoulade. Voorlopig geen jam want dat is voldoende beschikbaar. Ze maken het verder goed, alleen heeft Mirjam last van blaren in haar mond. Geen pakjes meer naar barak 41.

Briefkaart van M. Kwieser-Cohen aan H. de Jong vanuit kamp Westerbork

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-03-17 Onderwerp: Duitse verordening dat alle Joden naar Amsterdam moeten, er wordt een begin gemaakt met evacuaties uit de kuststreken; in januari waren de zaandammers al gekomen; Ab noemt een aantal plaatsen op die onder de verordening vallen, ook Delfzijl; &nbsp;als ze geen familie waar ze terecht kunnen, moet de Joodse Raad er voor zorgen dat al deze mensen in een van de drie Joodse buurten gehuisvest worden; er zijn geen kamers; en de mensen mogen alleen meenemen wat ze kunnen dragen; het lijkt een getto te worden; Ab had het daardoor enorm druk. Hij reisde op en neer; hij is een hoge Piet als het om de evacuaties gaat…; al deze mensen zijn vol goede moed; en het medeleven van de niet-Joden is enorm;…met Pasen is Ab mogelijk vier dagen vrij; over mannen die naar de werkkampen moeten, tussen 20 en 45 jaar, werkloos of niet; Sally handelt tegenwoordig in broches; altijd honger….

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-03-17 Onderwerp: Duitse verordening dat alle Joden naar Amsterdam moeten, er wordt een begin gemaakt met evacuaties uit de kuststreken; in januari waren de zaandammers al gekomen; Ab noemt een aantal plaatsen op die onder de verordening vallen, ook Delfzijl; &nbsp;als ze geen familie waar ze terecht kunnen, moet de Joodse Raad er voor zorgen dat al deze mensen in een van de drie Joodse buurten gehuisvest worden; er zijn geen kamers; en de mensen mogen alleen meenemen wat ze kunnen dragen; het lijkt een getto te worden; Ab had het daardoor enorm druk. Hij reisde op en neer; hij is een hoge Piet als het om de evacuaties gaat…; al deze mensen zijn vol goede moed; en het medeleven van de niet-Joden is enorm;…met Pasen is Ab mogelijk vier dagen vrij; over mannen die naar de werkkampen moeten, tussen 20 en 45 jaar, werkloos of niet; Sally handelt tegenwoordig in broches; altijd honger….

Brief van Ab Hakker aan Reina vanuit Amsterdam

Van: Zomerplaag, Morris Aan: beste familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-20 Onderwerp: schrijfdag; werken als verpleger; kinderen voor verzorging in weeshuis; voedsel en vraag om verschillende dingen

Van: Zomerplaag, Morris Aan: beste familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-20 Onderwerp: schrijfdag; werken als verpleger; kinderen voor verzorging in weeshuis; voedsel en vraag om verschillende dingen

Brief van Morris Zomerplaag aan familie vanuit kamp Westerbork

Plattegrond van Lager Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Plattegrond van Lager Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Foto van een plattegrond van kamp Westerbork

Foto van Werner Rudolf Breslauer Interieur Komammandatur van kampcommandant A.K. Gemmeker.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1943 Mogelijk refereren de dennentakken naar het Joelfeest en is de foto rond het Joelfeest van 1942 of 1943 gemaakt.

Foto van Werner Rudolf Breslauer Interieur Komammandatur van kampcommandant A.K. Gemmeker.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1943 Mogelijk refereren de dennentakken naar het Joelfeest en is de foto rond het Joelfeest van 1942 of 1943 gemaakt.

Foto van het kantoor van Gemmeker in de Kommandantur van kamp Westerbork

Van: Nieuwkerk, Karel, J. Onderwerp: Jodenster

Van: Nieuwkerk, Karel, J. Onderwerp: Jodenster

Jodenster gedragen door Karel Joost Nieuwkerk

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam.&nbsp; Aan: Cohen, L.A.A. dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp.&nbsp; Datum: 1942-08-06.&nbsp; Onderwerp: Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam met de verklaring dat de heer Cohen medewerker is van de Joodsche Raad. Werkzaam in kamp Westerbork bij de afd. registratie.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam.&nbsp; Aan: Cohen, L.A.A. dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp.&nbsp; Datum: 1942-08-06.&nbsp; Onderwerp: Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam met de verklaring dat de heer Cohen medewerker is van de Joodsche Raad. Werkzaam in kamp Westerbork bij de afd. registratie.

Foto van een brief van Joodsche Raad voor Amsterdam aan L.A.A. Cohen

Informatie uit andere archieven

Van: de Bruin, Emanuel Aan: beste vriend Plaats: Hardenberg Datum: 1941-10-16 Onderwerp: gang van zaken; bonnen afgehaald van verschillende winkeliers; distributiekantoor werkzaamheden; drukkerij; &nbsp;mappen met toewijzingen rondbrengen; over de arrestatie van Witpeerd en de bemoeienis van de burgemeester….

Van: de Bruin, Emanuel Aan: beste vriend Plaats: Hardenberg Datum: 1941-10-16 Onderwerp: gang van zaken; bonnen afgehaald van verschillende winkeliers; distributiekantoor werkzaamheden; drukkerij; &nbsp;mappen met toewijzingen rondbrengen; over de arrestatie van Witpeerd en de bemoeienis van de burgemeester….

Brief van Emanuel de Bruin aan beste vriend vanuit Hardenberg

Van: Nalowitz-Höxter, Margot, Sara Aan: Nieuwkerk, mevrouw/broer Höxter, Günther Plaats: Dresden Datum: 1942-05 Onderwerp: sinds een aantal weken geen bericht meer van haar broer ontvangen. Margot maakt zich ernstig zorgen. Ze hoopt dat haar broer zijn vaardigheden bij een boer verder kan ontwikkelen. Günther behoort tot de groep zionistische jongeren die werkzaam zijn geweest in het werkdorp Wieringermeer. Hij woonde na de opheffing van het werkdorp in bij het gastgezin Nieuwkerk.

Van: Nalowitz-Höxter, Margot, Sara Aan: Nieuwkerk, mevrouw/broer Höxter, Günther Plaats: Dresden Datum: 1942-05 Onderwerp: sinds een aantal weken geen bericht meer van haar broer ontvangen. Margot maakt zich ernstig zorgen. Ze hoopt dat haar broer zijn vaardigheden bij een boer verder kan ontwikkelen. Günther behoort tot de groep zionistische jongeren die werkzaam zijn geweest in het werkdorp Wieringermeer. Hij woonde na de opheffing van het werkdorp in bij het gastgezin Nieuwkerk.

Briefkaart van Margot Sara Nalowitz aan haar broer Günt(h)er Höxter via mevrouw Nieuwkerk vanuit Dresden

These are the things you will (and will not) find on this website

About this website

Wat staat er op deze website en wat (nog) niet?

Over deze website

Van: A.E.F, D.P. Registration Record&nbsp; Aan: Cohen, Nathan Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-28 Onderwerp: repatriëring van Nathan Cohen van Bergen-Belsen naar Amsterdam.

Van: A.E.F, D.P. Registration Record&nbsp; Aan: Cohen, Nathan Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-28 Onderwerp: repatriëring van Nathan Cohen van Bergen-Belsen naar Amsterdam.

Bewijs van A.E.F., D.P. Registration Record voor Nathan Cohen in verband met zijn repatriëring

Plaatsen in kamp Westerbork

Doorgangskamp Westerbork

Disclaimer

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: uitgave van scheermesjes.

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: uitgave van scheermesjes.

Mededeling over uitgave van scheermesjes

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-17 Onderwerp: geen bezoekersvergunning; er zal over veertien dagen een nieuwe commandant komen, misschien een betere kans om verlof te krijgen voor het trouwen; Etty Hillesum is nog niet terug. Zij is ziek; Werner is op bezoek geweest bij Bets Bino in het ziekenhuis. Zij is herstellende van een operatie aan de maag en ze heeft van alles verteld. Ze had van haar zus nog geen reactie gekregen (Heertje-Bino); over gesprek met Werner zijn baas over een vrijstelling voor Stella; over kampgenoten en hun gezinnen; nog enkele weken wachten mogelijk kunnen ze in Amsterdam trouwen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-17 Onderwerp: geen bezoekersvergunning; er zal over veertien dagen een nieuwe commandant komen, misschien een betere kans om verlof te krijgen voor het trouwen; Etty Hillesum is nog niet terug. Zij is ziek; Werner is op bezoek geweest bij Bets Bino in het ziekenhuis. Zij is herstellende van een operatie aan de maag en ze heeft van alles verteld. Ze had van haar zus nog geen reactie gekregen (Heertje-Bino); over gesprek met Werner zijn baas over een vrijstelling voor Stella; over kampgenoten en hun gezinnen; nog enkele weken wachten mogelijk kunnen ze in Amsterdam trouwen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Vrij, E.&nbsp; Aan: Katz, S en familie Lackrooy&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-02&nbsp; Onderwerp: pakketten; transporten.

Van: Vrij, E.&nbsp; Aan: Katz, S en familie Lackrooy&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-02&nbsp; Onderwerp: pakketten; transporten.

Briefkaart van E. Vrij aan S. Katz en Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Contact

Van: Verduin, Herman&nbsp; Aan: Verduin, Jacques&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-05-11&nbsp; Onderwerp: dagelijkse gang van zaken; Herman is op 4 mei in kamp Westerbork terecht gekomen en in het weeshuis ondergebracht, de anderen zijn al doorgestuurd, behalve Beate; Herman is ordonnans. Hij moet allerlei stukken laten tekenen in de barakken. Hij mag dagelijks naar het badhuis. Er wordt gevoetbald, gehandbald en Johnny en Jones zijn er ook. Hij heeft zich opgegeven voor school. Hij weet dat hij niet kan blijven, in tegenstelling tot het gezin Egyedi, waarvan hij Peter goed kent.

Van: Verduin, Herman&nbsp; Aan: Verduin, Jacques&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-05-11&nbsp; Onderwerp: dagelijkse gang van zaken; Herman is op 4 mei in kamp Westerbork terecht gekomen en in het weeshuis ondergebracht, de anderen zijn al doorgestuurd, behalve Beate; Herman is ordonnans. Hij moet allerlei stukken laten tekenen in de barakken. Hij mag dagelijks naar het badhuis. Er wordt gevoetbald, gehandbald en Johnny en Jones zijn er ook. Hij heeft zich opgegeven voor school. Hij weet dat hij niet kan blijven, in tegenstelling tot het gezin Egyedi, waarvan hij Peter goed kent.

Brief van Herman Verduin aan Jacques Verduin vanuit kamp Westerbork

Van: Viool, Josua Aan: Eef (dochter), Joost en Rika&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: transport en brieven schrijven, moet vrijdag op transport, brieven kunnen alleen illegaal verstuurd worden.

Van: Viool, Josua Aan: Eef (dochter), Joost en Rika&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: transport en brieven schrijven, moet vrijdag op transport, brieven kunnen alleen illegaal verstuurd worden.

Brief van Josua Viool aan het gezin van zijn dochter Eva vanuit kamp Westerbork

Algemeen

Vragen over personen

Vragen over een onderwerp

Vragen over een foto, voorwerp of document

Veelgestelde vragen

Van: de ondercommandant van de Bewakingstroepen Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-25 Onderwerp: contact tussen een gedetineerde en zijn vrouw in de buurt van het Heidekamp. De NBS' er die het heeft toegestaan had geen dienst bij de groep waar het voorval plaatsvond. De gedetineerde is gestraft.

Van: de ondercommandant van de Bewakingstroepen Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-25 Onderwerp: contact tussen een gedetineerde en zijn vrouw in de buurt van het Heidekamp. De NBS' er die het heeft toegestaan had geen dienst bij de groep waar het voorval plaatsvond. De gedetineerde is gestraft.

Rapport over contact van een gedetineerde met zijn vrouw in de buurt van het Heidekamp

Gedicht over kamp Westerbork.&nbsp; Van: Serlui, Reina Datum: 1943-08-10

Gedicht over kamp Westerbork.&nbsp; Van: Serlui, Reina Datum: 1943-08-10

Gedicht geschreven door Reina Serlui in kamp Westerbork

Colofon

Gedicht&nbsp; Van: Rosen Een Reuze Baan Westerbork, kamp&nbsp; Gedicht geschreven door een juffrouw die bij de administratie in het kamp werkte.&nbsp; Voor mijn baas ter herinnering aan Westerbork

Gedicht&nbsp; Van: Rosen Een Reuze Baan Westerbork, kamp&nbsp; Gedicht geschreven door een juffrouw die bij de administratie in het kamp werkte.&nbsp; Voor mijn baas ter herinnering aan Westerbork

Gedicht over een baan in kamp Westerbork

Van: Cohen-Nieweg, Mietje Aan: Fledderman, G. Plaats: de trein Datum: 1943-07-20 Onderwerp: zitten met z'n vieren en vele anderen i de trein; door een fout is haar man op de transportlijst geplaatst; hoge omes in het kamp hebben geprobeerd hun van de lijst te krijgen; vol goede moed; pakje gaat nu naar een goede vriend…

Van: Cohen-Nieweg, Mietje Aan: Fledderman, G. Plaats: de trein Datum: 1943-07-20 Onderwerp: zitten met z'n vieren en vele anderen i de trein; door een fout is haar man op de transportlijst geplaatst; hoge omes in het kamp hebben geprobeerd hun van de lijst te krijgen; vol goede moed; pakje gaat nu naar een goede vriend…

Briefkaart van Mietje Cohen-Nieweg vanuit de trein

Personen