In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Kampgevangenen en woonbarakken. Kamp Westerbork, 1942-1944 Een doorgang tussen twee grote woonbarakken.

Kampgevangenen en woonbarakken. Kamp Westerbork, 1942-1944 Een doorgang tussen twee grote woonbarakken.

Een doorgang tussen twee woonbarakken in kamp Westerbork

Mevrouw Wiltjer met haar twee zonen voor de barak.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941.

Mevrouw Wiltjer met haar twee zonen voor de barak.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941.

Mevrouw Wiltjer met haar twee zonen in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Langstadt, R.&nbsp; Aan: Langstadt, W.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 50 Datum: 1943-11-12&nbsp; Buitenlandse postwissel, geld overgemaakt naar Theresienstadt van Ruth naar haar vader Wilhelm, die in april 1943 via kamp Westerbork in Theresienstadt terechtkwam.

Van: Langstadt, R.&nbsp; Aan: Langstadt, W.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 50 Datum: 1943-11-12&nbsp; Buitenlandse postwissel, geld overgemaakt naar Theresienstadt van Ruth naar haar vader Wilhelm, die in april 1943 via kamp Westerbork in Theresienstadt terechtkwam.

van het overmaken van geld vanuit kamp Westerbork naar Theresienstadt

Van: Praag, van, Alice Aan: Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1943/1944 Onderwerp: schrijfdag, weersomstandigheden, ondertrouw en barakleven.

Van: Praag, van, Alice Aan: Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Datum: 1943/1944 Onderwerp: schrijfdag, weersomstandigheden, ondertrouw en barakleven.

Brief van Alice van Praag vanuit kamp Westerbork

Van: Magnus, Leon Geboren: 1926-05-30 Datum: 1944-02-14 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: uittreksel persoonsbewijs verstrekt door de hulpsecretarie van de gemeente Westerbork te kamp Westerbork.

Van: Magnus, Leon Geboren: 1926-05-30 Datum: 1944-02-14 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: uittreksel persoonsbewijs verstrekt door de hulpsecretarie van de gemeente Westerbork te kamp Westerbork.

Persoonsbewijs van Leon Magnus in kamp Westerbork

Onderwerp: Judith Teixeira de Mattos

Foto van Judith Teixeira de Mattos

Manuscript Van: Vries, de, Jacob Plaats: Odessa Datum: 1945-05&nbsp; Getiteld: Maanlicht in Westerbork; Jacob en zijn vrouw Ro wandelen door het kamp (02-09-1944). Ze zijn twee strafgevallen en ze zijn ondergebracht in barak 66. Het is aan de vooravond van hun transport naar Auschwitz. ze hebben hun strafgeval overalls mogen ruilen voor hun gewone kleding. Ze bezoeken onder andere een hoek van het kamp dat 't Zonnebad wordt genoemd. Er staan nog wat kruiwagens die door de gevangenen als ligstoelen werden gebruikt. Ze kijken door het prikkeldraad naar het Oosten, naar de heide en denken aan hun kinderen die nog in onderduik zijn… &nbsp;

Manuscript Van: Vries, de, Jacob Plaats: Odessa Datum: 1945-05&nbsp; Getiteld: Maanlicht in Westerbork; Jacob en zijn vrouw Ro wandelen door het kamp (02-09-1944). Ze zijn twee strafgevallen en ze zijn ondergebracht in barak 66. Het is aan de vooravond van hun transport naar Auschwitz. ze hebben hun strafgeval overalls mogen ruilen voor hun gewone kleding. Ze bezoeken onder andere een hoek van het kamp dat 't Zonnebad wordt genoemd. Er staan nog wat kruiwagens die door de gevangenen als ligstoelen werden gebruikt. Ze kijken door het prikkeldraad naar het Oosten, naar de heide en denken aan hun kinderen die nog in onderduik zijn… &nbsp;

Manuscript van Jacob de Vries geschreven in Odessa

Bewaking kamp Westerbork

Commandanten kamp Westerbork

Lagerbefehl No. 225&nbsp; Datum: 1942-12-17&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkpauze voor Kerstmis, uitgezonderd de Strafcompagnie, het ketelhuis en de Centrale Keuken.

Lagerbefehl No. 225&nbsp; Datum: 1942-12-17&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkpauze voor Kerstmis, uitgezonderd de Strafcompagnie, het ketelhuis en de Centrale Keuken.

Lagerbefehl No. 225

Van:&nbsp; Aan: Lieve allen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: pakketten ontvangen, dankzij adressering FK; kinderen in de buitendienst; ziekenhuis; omstandigheden.

Van:&nbsp; Aan: Lieve allen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: pakketten ontvangen, dankzij adressering FK; kinderen in de buitendienst; ziekenhuis; omstandigheden.

Brief van een onbekend persoon aan lieve allen vanuit kamp Westerbork

Van: Mirjam en Menachem&nbsp; Aan: lieve jongens en mensen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1944-05 Onderwerp: over arrestatie, verhoor en verblijf in de gevangenis in Den Bosch, het verblijf in Scheveningen; dagelijks leven in kamp, hulp van verschillende mensen. Doe niet te veel inspanningen iets voor hen te doen. Betaal geen grote bedragen. Mirjam werkt bij de Batterijen en Menachem in de vliegtuigsloperij. Over een eventueel transport is nog niets duidelijk.

Van: Mirjam en Menachem&nbsp; Aan: lieve jongens en mensen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1944-05 Onderwerp: over arrestatie, verhoor en verblijf in de gevangenis in Den Bosch, het verblijf in Scheveningen; dagelijks leven in kamp, hulp van verschillende mensen. Doe niet te veel inspanningen iets voor hen te doen. Betaal geen grote bedragen. Mirjam werkt bij de Batterijen en Menachem in de vliegtuigsloperij. Over een eventueel transport is nog niets duidelijk.

Brief van Mirjam en Menachem aan lieve jongens en mensen vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 07-04-1943 Nr. 165 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Paraira, Salomon geb. 15-10-70 overleden 02-04-1943 te Westerbork op: 05-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 07-04-1943 Nr. 165 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Paraira, Salomon geb. 15-10-70 overleden 02-04-1943 te Westerbork op: 05-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Salomon Paraira

Van: Bundesstaat Oostenrijk Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1935-12-10 Onderwerp: Helene is erkend stenotypiste.&nbsp;

Van: Bundesstaat Oostenrijk Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1935-12-10 Onderwerp: Helene is erkend stenotypiste.&nbsp;

Bewijs dat Helene Büks officieel stenotypiste is

Van: Huisman, G.K.&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1940-08-23&nbsp; Onderwerp: Aanleg boomgaard. Er zijn 400 fruitbomen besteld. De vraag is waar deze moeten worden geplant nu het kamp gesloten zal worden. Op een hectare grond van de kampboerderij of meer bij het kamp tussen de school, barak 1 en het bleekveld. &nbsp;

Van: Huisman, G.K.&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1940-08-23&nbsp; Onderwerp: Aanleg boomgaard. Er zijn 400 fruitbomen besteld. De vraag is waar deze moeten worden geplant nu het kamp gesloten zal worden. Op een hectare grond van de kampboerderij of meer bij het kamp tussen de school, barak 1 en het bleekveld. &nbsp;

Brief van G.K. Huisman aan Houtvester Assen

Van: Härtz, S. Aan: Joodse Raad Deventer Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: Pakket ontvangen Bijz.: Naam v.d. afzender is doorgestreept. Met stempel staat vermeld "retourneren Joodsche Raad voor Amsterdam"

Van: Härtz, S. Aan: Joodse Raad Deventer Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: Pakket ontvangen Bijz.: Naam v.d. afzender is doorgestreept. Met stempel staat vermeld "retourneren Joodsche Raad voor Amsterdam"

Briefkaart van S. Härtz aan Joodse Raad Deventer vanuit kamp Vught

Van: Burgemeester van Muntendam&nbsp; Aan: hoofdbestuur van het Nederlandse Rode Kruis&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum: 1941-03-18&nbsp; Onderwerp: Joodse donoren komen niet in de gemeente voor.

Van: Burgemeester van Muntendam&nbsp; Aan: hoofdbestuur van het Nederlandse Rode Kruis&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum: 1941-03-18&nbsp; Onderwerp: Joodse donoren komen niet in de gemeente voor.

Brief van de Burgemeester van Muntendam aan het hoofdbestuur van het Rode Kruis

Van: Angress, Hans en Weil, Erich Plaats: Utrecht Datum: 1942-08-19 Onderwerp: ‘Wij zijn in Utrecht aangekomen en hebben het nog best. Wij krijgen drinken en soep. Dus dat gaat nogal. Vannacht ongeveer 1 uur gaan we verder…’

Van: Angress, Hans en Weil, Erich Plaats: Utrecht Datum: 1942-08-19 Onderwerp: ‘Wij zijn in Utrecht aangekomen en hebben het nog best. Wij krijgen drinken en soep. Dus dat gaat nogal. Vannacht ongeveer 1 uur gaan we verder…’

Briefkaart van Hans Angress en Erich Weil geschreven in de trein op weg naar kamp Westerbork

Personen