In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-02 No. 14&nbsp; Inhoud: mededeling van de kamppolitie over zware kisten met onbekende inhoud in het crematorium en later naar elders overgebracht; inlichtingen over de bekisting van mevrouw Zimmerman en de heer Hertzfeld, beiden in kamp Westerbork overleden; vergadering voormalige kampgevangenen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben; reparaties; aanmelding; oorlogsoverzicht; omgang met de in het kamp geïnterneerde NSB'ers

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-02 No. 14&nbsp; Inhoud: mededeling van de kamppolitie over zware kisten met onbekende inhoud in het crematorium en later naar elders overgebracht; inlichtingen over de bekisting van mevrouw Zimmerman en de heer Hertzfeld, beiden in kamp Westerbork overleden; vergadering voormalige kampgevangenen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben; reparaties; aanmelding; oorlogsoverzicht; omgang met de in het kamp geïnterneerde NSB'ers

De Westerborker nummer 14 van 2 mei 1945

Enveloppe geadresseerd aan W. Rose

Richtlijnen voor samenstellen bevolking Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939. vanuit welke kampen zij moeten komen Wieringermeer, Hoek van Holland en Loosdrecht; geen kinderen onder de 14 jaar, legaal; illegaal; gedoopte Joden; Liberaal, orthodox en Palestina pioniers. Uitgangspunt is een totaal van 2508 personen.

Richtlijnen voor samenstellen bevolking Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939. vanuit welke kampen zij moeten komen Wieringermeer, Hoek van Holland en Loosdrecht; geen kinderen onder de 14 jaar, legaal; illegaal; gedoopte Joden; Liberaal, orthodox en Palestina pioniers. Uitgangspunt is een totaal van 2508 personen.

Beleidsplan richtlijnen aantal en samenstelling van de bevolking van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: de Burgemeester van Amsterdam Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09-17 Onderwerp: gemengd huwelijk Joseph van Dam.

Van: de Burgemeester van Amsterdam Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1942-09-17 Onderwerp: gemengd huwelijk Joseph van Dam.

Bewijs van ontvangst van de Burgemeester van Amsterdam met een verklaring dat Joseph van Dam gemengd gehuwd is

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-12 Onderwerp: Werner is verward door de gebeurtenissen van de afgelopen dagen; huwelijkse voorwaarden zijn ondertekend door Werner via een lid van de notariële commissie van de Joodse Raad; van een huwelijk in Amsterdam kan geen sprake meer zijn; Werner draagt een trouwring; het huwelijk kan alleen in kamp Westerbork worden gesloten, Stella heeft een reisvergunning nodig. Het is de vraag of Stella na het sluiten van het huwelijk terug mag keren naar Amsterdam; gesproken met Jac. Hijman, de zwager van Stella's broer Samuel, Jacobs vader Salomon is door Samuel op Werner afgestuurd. Werner kan echter niets voor hem doen; op het moment bevinden zich 12000 kampgevangenen in Westerbork, de piek lag vorige week op 15.000 mensen; 25.000 brieven, een paar duizend pakketten en koffers zijn via de post binnengekomen; gebrek aan huisvesting, hygiënische omstandigheden en orde; doden, waanzinnig wordende mensen en criminele elementen, maar ook kleine helden.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-12 Onderwerp: Werner is verward door de gebeurtenissen van de afgelopen dagen; huwelijkse voorwaarden zijn ondertekend door Werner via een lid van de notariële commissie van de Joodse Raad; van een huwelijk in Amsterdam kan geen sprake meer zijn; Werner draagt een trouwring; het huwelijk kan alleen in kamp Westerbork worden gesloten, Stella heeft een reisvergunning nodig. Het is de vraag of Stella na het sluiten van het huwelijk terug mag keren naar Amsterdam; gesproken met Jac. Hijman, de zwager van Stella's broer Samuel, Jacobs vader Salomon is door Samuel op Werner afgestuurd. Werner kan echter niets voor hem doen; op het moment bevinden zich 12000 kampgevangenen in Westerbork, de piek lag vorige week op 15.000 mensen; 25.000 brieven, een paar duizend pakketten en koffers zijn via de post binnengekomen; gebrek aan huisvesting, hygiënische omstandigheden en orde; doden, waanzinnig wordende mensen en criminele elementen, maar ook kleine helden.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 16 juli 1942 - Auschwitz

Foto van twee voetbalelftallen Een kombinatie elftal van de Dienstbereiche 2, 5, 9 en 10. Elftal van Dienstbereiche 4, het ziekenhuis.

Foto van twee voetbalelftallen Een kombinatie elftal van de Dienstbereiche 2, 5, 9 en 10. Elftal van Dienstbereiche 4, het ziekenhuis.

Foto van twee voetbalelftallen in kamp Westerbork

Van: Querido, Levie Aan: Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-30 Onderwerp: Levie is ingedeeld bij de vaste binnendienst; half zeven op, brood eten, half acht vegen met 8 personen; Levie is leider der vegers, schenkt koffie om 7 uur en gaat om tien uur mee om de postpakketten op te halen, deze uitdelen en s' middag controleur over het eten, tijdens het verstrekken van de porties; krijgt een extra portie snert van de keukenchef; Levie heeft een goede reputatie in de barak, zijn werk en als persoon wordt hij geprezen; over een meisje van 4.5 jaar in de barak waarvan de moeder in het ziekenhuis ligt en de vader de hele dag werkt en het broertje ziek was; over Jonni in barak 63; pakketpost; prijzen in het kamp; kampgevangenen met een stempel mogen geld ontvangen; nachtwacht; boeken lezen; over mevrouw Benavante-Querido van 86 jaar en haar dochter (De Hond) van 67 jaar; leven doet hopen…

Van: Querido, Levie Aan: Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-30 Onderwerp: Levie is ingedeeld bij de vaste binnendienst; half zeven op, brood eten, half acht vegen met 8 personen; Levie is leider der vegers, schenkt koffie om 7 uur en gaat om tien uur mee om de postpakketten op te halen, deze uitdelen en s' middag controleur over het eten, tijdens het verstrekken van de porties; krijgt een extra portie snert van de keukenchef; Levie heeft een goede reputatie in de barak, zijn werk en als persoon wordt hij geprezen; over een meisje van 4.5 jaar in de barak waarvan de moeder in het ziekenhuis ligt en de vader de hele dag werkt en het broertje ziek was; over Jonni in barak 63; pakketpost; prijzen in het kamp; kampgevangenen met een stempel mogen geld ontvangen; nachtwacht; boeken lezen; over mevrouw Benavante-Querido van 86 jaar en haar dochter (De Hond) van 67 jaar; leven doet hopen…

Brief van Levie Querido aan Piet vanuit kamp Westerbork

Van: Joustra, J. (pelotonscommandant) Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04 Onderwerp: dagindeling met uren voor de bewakers.

Van: Joustra, J. (pelotonscommandant) Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04 Onderwerp: dagindeling met uren voor de bewakers.

Lijst met indeling werkzaamheden en pauzes van de bewakers

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-08 Onderwerp: elke brief is een lichtpuntje; Lotte zit in spanning, er zijn veel gemengd-gehuwden deze week ontslagen; over een scheiding via moeder gehoord en de echtgenoot die zich in Westerbork onmiddellijk had getroost, ‘dat is hier heel gewoon’; haar vader ligt weer in barak 6; het is prachtig weer en er gaan veel mensen naar huis…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-08 Onderwerp: elke brief is een lichtpuntje; Lotte zit in spanning, er zijn veel gemengd-gehuwden deze week ontslagen; over een scheiding via moeder gehoord en de echtgenoot die zich in Westerbork onmiddellijk had getroost, ‘dat is hier heel gewoon’; haar vader ligt weer in barak 6; het is prachtig weer en er gaan veel mensen naar huis…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan (via haar moeder) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Personen