In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-30 Voor Sieg Gedicht ter afscheid van Siegfried Emmering. Rosa moest op transport naar Bergen-Belsen. Uiteindelijk gaat zij op 15 februari naar Bergen-Belsen.

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-30 Voor Sieg Gedicht ter afscheid van Siegfried Emmering. Rosa moest op transport naar Bergen-Belsen. Uiteindelijk gaat zij op 15 februari naar Bergen-Belsen.

Gedicht van Rosa van der Hal-Prins

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 265 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Breebaart, Sophia geb. 02-11-74 overleden te Westerbork op 08-05-1943 op: 10-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 265 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Breebaart, Sophia geb. 02-11-74 overleden te Westerbork op 08-05-1943 op: 10-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Sophia Breebaart

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-09-10 Onderwerp: over hun gevoelens voor elkaar sinds het AJC- kamp in Havelte en haar vertrek uit zijn stad Groningen; over hun schrijven; een baan in Groningen zou nog geen optie zijn, omdat ze bij haar zus wil blijven…en ze heeft een behoorlijke baan…; over wel of geen militaire dienst van Wieger, hoe er in te staan; bij Jet Mechanicus en Sien (Mechanicus-) Stouwer op bezoek geweest, het zal bij deze keer blijven…over invulling van de kerstdagen en haar werk bij een vrome Joodse zaak…&nbsp;

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-09-10 Onderwerp: over hun gevoelens voor elkaar sinds het AJC- kamp in Havelte en haar vertrek uit zijn stad Groningen; over hun schrijven; een baan in Groningen zou nog geen optie zijn, omdat ze bij haar zus wil blijven…en ze heeft een behoorlijke baan…; over wel of geen militaire dienst van Wieger, hoe er in te staan; bij Jet Mechanicus en Sien (Mechanicus-) Stouwer op bezoek geweest, het zal bij deze keer blijven…over invulling van de kerstdagen en haar werk bij een vrome Joodse zaak…&nbsp;

Brief van Saar Mouw aan Wieger vanuit Amsterdam

Van: Lam, familie Aan: Veer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-11 Onderwerp: kaart ontvangen; van Sonja en Jannie hoort de schrijver niets; Dora is nu al 11 maanden weg; hij denkt ook aan Karel; op 16 juli 30 jaar getrouwd; hij zal geld toesturen om het een en andere te kunnen kopen; zijn vrouw en zijn dochter zijn niet meer te herkennen, zo dik zijn zij geworden.

Van: Lam, familie Aan: Veer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-11 Onderwerp: kaart ontvangen; van Sonja en Jannie hoort de schrijver niets; Dora is nu al 11 maanden weg; hij denkt ook aan Karel; op 16 juli 30 jaar getrouwd; hij zal geld toesturen om het een en andere te kunnen kopen; zijn vrouw en zijn dochter zijn niet meer te herkennen, zo dik zijn zij geworden.

Briefkaart van de familie Lam aan de familie Veer vanuit kamp Westerbork

Onbeschreven briefpapier Westerbork, kamp

Brief onbeschreven

Plaatsen in kamp Westerbork

Wegennet kamp Westerbork

Bewaking kamp Westerbork

Nederlandse politie kamp Westerbork

Marechaussee kamp Westerbork

Politiebataljon Amsterdam kamp Westerbork

Joods leven na de Tweede Wereldoorlog

Opsporing vermiste personen

Informatiebureau van het Rode Kruis

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi, Roel enz. Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-07-15/28 Onderwerp: De werkstempels zijn vervallen. Annie heeft nog een Palestinacertificaat. Vorige week dinsdag zat zij met haar ouders een uur in de wagon. Ze konden eruit. Afgelopen dinsdag zat ze alleen in de wagon. Dankzij hulp in het kamp is ze er weer uitgekomen (Erich Zielke). Naast de personen met een Palestina Austausch mogen 1623 personen, die opnieuw zullen worden gestempeld, blijven. Annie's vader is door zijn baas van de schilderwerkplaats op de lijst gezet. Of het gaat lukken is onduidelijk. Annie heeft over haar eigen toekomst weinig illusies. Mien van Thijn was als strafgeval in het kamp. Annie heeft haar nog gesproken, maar ging uiteindelijk niet met haar mee naar het Oosten. Max is niet in Westerbork terecht gekomen. Annie heeft in de gevangenis en de strafbarrakken geïnformeerd. Via Verdoner heeft ze gehoord dat Max in Amersfoort is gesignaleerd. De briefkaart werd niet afgemaakt, omdat het niet kon worden meegenomen. Op 28-7 schrijft Annie dat zij en Loes een Sperre hebben gekregen en naar een andere barak zullen gaan verhuizen. Mogelijk mist ze daardoor een schrijfbeurt. Ze moet gaan werken bij een boer. &nbsp;

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi, Roel enz. Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-07-15/28 Onderwerp: De werkstempels zijn vervallen. Annie heeft nog een Palestinacertificaat. Vorige week dinsdag zat zij met haar ouders een uur in de wagon. Ze konden eruit. Afgelopen dinsdag zat ze alleen in de wagon. Dankzij hulp in het kamp is ze er weer uitgekomen (Erich Zielke). Naast de personen met een Palestina Austausch mogen 1623 personen, die opnieuw zullen worden gestempeld, blijven. Annie's vader is door zijn baas van de schilderwerkplaats op de lijst gezet. Of het gaat lukken is onduidelijk. Annie heeft over haar eigen toekomst weinig illusies. Mien van Thijn was als strafgeval in het kamp. Annie heeft haar nog gesproken, maar ging uiteindelijk niet met haar mee naar het Oosten. Max is niet in Westerbork terecht gekomen. Annie heeft in de gevangenis en de strafbarrakken geïnformeerd. Via Verdoner heeft ze gehoord dat Max in Amersfoort is gesignaleerd. De briefkaart werd niet afgemaakt, omdat het niet kon worden meegenomen. Op 28-7 schrijft Annie dat zij en Loes een Sperre hebben gekregen en naar een andere barak zullen gaan verhuizen. Mogelijk mist ze daardoor een schrijfbeurt. Ze moet gaan werken bij een boer. &nbsp;

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-12 Onderwerp: Werner is verward door de gebeurtenissen van de afgelopen dagen; huwelijkse voorwaarden zijn ondertekend door Werner via een lid van de notariële commissie van de Joodse Raad; van een huwelijk in Amsterdam kan geen sprake meer zijn; Werner draagt een trouwring; het huwelijk kan alleen in kamp Westerbork worden gesloten, Stella heeft een reisvergunning nodig. Het is de vraag of Stella na het sluiten van het huwelijk terug mag keren naar Amsterdam; gesproken met Jac. Hijman, de zwager van Stella's broer Samuel, Jacobs vader Salomon is door Samuel op Werner afgestuurd. Werner kan echter niets voor hem doen; op het moment bevinden zich 12000 kampgevangenen in Westerbork, de piek lag vorige week op 15.000 mensen; 25.000 brieven, een paar duizend pakketten en koffers zijn via de post binnengekomen; gebrek aan huisvesting, hygiënische omstandigheden en orde; doden, waanzinnig wordende mensen en criminele elementen, maar ook kleine helden.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-12 Onderwerp: Werner is verward door de gebeurtenissen van de afgelopen dagen; huwelijkse voorwaarden zijn ondertekend door Werner via een lid van de notariële commissie van de Joodse Raad; van een huwelijk in Amsterdam kan geen sprake meer zijn; Werner draagt een trouwring; het huwelijk kan alleen in kamp Westerbork worden gesloten, Stella heeft een reisvergunning nodig. Het is de vraag of Stella na het sluiten van het huwelijk terug mag keren naar Amsterdam; gesproken met Jac. Hijman, de zwager van Stella's broer Samuel, Jacobs vader Salomon is door Samuel op Werner afgestuurd. Werner kan echter niets voor hem doen; op het moment bevinden zich 12000 kampgevangenen in Westerbork, de piek lag vorige week op 15.000 mensen; 25.000 brieven, een paar duizend pakketten en koffers zijn via de post binnengekomen; gebrek aan huisvesting, hygiënische omstandigheden en orde; doden, waanzinnig wordende mensen en criminele elementen, maar ook kleine helden.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 251 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Polak, Naatje geb. 18-02-97 overleden te Westerbork op 03-05-1943 op: 06-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 251 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Polak, Naatje geb. 18-02-97 overleden te Westerbork op 03-05-1943 op: 06-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Naatje Polak

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: concept Kamporder betreffende Kampwacht, die bestaat uit vrouwelijke en mannelijke gedetineerden.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: concept Kamporder betreffende Kampwacht, die bestaat uit vrouwelijke en mannelijke gedetineerden.

Order (concept) van J. G. Buijvoets over de kampwacht in Interneringskamp Westerbork

Informatie uit andere archieven

Gebeurtenissen en groepen buiten kamp Westerbork

Wannseeconferentie

Opkomst van de nazi’s in Duitsland

Molukse acties

Vooroorlogs leven Nederlands-Indië

Hongerwinter

Woonwagenbewoners

Militaire operaties

Werkverschaffing

Duitse invasie

Anti-Duitse houding bevolking

Dolle Dinsdag

Radio Oranje

Operatie Amherst

Kinderen van 'foute' ouders

Collaboratie

Verzet

Vervolging Jehova's Getuigen

Nederlandse leger in krijgsgevangenschap

Wederopbouw

Sinti en Roma

Nederlandse Spoorwegen

Gemengd-gehuwde Joden

Invoering Neurenberger Wetten in Nederland

Kristallnacht

Politionele Acties

Bevrijding

Bersiap

Bezetting Nederlands-Indië door Japan

Operatie Black Tulip

Represailles

Executies

Philips Kommando

Silbertanne-moorden

Distributie

Organisation Todt

Repatriëring uit Nederlands-Indië

Binnenlandse Strijdkrachten

Razzia in Putten

Ontvluchten uit Nederland

Arbeidsinzet

Mededeling Van: Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Aan: Jong, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-17 Onderwerp: ze moet zich op 20 mei met de ingesloten oproep, die tegelijkertijd een reisvergunning is, melden in kamp Westerbork.&nbsp;

Mededeling Van: Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Aan: Jong, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-17 Onderwerp: ze moet zich op 20 mei met de ingesloten oproep, die tegelijkertijd een reisvergunning is, melden in kamp Westerbork.&nbsp;

Mededeling Zentralstelle für jüdische Auswanderung aan Estella de Jong vanuit Amsterdam

Groepsfoto van drie mannen in een Joods werkkamp. Datum: 1942.&nbsp;

Groepsfoto van drie mannen in een Joods werkkamp. Datum: 1942.&nbsp;

Drie Joodse dwangarbeiders in een Joods werkkamp

Gemeente Westerbork

Burgerlijke stand kamp Westerbork

Van: Querido, Levie Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: de schrijver was misselijk, lang geslapen en van de dokter een opkikker gekregen.

Van: Querido, Levie Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: de schrijver was misselijk, lang geslapen en van de dokter een opkikker gekregen.

Brief van Lotte Ruth Feldman Kan (via haar moeder) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Personen