In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs Van: N.V. Nederlandsche Spoorwegen Voor: Stella Pach Plaats: Amsterdam, C.S. Datum: 1942-05-25 Onderwerp: Bewijs van vervoer vanaf het Centraal Station Amsterdam voor een bezoek van Stella aan Werner in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Bewijs Van: N.V. Nederlandsche Spoorwegen Voor: Stella Pach Plaats: Amsterdam, C.S. Datum: 1942-05-25 Onderwerp: Bewijs van vervoer vanaf het Centraal Station Amsterdam voor een bezoek van Stella aan Werner in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Bewijs van vervoer vanaf het Centraal Station Amsterdam

Groep mannen voor de vrijgezellenbarak, barak 4 Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941 Wolfgang Wiener, achterste rij , tweede van links.

Groep mannen voor de vrijgezellenbarak, barak 4 Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941 Wolfgang Wiener, achterste rij , tweede van links.

Groep mannen voor de vrijgezellenbarak in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Transport Transport dat uit Hooghalen vertrekt in derde klas rijtuigen. Mensen zwaaiend vanuit de trein Hooghalen, 1942.

Transport Transport dat uit Hooghalen vertrekt in derde klas rijtuigen. Mensen zwaaiend vanuit de trein Hooghalen, 1942.

Een deportatietrein vertrekt naar Auschwitz

Breslauer, Werner Rudolf Aardappelrooien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943 Een groep mannen en vrouwen bij het aardappelrooien.

Breslauer, Werner Rudolf Aardappelrooien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943 Een groep mannen en vrouwen bij het aardappelrooien.

Aardappelrooien op het land bij kamp Westerbork

Van: Polak, Sal en zijn vrouw Vera Aan: Beste vader en moeder&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-13 Onderwerp: pakketen, brieven, barak- en werkomstandigheden. Sal werkt namens de Joodse Raad in het kamp voor Lippmann-Rosenthal onder leiding van felle NSB'ers. Sal doet het schrijf- en typewerk, vult formulieren in en zorgt voor een goede doorstroom van de mensen.

Van: Polak, Sal en zijn vrouw Vera Aan: Beste vader en moeder&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-13 Onderwerp: pakketen, brieven, barak- en werkomstandigheden. Sal werkt namens de Joodse Raad in het kamp voor Lippmann-Rosenthal onder leiding van felle NSB'ers. Sal doet het schrijf- en typewerk, vult formulieren in en zorgt voor een goede doorstroom van de mensen.

Brief van Sal Polak (en zijn vrouw) aan zijn schoonouders vanuit kamp Westerbork

Gezinsfoto voor een barak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1942.

Gezinsfoto voor een barak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940-1942.

Gezinsfoto voor een barak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Mevrouw Wiltjer met haar twee zonen voor de barak.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941.

Mevrouw Wiltjer met haar twee zonen voor de barak.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941.

Mevrouw Wiltjer met haar twee zonen in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Jacob van der Woude voor de barak waarin hij woonde. Joods werkkamp, 1942-06-24.&nbsp;

Jacob van der Woude voor de barak waarin hij woonde. Joods werkkamp, 1942-06-24.&nbsp;

Jacob van der Woude bij een barak in een Joods werkkamp

Breslauer, Werner Rudolf Twee werkpaarden in een weiland met een ploegende kampgevangene op de achtergrond. Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Twee werkpaarden in een weiland met een ploegende kampgevangene op de achtergrond. Kamp Westerbork, 1943-1944

Paarden in een weiland bij kamp Westerbork

Kampboerderij Dochter van Gepko Huisman, Marianne, op paard voor de kampboerderij.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944.&nbsp; (Zij staat ook op de Westerborkfilm.)

Kampboerderij Dochter van Gepko Huisman, Marianne, op paard voor de kampboerderij.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944.&nbsp; (Zij staat ook op de Westerborkfilm.)

Marianne Huisman voor de kampboerderij bij kamp Westerbork

Pasfoto van Betto Johan Knorringa Uithuizen, 1942.&nbsp; Zie anekdote in het dagboek van Philip Mechanicus op 26 juni 1943, geschreven vanuit een ziekenbarak. De in het verhaal genoemde kleinzoon is Betto. &nbsp;

Pasfoto van Betto Johan Knorringa Uithuizen, 1942.&nbsp; Zie anekdote in het dagboek van Philip Mechanicus op 26 juni 1943, geschreven vanuit een ziekenbarak. De in het verhaal genoemde kleinzoon is Betto. &nbsp;

Pasfoto van Betto Johan Knorringa

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-06-06 Onderwerp: uit de antwoorden blijkt dat haar dochter de verstuurde brieven niet ontvangt; waardoor Mathilda in elke brief het overlijden van haar man Nathan herhaald, &nbsp;en de reden geeft waarom ze zo lang gewacht heeft om haar dochter ervan op de hoogte te brengen…; over de familie…

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-06-06 Onderwerp: uit de antwoorden blijkt dat haar dochter de verstuurde brieven niet ontvangt; waardoor Mathilda in elke brief het overlijden van haar man Nathan herhaald, &nbsp;en de reden geeft waarom ze zo lang gewacht heeft om haar dochter ervan op de hoogte te brengen…; over de familie…

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan de familie Smit vanuit Rotterdam

Interieur van een grote woonbarak met stapelbedden, voordat de eerste bewoners binnenkwamen.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942

Interieur van een grote woonbarak met stapelbedden, voordat de eerste bewoners binnenkwamen.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942

Interieur van een grote woonbarak in kamp Westerbork

Binnenkomend of vertrekkend transport Mensen met bagage bij de trein. Hooghalen, 1942.

Binnenkomend of vertrekkend transport Mensen met bagage bij de trein. Hooghalen, 1942.

Mensen met bagage bij de trein in Hooghalen

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw rust uit van het koren maaien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw rust uit van het koren maaien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Uitrusten van het koren maaien bij kamp Westerbork

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw bindt het koren bijeen in een korenveld.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw bindt het koren bijeen in een korenveld.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Koren bijeenbinden op het land bij kamp Westerbork

Wolfgang Wiener voor barak 4. Kamp Westerbork, 1942.

Wolfgang Wiener voor barak 4. Kamp Westerbork, 1942.

Wolfgang Wiener voor barak 4 in kamp Westerbork

Portret van Naatje Denneboom-Nathans.&nbsp; Plaats onbekend, 1908&nbsp; &nbsp;

Portret van Naatje Denneboom-Nathans.&nbsp; Plaats onbekend, 1908&nbsp; &nbsp;

Portret van Naatje Denneboom-Nathans

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-11 Onderwerp: Werner bevindt zich op zijn buitenpost, het is koud; sinds weken is er weer een transport vertrokken met ongeveer 750 mensen, door de koude lijkt het op een Russisch tafereel; geen opgewekte stemming; een deel van de inhoud van zijn pakketje heeft Werner aan een vrouw gegeven, die moest vertrekken. De snoepjes zijn onder de mannen op de slaapzaal (12 mannen) verdeeld; man van een nicht van Stella heeft Werner niet kunnen spreken. Hij zit in strafbarak 66. De barak wordt streng bewaakt. Mogelijk heeft dit ook te maken met het op transport moeten gaan; met Aaron niet meer gesproken. Ze zijn erg bang; Werner sluit twee briefjes in van een vrouw, die haar bericht vanuit de strafbarak heeft geschreven. Deze vrouw kwam drie tot vier weken geleden met haar schoonzus uit Scheveningen. Ze waren twee maanden in Scheveningen geweest. De schoonzus ging naar het ziekenhuis, de ander ‘Cleo’ bleef in de strafbarak. Werner heeft zo veel mogelijk contact gehouden en hulp geboden. vandaag is Cleo vertrokken. Cleo wachtte maar steeds op haar man, die in Amersfoort zit. het leven wordt zwaar in kamp Westerbork, naast de transporten is er een strafcompagnie opgericht, is er een rookverbod, urenlang staan bij het prikkeldraad, groetplicht voor elke marechaussee en employee, hoelang kan het nog duren…

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-11 Onderwerp: Werner bevindt zich op zijn buitenpost, het is koud; sinds weken is er weer een transport vertrokken met ongeveer 750 mensen, door de koude lijkt het op een Russisch tafereel; geen opgewekte stemming; een deel van de inhoud van zijn pakketje heeft Werner aan een vrouw gegeven, die moest vertrekken. De snoepjes zijn onder de mannen op de slaapzaal (12 mannen) verdeeld; man van een nicht van Stella heeft Werner niet kunnen spreken. Hij zit in strafbarak 66. De barak wordt streng bewaakt. Mogelijk heeft dit ook te maken met het op transport moeten gaan; met Aaron niet meer gesproken. Ze zijn erg bang; Werner sluit twee briefjes in van een vrouw, die haar bericht vanuit de strafbarak heeft geschreven. Deze vrouw kwam drie tot vier weken geleden met haar schoonzus uit Scheveningen. Ze waren twee maanden in Scheveningen geweest. De schoonzus ging naar het ziekenhuis, de ander ‘Cleo’ bleef in de strafbarak. Werner heeft zo veel mogelijk contact gehouden en hulp geboden. vandaag is Cleo vertrokken. Cleo wachtte maar steeds op haar man, die in Amersfoort zit. het leven wordt zwaar in kamp Westerbork, naast de transporten is er een strafcompagnie opgericht, is er een rookverbod, urenlang staan bij het prikkeldraad, groetplicht voor elke marechaussee en employee, hoelang kan het nog duren…

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: de kampleiding Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1939-1940 Onderwerp: het creëren van ontspanning en recreatiemogelijkheden in het kamp; gelijk mee aanvangen; verschillende voorbeelden; de ruimtes moeten warm zijn, voldoende licht hebben en een gezellige uitstraling hebben…&nbsp;

Van: de kampleiding Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1939-1940 Onderwerp: het creëren van ontspanning en recreatiemogelijkheden in het kamp; gelijk mee aanvangen; verschillende voorbeelden; de ruimtes moeten warm zijn, voldoende licht hebben en een gezellige uitstraling hebben…&nbsp;

Notitie van de kampleiding over ontspanning en recreatie in het kamp