In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs van crematie Datum: 23-03-1943 Nr. 126 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Wijngaard, Henri geb. 06-05-59 overleden 17-03-1943 te Westerbork op: 22-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-03-1943 Nr. 126 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Wijngaard, Henri geb. 06-05-59 overleden 17-03-1943 te Westerbork op: 22-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Henri Wijngaard

Van: Grevelink, J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-27 Onderwerp: een vrijwilliger bij de eerste compagnie van de Binnenlandse Strijdkrachten wordt gestraft omdat hij zonder toestemming het kamp had verlaten.

Van: Grevelink, J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-27 Onderwerp: een vrijwilliger bij de eerste compagnie van de Binnenlandse Strijdkrachten wordt gestraft omdat hij zonder toestemming het kamp had verlaten.

Mededeling van J. Grevelink aan commandant J. G. Buijvoets over het straffen van een bewaker

Van: Rijksgebouwendienst Aan: Houtvester Assen Plaats: Groningen Datum: 1947-11-01 Onderwerp: Lozing afvalwater. Oplossing afvoer via de waterzuivering en de gronden van Staatsbosbeheer naar het Oranjekanaal. Voor het graven van nieuwe sloten zullen onder andere geïnterneerden worden ingezet.&nbsp;

Van: Rijksgebouwendienst Aan: Houtvester Assen Plaats: Groningen Datum: 1947-11-01 Onderwerp: Lozing afvalwater. Oplossing afvoer via de waterzuivering en de gronden van Staatsbosbeheer naar het Oranjekanaal. Voor het graven van nieuwe sloten zullen onder andere geïnterneerden worden ingezet.&nbsp;

Brief van Rijksgebouwendienst aan Houtvester Assen

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-23 No. 6 Inhoud: Verkiezing voor hoofd Afdeling I tussen D. Barmes en L. Haagman ; Menu; Mededeling van de kamppolitie over binnenkomst NSB'ers, lijst met namen van personen die zich in Noord-Brabant en Limburg bevinden, diefstal in de kampboerderij; culturele zaken, lezing Ir. levison; gereedschap inleveren in verband met de komst van NSB'ers; oorlogsoverzicht.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-23 No. 6 Inhoud: Verkiezing voor hoofd Afdeling I tussen D. Barmes en L. Haagman ; Menu; Mededeling van de kamppolitie over binnenkomst NSB'ers, lijst met namen van personen die zich in Noord-Brabant en Limburg bevinden, diefstal in de kampboerderij; culturele zaken, lezing Ir. levison; gereedschap inleveren in verband met de komst van NSB'ers; oorlogsoverzicht.

De Westerborker nummer 6 van 23 april 1945

Van: Chaja,&nbsp; Aan: Jaap (Menachem Pinkhof) en Marietje (Mirjam Waterman),&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: Dagelijks leven in kamp, volle barakken. De schrijfster probeert de barak te ontvluchten; vriendin Eef Levin heeft rondvonk gekregen. Het lukte Chaja niet het ook te krijgen. Het zou zomaar zes weken uitstel van transport kunnen betekenen. Ze heeft nu ze alleen buiten moet wandelen, ondertussen geleerd met wie ze wel en niet moet praten. De schrijfster heeft problemen met het niets kunnen doen. In het kamp is het suf en eentonig. Voor haar broer Mau is het nog erger, misschien krijgt hij werk; Chaja is blij dat ze langer kunnen blijven, de rest interesseert haar niet…; aardige OD' er die je naar buiten laat gaan om te wandelen…

Van: Chaja,&nbsp; Aan: Jaap (Menachem Pinkhof) en Marietje (Mirjam Waterman),&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: Dagelijks leven in kamp, volle barakken. De schrijfster probeert de barak te ontvluchten; vriendin Eef Levin heeft rondvonk gekregen. Het lukte Chaja niet het ook te krijgen. Het zou zomaar zes weken uitstel van transport kunnen betekenen. Ze heeft nu ze alleen buiten moet wandelen, ondertussen geleerd met wie ze wel en niet moet praten. De schrijfster heeft problemen met het niets kunnen doen. In het kamp is het suf en eentonig. Voor haar broer Mau is het nog erger, misschien krijgt hij werk; Chaja is blij dat ze langer kunnen blijven, de rest interesseert haar niet…; aardige OD' er die je naar buiten laat gaan om te wandelen…

Brief van Chaja Waterman aan haar zus Mirjam en Menachem vanuit kamp Westerbork

Oproep voor Maud Hedeman in Theresienstadt om zich, in verband met haar indeling bij een transport naar Zwitserland op 5 februari, de voorafgaande dag om uiterlijk 23.00 uur met bagage op de verzamelplaats te melden.

Oproep voor een transport naar Zwitserland van Maud Hedeman

Van: Swaab, Loukie Aan: lieve tante Plaats: Datum: Onderwerp: brief geschreven door kind; tante moet gauw weer langskomen; sinterklaas

Van: Swaab, Loukie Aan: lieve tante Plaats: Datum: Onderwerp: brief geschreven door kind; tante moet gauw weer langskomen; sinterklaas

Brief van Louis David Swaab aan zijn tante

Kommandanturbefehl Westerbork, kamp 1943-01-14, No. 3 Inhoud: Betreden van het kamp door Duitse en Nederlandse politie; bevelen door Duitse politie; postkontrole; CDK, strafkompagnie

Kommandanturbefehl Westerbork, kamp 1943-01-14, No. 3 Inhoud: Betreden van het kamp door Duitse en Nederlandse politie; bevelen door Duitse politie; postkontrole; CDK, strafkompagnie

Kommandanturbefehl No. 3

Van: Jet,&nbsp;(Waterman-Lopes Cardozo), Henriette Aan: lieve jongens,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp en vraag om het toesturen van allerlei zaken.

Van: Jet,&nbsp;(Waterman-Lopes Cardozo), Henriette Aan: lieve jongens,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp en vraag om het toesturen van allerlei zaken.

Brief van Henriette Waterman-Lopes Cardozo aan lieve jongens vanuit kamp Westerbork

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 2de Jaargang, No. 8 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: gedicht Voorwaarts; God met ons; het Twentsche wonderkind; zweefvliegen; de Boedha glimlachte; wetenschappelijke vraag van de week; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 2de Jaargang, No. 8 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: gedicht Voorwaarts; God met ons; het Twentsche wonderkind; zweefvliegen; de Boedha glimlachte; wetenschappelijke vraag van de week; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Orgaan met de titel 'Opbouw' uitgegeven voor het ziekenhuis van het Interneringskamp Westerbork

Van: Joodse Raad voor Amsterdam/Afdeling Utrecht Plaats: bureau Utrecht&nbsp; Datum: 1942-02-06&nbsp; Onderwerp: ontvangen 25 cent zijnde administratiekosten van een aangevraagde reisvergunning.

Van: Joodse Raad voor Amsterdam/Afdeling Utrecht Plaats: bureau Utrecht&nbsp; Datum: 1942-02-06&nbsp; Onderwerp: ontvangen 25 cent zijnde administratiekosten van een aangevraagde reisvergunning.

Kwitantie van de Joodse Raad afdeling Utrecht

Van: Schol, J. Aan: patiënten in de ziekenhuisbarak Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-01-11 Onderwerp: (gedrag)richtlijnen voor patiënten in de ziekenhuisbarak.

Van: Schol, J. Aan: patiënten in de ziekenhuisbarak Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1941-01-11 Onderwerp: (gedrag)richtlijnen voor patiënten in de ziekenhuisbarak.

Order van kampcommandant J. Schol voor het ziekenhuis

Van: Swaab, Loukie Aan: lieve tante Plaats: Datum: Onderwerp: brief geschreven door kind; verhalen over school en omstandigheden thuis.

Van: Swaab, Loukie Aan: lieve tante Plaats: Datum: Onderwerp: brief geschreven door kind; verhalen over school en omstandigheden thuis.

Van: Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-02-10 Onderwerp: oom Bennie schrijft dat hij zijn brief niet heeft overlegd met Mathilde en Nathan; voorval in de trein bij Parijs, dans ontsprongen (uitgeweken naar Frankrijk, waren woonachtig in Antwerpen); graag direct een antwoord na ontvangst van de brief om het contact te kunnen continueren; slachtoffers van de brand trokken bij familie of bekenden in; in het begin werd er veel hulp verleend; in het Museumkwartier zijn verschillende noodwinkels opgezet; opsomming van bekende winkels; ook bij Blaak en in Blijdorp zijn noodwinkels opgezet….

Van: Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-02-10 Onderwerp: oom Bennie schrijft dat hij zijn brief niet heeft overlegd met Mathilde en Nathan; voorval in de trein bij Parijs, dans ontsprongen (uitgeweken naar Frankrijk, waren woonachtig in Antwerpen); graag direct een antwoord na ontvangst van de brief om het contact te kunnen continueren; slachtoffers van de brand trokken bij familie of bekenden in; in het begin werd er veel hulp verleend; in het Museumkwartier zijn verschillende noodwinkels opgezet; opsomming van bekende winkels; ook bij Blaak en in Blijdorp zijn noodwinkels opgezet….

Brief van Bennie Bannet aan de familie Smit-Koppelen vanuit Rotterdam

Personen