In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Van: de Lange, Meijer Aan: Middel, familie Plaats: Kloosterhaar Datum: 1942 Onderwerp: aardig vol te houden; zich schikken, al valt het werk niet mee; zou een bezoek waarderen, echter is het de vraag of het loont, lange reis en een kort moment van ontmoeting aan het hek van het kamp.

Van: de Lange, Meijer Aan: Middel, familie Plaats: Kloosterhaar Datum: 1942 Onderwerp: aardig vol te houden; zich schikken, al valt het werk niet mee; zou een bezoek waarderen, echter is het de vraag of het loont, lange reis en een kort moment van ontmoeting aan het hek van het kamp.

Brief van Meijer de Lange aan de familie Middel vanuit het Joodse werkkamp Kloosterhaar

Van: Suze Aan: familie Plaats: Den Haag Datum: 1942-07-04 Onderwerp: Mautje is over gegaan naar de tweede klas; Meijer heeft een oproep gekregen om gekeurd te worden, hij is afgekeurd vanwege zijn hart, dieet en rust voorgeschreven; groeten van Meijer en de kinderen; hoe gaat het met Kitty?

Van: Suze Aan: familie Plaats: Den Haag Datum: 1942-07-04 Onderwerp: Mautje is over gegaan naar de tweede klas; Meijer heeft een oproep gekregen om gekeurd te worden, hij is afgekeurd vanwege zijn hart, dieet en rust voorgeschreven; groeten van Meijer en de kinderen; hoe gaat het met Kitty?

Brief van Suze aan haar familie vanuit Amsterdam

Barakken in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944 De schoorsteen van het ketelhuis steekt uit boven een van de daken. De foto is gemaakt achter de zogenaamde vijftiger barakken.

Barakken in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944 De schoorsteen van het ketelhuis steekt uit boven een van de daken. De foto is gemaakt achter de zogenaamde vijftiger barakken.

Zicht op woonbarakken in kamp Westerbork

Informatie uit andere archieven

Gemmeker,A.K. Gemmeker A.K., de kampcommandant in zijn woning aan het schaken met een onbekende SS-er. Naast Gemmeker zit Frau Hassel.&nbsp; Assen, 1942.&nbsp; Het adres van de woning was Prins Hendrikstraat 1a. Gemmeker heeft hier in het najaar van 1942 gewoond, totdat hij in januari 1943 de commandantwoning bij het kamp confisqueerde.

Gemmeker,A.K. Gemmeker A.K., de kampcommandant in zijn woning aan het schaken met een onbekende SS-er. Naast Gemmeker zit Frau Hassel.&nbsp; Assen, 1942.&nbsp; Het adres van de woning was Prins Hendrikstraat 1a. Gemmeker heeft hier in het najaar van 1942 gewoond, totdat hij in januari 1943 de commandantwoning bij het kamp confisqueerde.

Kampcommandant aan het schaken in zijn woning in Assen

Sterfte kamp Westerbork

Zelfmoorden kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Spoorlijn kamp Westerbork

Smalspoor kamp Westerbork

Van : Meijer, Sally Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-17 Onderwerp: over zijn onderduikperiode samen met zijn vrouw vanaf mei 1943; arrestatie in januari 1945; verhoren en verblijf in Scheveningen; transport naar kamp Westerbork in een veewagon met andere gevangenen; &nbsp;verloop van de reis, de wagon werd aangehaakt aan een gewoon goederentransport; oponthoud te Zwolle; wachten in Hooghalen, na enige uren met het treintje van het kamp naar het midden van het kamp gebracht; aankomst en registratie, ontmoeting met het echtpaar Fresco, die hem vertellen dat alle Barnevelders zijn doorgestuurd, en dat de heer Kann, zwaar ziek is meegegaan. Hij zal waarschijnlijk niet meer leven; ze komen in barak 5 terecht, een gedeelte voor vrouwen en een gedeelte voor mannen; werken als aardappelschilster en in de houtploeg; acht weken straf (S); worden overgebracht naar de strafbarak, barak, 22; zijn vrouw wordt in de ziekenbarak opgenomen; tijdens het werk begeleid door de OD en een SS' er; strafexercitie; werken in de batterijen; overall met rode schouderstukken en witte band; extra voeding dankzij zijn vrouw, verblijf in barak 22; stemming; binnenkomst vrouwelijke politieke gevangenen, die het werk in de batterijen overnemen; Sally krijgt een baan in de vliegtuigsloperij; uitzicht op wat er in het kamp gebeurd, voorraden worden afgevoerd en de Duitse bezetting verlaat het kamp; ontslag uit de strafbarakken op 11 april, Sally loopt nog met een kale kop rond; bezoek aan zijn vrouw in het ziekenhuis; bijeenkomst in de grote zaal op 12 april, toespraak door Van As; de Canadezen tegemoet rennen; bevrijding; portier bij Van As; herdenkingsbijeenkomst; Sally krijgt nu pas en indruk van de omvang van he kamp en alles wat er opgeslagen is; wachten op het moment dat ze het kamp mogen verlaten…

Van : Meijer, Sally Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-17 Onderwerp: over zijn onderduikperiode samen met zijn vrouw vanaf mei 1943; arrestatie in januari 1945; verhoren en verblijf in Scheveningen; transport naar kamp Westerbork in een veewagon met andere gevangenen; &nbsp;verloop van de reis, de wagon werd aangehaakt aan een gewoon goederentransport; oponthoud te Zwolle; wachten in Hooghalen, na enige uren met het treintje van het kamp naar het midden van het kamp gebracht; aankomst en registratie, ontmoeting met het echtpaar Fresco, die hem vertellen dat alle Barnevelders zijn doorgestuurd, en dat de heer Kann, zwaar ziek is meegegaan. Hij zal waarschijnlijk niet meer leven; ze komen in barak 5 terecht, een gedeelte voor vrouwen en een gedeelte voor mannen; werken als aardappelschilster en in de houtploeg; acht weken straf (S); worden overgebracht naar de strafbarak, barak, 22; zijn vrouw wordt in de ziekenbarak opgenomen; tijdens het werk begeleid door de OD en een SS' er; strafexercitie; werken in de batterijen; overall met rode schouderstukken en witte band; extra voeding dankzij zijn vrouw, verblijf in barak 22; stemming; binnenkomst vrouwelijke politieke gevangenen, die het werk in de batterijen overnemen; Sally krijgt een baan in de vliegtuigsloperij; uitzicht op wat er in het kamp gebeurd, voorraden worden afgevoerd en de Duitse bezetting verlaat het kamp; ontslag uit de strafbarakken op 11 april, Sally loopt nog met een kale kop rond; bezoek aan zijn vrouw in het ziekenhuis; bijeenkomst in de grote zaal op 12 april, toespraak door Van As; de Canadezen tegemoet rennen; bevrijding; portier bij Van As; herdenkingsbijeenkomst; Sally krijgt nu pas en indruk van de omvang van he kamp en alles wat er opgeslagen is; wachten op het moment dat ze het kamp mogen verlaten…

Verslag van Sally Meijer geschreven in kamp Westerbork

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

120.000 Stempel

Van: van Dam, Mozes Alexander Aan: van dam, Aron en zijn gezin Plaats: 't Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-08-20 Onderwerp: het is zwaar werken; drie uur lopen en zeven uur werken; maximaal 8,50 in de week; over voeding; 14 pond afgevallen in zes weken; zonder pakketjes zou het snel zijn afgelopen…

Van: van Dam, Mozes Alexander Aan: van dam, Aron en zijn gezin Plaats: 't Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-08-20 Onderwerp: het is zwaar werken; drie uur lopen en zeven uur werken; maximaal 8,50 in de week; over voeding; 14 pond afgevallen in zes weken; zonder pakketjes zou het snel zijn afgelopen…

Brief van Mozes Alexander van Dam aan het gezin van zijn broer Aron vanuit het Joodse werkkamp 't Wijde Gat

Van: Hammelburg, E.A. Onderwerp: het verhaal is geschreven en met documenten ondersteund door E. A. Hammelburg. Zijn vader, Salomon Hammelburg (1903), was gemengd-gehuwd. Op 3 mei 1944 moest hij zich op het arbeidsbureau in Meppel melden om te gaan werken op het vliegveld te Havelte. Twee dagen ervoor werd hij echter door de S.D gearresteerd en beschuldigd van een poging tot onderduiken. Op 6 juni werd hij naar Westerbork gestuurd. Hij zou worden opgesloten in de strafbarakken (werkt als voorman), maar hoefde uiteindelijk niet op transport (al was zijn advocaat op 5 september 1944 in de veronderstelling (omdat het hele kamp opgeheven zou zijn) dat Salomon, hoewel ontheven van zijn ‘ S’ zou zijn doorgestuurd naar Theresienstadt). Salomon werd echter vrijgesteld van transport (zijn advocaat schreef op 12 september al dat gemengd-gehuwden zonder 'S' mogelijk waren achtergebleven. Zie ook zijn brief van 18 september over gemengd-gehuwden (klare Fälle) en het laatste transport naar 'Celle, Bergen-Belsen (unklare Fälle); werken op de kampboerderij;&nbsp;over lotgenoot Mozes Groenberg; verblijf tot 18 juni 1945 in Westerbork&nbsp;en ontslag. Op 13 oktober 1944 kwam zijn vrouw te overlijden. Zoontje Emil Alexander werd bij de onderburen ondergebracht. In verband met de hongerwinter werd hij in Bovensmilde ondergebracht. Na de bevrijding van kamp Westerbork ging de plaatselijke dominee op zoek naar een kennis. Op de lijsten kwam hij een Hammelburg tegen. Hij vroeg aan Emil of dit familie was. Na een aarzelende bevestiging van Emil ging hij achterop de fiets richting Westerbork. Het weerzien met zijn vader leidde tot een logeerpartij totdat zijn vader het kamp mocht verlaten. Emil staat op de lijst van in kamp Westerbork aanwezige personen van begin mei 1945. &nbsp;

Van: Hammelburg, E.A. Onderwerp: het verhaal is geschreven en met documenten ondersteund door E. A. Hammelburg. Zijn vader, Salomon Hammelburg (1903), was gemengd-gehuwd. Op 3 mei 1944 moest hij zich op het arbeidsbureau in Meppel melden om te gaan werken op het vliegveld te Havelte. Twee dagen ervoor werd hij echter door de S.D gearresteerd en beschuldigd van een poging tot onderduiken. Op 6 juni werd hij naar Westerbork gestuurd. Hij zou worden opgesloten in de strafbarakken (werkt als voorman), maar hoefde uiteindelijk niet op transport (al was zijn advocaat op 5 september 1944 in de veronderstelling (omdat het hele kamp opgeheven zou zijn) dat Salomon, hoewel ontheven van zijn ‘ S’ zou zijn doorgestuurd naar Theresienstadt). Salomon werd echter vrijgesteld van transport (zijn advocaat schreef op 12 september al dat gemengd-gehuwden zonder 'S' mogelijk waren achtergebleven. Zie ook zijn brief van 18 september over gemengd-gehuwden (klare Fälle) en het laatste transport naar 'Celle, Bergen-Belsen (unklare Fälle); werken op de kampboerderij;&nbsp;over lotgenoot Mozes Groenberg; verblijf tot 18 juni 1945 in Westerbork&nbsp;en ontslag. Op 13 oktober 1944 kwam zijn vrouw te overlijden. Zoontje Emil Alexander werd bij de onderburen ondergebracht. In verband met de hongerwinter werd hij in Bovensmilde ondergebracht. Na de bevrijding van kamp Westerbork ging de plaatselijke dominee op zoek naar een kennis. Op de lijsten kwam hij een Hammelburg tegen. Hij vroeg aan Emil of dit familie was. Na een aarzelende bevestiging van Emil ging hij achterop de fiets richting Westerbork. Het weerzien met zijn vader leidde tot een logeerpartij totdat zijn vader het kamp mocht verlaten. Emil staat op de lijst van in kamp Westerbork aanwezige personen van begin mei 1945. &nbsp;

Manuscript van E.A. Hammelburg over zijn vader Salomon Hammelburg

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Roos-Gosschalk, H. Aan: Annie en andere gezinsleden Plaats: Deventer Datum: 1938-06-01 Onderwerp: Annie heeft een dochter gekregen; over zorg en dergelijke; goede relatie…

Van: Roos-Gosschalk, H. Aan: Annie en andere gezinsleden Plaats: Deventer Datum: 1938-06-01 Onderwerp: Annie heeft een dochter gekregen; over zorg en dergelijke; goede relatie…

Brief van H. Roos-Gosschalk aan Annie... vanuit Deventer

Personen