We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-01-15, op de kaart staat foutief 1942 vermeld. Plaats: Westerbork, kamp, barak 82 (ziekenbarak) Onderwerp: de kinderen zijn uit het ziekenhuis en maken het naar omstandigheden redelijk. In de barak van Rosette en de kinderen (barak 36) is roodvonk uitgebroken, waardoor hij zijn gezin niet kan bezoeken.

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-01-15, op de kaart staat foutief 1942 vermeld. Plaats: Westerbork, kamp, barak 82 (ziekenbarak) Onderwerp: de kinderen zijn uit het ziekenhuis en maken het naar omstandigheden redelijk. In de barak van Rosette en de kinderen (barak 36) is roodvonk uitgebroken, waardoor hij zijn gezin niet kan bezoeken.

Briefkaart van Louis Stranders aan J. Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Aanmeldingsformulier voor één persoon die geheel of gedeeltelijk van Joodschen bloede is (verordening 6/1941).

Aanmeldingsformulier voor één persoon die geheel of gedeeltelijk van Joodschen bloede is (verordening 6/1941).

Aanmeldingsformulier om aan te geven of iemand van Joodse bloede is

Van: Trijntje Aan: Chaja Plaats: Donkerbroek Datum: 1948-08-26 Onderwerp: eindelijk maar eens terugschrijven; ‘hoe gaat het met jullie drieën?’; de schrijfster moet even de brief van Chaja opzoeken voor he beantwoorden, omdat ze zoveel vraagt….

Van: Trijntje Aan: Chaja Plaats: Donkerbroek Datum: 1948-08-26 Onderwerp: eindelijk maar eens terugschrijven; ‘hoe gaat het met jullie drieën?’; de schrijfster moet even de brief van Chaja opzoeken voor he beantwoorden, omdat ze zoveel vraagt….

Brief van Trijntje aan Chaja vanuit Donkerbroek

Brief Van: Jong, de, H. Aan: Stella (Jong-Cohen, de, Estella) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-12 Onderwerp: Henk hoopt dat Stella snel naar huis kan. Met enveloppe

Brief Van: Jong, de, H. Aan: Stella (Jong-Cohen, de, Estella) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-12 Onderwerp: Henk hoopt dat Stella snel naar huis kan. Met enveloppe

Brief van H. de Jong aan Estella de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Foto is gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf Portretfoto van A. K. Gemmeker.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944

Foto is gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf Portretfoto van A. K. Gemmeker.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944

Foto van kampcommandant A.K. Gemmeker in burgerkleding

Tweede distributiestamkaart, op naam van Nanette Cohen, geboren te Deventer op 10 dec. 1946, dochter van Lena en Jules.

Tweede distributiestamkaart, op naam van Nanette Cohen, geboren te Deventer op 10 dec. 1946, dochter van Lena en Jules.

Distributiestamkaart van Nanette Cohen

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Schaarshoek

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 10 kronen Nummers: A001, A011, A017, A025, A027

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 10 kronen Nummers: A001, A011, A017, A025, A027

Kampgeld Theresienstadt 10 kronen

Lijst met namen van overleden personen Aan: Büro Dr. Wachtel&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04 Onderwerp: tussen 15 en 25 april 1943 in het kamp overleden personen.&nbsp;

Lijst met namen van overleden personen Aan: Büro Dr. Wachtel&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04 Onderwerp: tussen 15 en 25 april 1943 in het kamp overleden personen.&nbsp;

Lijst met namen van personen in kamp Westerbork overleden in 1943

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto uit een krantenartikel uit de Telegraaf. Kamp Westerbork, (oktober) 1939. Op deze foto zijn de barakken in aanbouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork te zien . Het onderschrift luidt: 'Een dorp waarover veel te doen is geweest'.

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto uit een krantenartikel uit de Telegraaf. Kamp Westerbork, (oktober) 1939. Op deze foto zijn de barakken in aanbouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork te zien . Het onderschrift luidt: 'Een dorp waarover veel te doen is geweest'.

van de bouw van het centraal Vluchtelingenkamp waar veel over te doen is geweest

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 2 Do 639 Inv.nr. 7545 Rondom Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Frits Tauber, een Joodse vluchteling uit Wenen, kwam in 1938 in Nederland terecht met een arbeidsvergunning. Hij en zijn vrouw worden op 18 november 1942 via Nijmegen naar Westerbork gebracht; Zijn bedrijf was bezig met het regelen van een vrijstelling (Wehrmachtstempel), maar de stempel kwam niet op tijd. Gedetailleerde beschrijving van de arrestatie, het verzamelpunt en het reisverloop, hoop en wanhoop; trein werd gekoppeld aan de trein naar Leeuwarden; route: Nijmegen-Arnhem en Zwolle, op elk station stapte weer een nieuwe groep Joden in de trein; aankomst in Hooghalen, vervoer van bagage met paard en wagen van boeren uit de omgeving; ongeveer veertig mensen gaan met de boeren mee, de tweehonderd achtergebleven personen gaan onder politiebegeleiding lopend naar het kamp; gedeeltelijk langs het spoor in aanleg; aankomst in kamp Westerbork; registratiezaal; schrijfmachines, tafels en personeel met armbanden van de Joodse Raad; inname van documenten en waardevolle spullen door medewerkers van Lippmann en Rosenthal; fouillering; &nbsp;aankomst gevangenen uit Amersfoort; inspectie kampcommandant Gemmeker tijdens de medische keuring; indeling barakken; toestand en omstandigheden in barak 66; nacht in een barak; wasruimte, wc en latrines; modder; van mens tot beest binnen 24 uur; drinkwatervoorziening in het kamp; bericht naar werkgever Fritz Tauber via de Joodse Raad in het kamp; over wel en niet ontkomen aan deportatie naar het Oosten; familiebarakken, oude kern van het kamp, staat van de barakken, naambordjes; &nbsp;spoorlijn, dubbel in het kamp, er wordt nog aan gewerkt; hoe het kamp eruit ziet; herkennen van personen die al langer in het kamp zitten; reinigingsdienst, papier prikken met een stok; afval; ziekenhuis als veilige haven; smokkelen van voedsel, handelen met boeren in de omgeving, ruilhandel; pakketjes; organisatie van het kamp; werkploegen; gamellen sjouwen; vrijlating en vervoer naar Assen met hulp van een leverancier voor de Centrale Keuken; de voerman verteld over de chaos in het kamp begin oktober 1942 en over een vertrekkend transport, waarbij bagage achterbleef, een aanbod om iemand uit het kamp te smokkelen; terug in Nijmegen, het huis is nog verzegeld; de reactie van een agent op zijn betrokkenheid bij de deportatie van Joden naar kamp Westerbork; diefstal uit de woning door de agent die de Taubers had opgepakt; naar Amsterdam voor een Sperre stempel; anti-Joodse ervaringen in de trein; bezoek aan de Zentralstelle, voor Joden achteringang; De Taubers moeten in Amsterdam blijven; ontslagbewijs afgenomen; de enige uitweg is te gaan onderduiken; huisvesting in Amsterdam, Joden met vele achtergronden; over het functioneren van gedecentraliseerde Joodse Raad voor Amsterdam; Joodse eigendommen bestaan niet volgens de wet, geen onderzoek naar diefstal; gevolgen anti-Joodse maatregelen (onteigeningen); razzia door de Grüne Polizei; roof Joodse bezittingen; Bewariërs; wonen in Amsterdam, werken in Nijmegen, vermoeiend; angst om opgepakt te worden; bepakt en bezakte mensen op een perron in Utrecht op weg naar kamp Westerbork; transporten met militair materieel…; voorbereidingen onderduik met hulp van een collega. &nbsp;

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 2 Do 639 Inv.nr. 7545 Rondom Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Frits Tauber, een Joodse vluchteling uit Wenen, kwam in 1938 in Nederland terecht met een arbeidsvergunning. Hij en zijn vrouw worden op 18 november 1942 via Nijmegen naar Westerbork gebracht; Zijn bedrijf was bezig met het regelen van een vrijstelling (Wehrmachtstempel), maar de stempel kwam niet op tijd. Gedetailleerde beschrijving van de arrestatie, het verzamelpunt en het reisverloop, hoop en wanhoop; trein werd gekoppeld aan de trein naar Leeuwarden; route: Nijmegen-Arnhem en Zwolle, op elk station stapte weer een nieuwe groep Joden in de trein; aankomst in Hooghalen, vervoer van bagage met paard en wagen van boeren uit de omgeving; ongeveer veertig mensen gaan met de boeren mee, de tweehonderd achtergebleven personen gaan onder politiebegeleiding lopend naar het kamp; gedeeltelijk langs het spoor in aanleg; aankomst in kamp Westerbork; registratiezaal; schrijfmachines, tafels en personeel met armbanden van de Joodse Raad; inname van documenten en waardevolle spullen door medewerkers van Lippmann en Rosenthal; fouillering; &nbsp;aankomst gevangenen uit Amersfoort; inspectie kampcommandant Gemmeker tijdens de medische keuring; indeling barakken; toestand en omstandigheden in barak 66; nacht in een barak; wasruimte, wc en latrines; modder; van mens tot beest binnen 24 uur; drinkwatervoorziening in het kamp; bericht naar werkgever Fritz Tauber via de Joodse Raad in het kamp; over wel en niet ontkomen aan deportatie naar het Oosten; familiebarakken, oude kern van het kamp, staat van de barakken, naambordjes; &nbsp;spoorlijn, dubbel in het kamp, er wordt nog aan gewerkt; hoe het kamp eruit ziet; herkennen van personen die al langer in het kamp zitten; reinigingsdienst, papier prikken met een stok; afval; ziekenhuis als veilige haven; smokkelen van voedsel, handelen met boeren in de omgeving, ruilhandel; pakketjes; organisatie van het kamp; werkploegen; gamellen sjouwen; vrijlating en vervoer naar Assen met hulp van een leverancier voor de Centrale Keuken; de voerman verteld over de chaos in het kamp begin oktober 1942 en over een vertrekkend transport, waarbij bagage achterbleef, een aanbod om iemand uit het kamp te smokkelen; terug in Nijmegen, het huis is nog verzegeld; de reactie van een agent op zijn betrokkenheid bij de deportatie van Joden naar kamp Westerbork; diefstal uit de woning door de agent die de Taubers had opgepakt; naar Amsterdam voor een Sperre stempel; anti-Joodse ervaringen in de trein; bezoek aan de Zentralstelle, voor Joden achteringang; De Taubers moeten in Amsterdam blijven; ontslagbewijs afgenomen; de enige uitweg is te gaan onderduiken; huisvesting in Amsterdam, Joden met vele achtergronden; over het functioneren van gedecentraliseerde Joodse Raad voor Amsterdam; Joodse eigendommen bestaan niet volgens de wet, geen onderzoek naar diefstal; gevolgen anti-Joodse maatregelen (onteigeningen); razzia door de Grüne Polizei; roof Joodse bezittingen; Bewariërs; wonen in Amsterdam, werken in Nijmegen, vermoeiend; angst om opgepakt te worden; bepakt en bezakte mensen op een perron in Utrecht op weg naar kamp Westerbork; transporten met militair materieel…; voorbereidingen onderduik met hulp van een collega. &nbsp;

Manuscript van Fritz Tauber over kamp Westerbork en zijn vrijlating deel 1

1943

Juni 1943

Bevel Op bevel van de Duitse Weermacht moeten alle mannen in de leeftijd van 17 t/m 40 jaar zich melden voor de arbeidsinzet.

Bevel Op bevel van de Duitse Weermacht moeten alle mannen in de leeftijd van 17 t/m 40 jaar zich melden voor de arbeidsinzet.

Bevel betreffende de arbeidsinzet

Naziconcentratiekampen

Kamp Vught

Verklaring van overlijden van Eva Berlijn (1912-1943)

Verklaring van overlijden van Eva Berlijn (1912-1943)

Verklaring van overlijden van Eva Berlijn

Van: M. en Bep Aan: Truus Datum: 1943-04-12 Plaats: Bilthoven Onderwerp: bedankje voor het maken van een speelgoedkonijn .

Van: M. en Bep Aan: Truus Datum: 1943-04-12 Plaats: Bilthoven Onderwerp: bedankje voor het maken van een speelgoedkonijn .

Brief van M. en Bep aan Truus Piket vanuit Bilthoven

Januari 1943

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Gedoopte Joden vrijstelling kamp Westerbork

Van: Van Leer, Rachel, mede namens haar dochters Dina en Vrouwkje en haar man Philip Zwarts Aan: Van Leer, M. Plaats: Meppel Datum: 13 juli 1942 Onderwerp: informeren naar Taapke en haar moed inspreken; bedanken voor de toegezonden uitjes; geen ondergoed meer te krijgen voor Philip; of zij (haar oom en tante) al weer iets hebben gehoord, de spanning is soms niet vol te houden; groeten aan Leo, zijn vrouw en kinderen, ze zal ze wel schrijven, maar nu is alles haar te veel.

Van: Van Leer, Rachel, mede namens haar dochters Dina en Vrouwkje en haar man Philip Zwarts Aan: Van Leer, M. Plaats: Meppel Datum: 13 juli 1942 Onderwerp: informeren naar Taapke en haar moed inspreken; bedanken voor de toegezonden uitjes; geen ondergoed meer te krijgen voor Philip; of zij (haar oom en tante) al weer iets hebben gehoord, de spanning is soms niet vol te houden; groeten aan Leo, zijn vrouw en kinderen, ze zal ze wel schrijven, maar nu is alles haar te veel.

Briefkaart van Rachel van Leer aan M. van Leer vanuit Meppel

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-07 Onderwerp: Beschrijving hoe de Jong van Lier, die Heymans van Amstel in Westerbork wil bezoeken, vanuit de richting Assen bij het kamp moet komen (met talloze (weg-) aanwijzingen en herkenningspunten vanaf Hooghalen naar het kamp toe)

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-07 Onderwerp: Beschrijving hoe de Jong van Lier, die Heymans van Amstel in Westerbork wil bezoeken, vanuit de richting Assen bij het kamp moet komen (met talloze (weg-) aanwijzingen en herkenningspunten vanaf Hooghalen naar het kamp toe)

Brief van E.B. Heijmans van Amstel aan C. de Jong van Lier vanuit kamp Westerbork

1944

Mei 1944

Plaatsen in kamp Westerbork

Grote woonbarakken kamp Westerbork

Barak 85

De familie Samson Süskind verhuisde naar het Duitse Neuenhuis in 1880 na hun huwelijk en woonde in de huidige Veldhauser Straße. Samson Süskind had een schroothandel op de hoek van de Veldhauser Straße en de Morsstraße. Samuel Samson Süskind vluchtte op 14 juni 1939 naar Assen, maar keerde korte tijd later terug naar Neuenhaus en werd later gedeporteerd met andere Joden uit de omgeving.

Van: Gemeente Amsterdam Aan: ouders Joodse leerlingen Plaats: Amsterdam Datum: 1941-09-11 Onderwerp: Joodse kinderen worden met ingang van 1 september niet meer tot openbare en niet-Joodse bijzondere scholen toegelaten en moeten worden samengebracht in scholen die voor Joodse kinderen zijn bestemd en waar Joodse leerkrachten les geven

Van: Gemeente Amsterdam Aan: ouders Joodse leerlingen Plaats: Amsterdam Datum: 1941-09-11 Onderwerp: Joodse kinderen worden met ingang van 1 september niet meer tot openbare en niet-Joodse bijzondere scholen toegelaten en moeten worden samengebracht in scholen die voor Joodse kinderen zijn bestemd en waar Joodse leerkrachten les geven

van de Gemeente Amsterdam aan de ouders van Joodse leerlingen

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali en kinderen en familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: voorspoedig nieuwjaar toegewenst; vraag om scheermesjes Op Lager Westerbork briefpapier

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali en kinderen en familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: voorspoedig nieuwjaar toegewenst; vraag om scheermesjes Op Lager Westerbork briefpapier

Brief van Morris Zomerplaag aan familie vanuit kamp Westerbork

Lijst met namen van Joden in de gemeente Zuidbroek.

Lijst met namen van Joden in de gemeente Zuidbroek.

Lijst met namen van Joodse bewoners in de gemeente Zuidbroek

Groepsfoto Op weg naar het repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg), lunch in Hoevelaken Datum: 1950-07 &nbsp;V.l.n.r. achter: grootmoeder Nora van Wijk, Erna, moeder Nora Thörig-van Wijk en Joop&nbsp; Voor: Gerda en George

Groepsfoto Op weg naar het repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg), lunch in Hoevelaken Datum: 1950-07 &nbsp;V.l.n.r. achter: grootmoeder Nora van Wijk, Erna, moeder Nora Thörig-van Wijk en Joop&nbsp; Voor: Gerda en George

Brief van Dowor Touf aan Levy Coster met dank voor zijn bijdrage

Personen