In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs van aanmelding Van: Dam, van, Saartje gehuwd met Kruimink, T.J. Geboren 1887-03-12 te Rotterdam Afgegeven op: 1941-03-21 Plaats: Rotterdam

Bewijs van aanmelding Van: Dam, van, Saartje gehuwd met Kruimink, T.J. Geboren 1887-03-12 te Rotterdam Afgegeven op: 1941-03-21 Plaats: Rotterdam

Bewijs van aanmelding van Saartje van Dam

Nood-bevolkingsregistratie&nbsp; Van: Tauber, Frits&nbsp;en echtgenote Plaats: Leeuwarden Datum: 1945&nbsp; Vluchtoord en adres: Leeuwarden, Hoeksterstraat 30

Nood-bevolkingsregistratie&nbsp; Van: Tauber, Frits&nbsp;en echtgenote Plaats: Leeuwarden Datum: 1945&nbsp; Vluchtoord en adres: Leeuwarden, Hoeksterstraat 30

Bewijs van nood-registratie van Fritz Tauber

Van: Eerstaanwezend Ingenieur der Genie Aan: Houtvester Assen Plaats: Groningen Datum: 1950-04-28 Onderwerp: beplanting (verwijderen) in verband met de aanleg en het gebruik van schiet- mortier en handgranaatbanen.

Van: Eerstaanwezend Ingenieur der Genie Aan: Houtvester Assen Plaats: Groningen Datum: 1950-04-28 Onderwerp: beplanting (verwijderen) in verband met de aanleg en het gebruik van schiet- mortier en handgranaatbanen.

Brief van de Ir. van de Genie in Groningen aan Houtvester assen

Verklaring Van: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-28 Betreft Jeanette Gerritse-Kwetser die toestemming krijgt om zich te begeven naar Apeldoorn en het kamp definitief te verlaten.

Verklaring Van: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-28 Betreft Jeanette Gerritse-Kwetser die toestemming krijgt om zich te begeven naar Apeldoorn en het kamp definitief te verlaten.

Verklaring van commandant J.G. Buijvoets aan Jeanette Gerritse-Kwetser over het verlaten van het kamp

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp;Bewakingsdetachement, Braker Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: verklaring dat twee schrijfmachines ongeoorloofd zijn meegenomen en op bevel van Buijvoets weer zijn teruggebracht, maar in defecte toestand.&nbsp;

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp;Bewakingsdetachement, Braker Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: verklaring dat twee schrijfmachines ongeoorloofd zijn meegenomen en op bevel van Buijvoets weer zijn teruggebracht, maar in defecte toestand.&nbsp;

Verklaring van J. G. Buijvoets aan het Bewakingsdetachement (Braker)

Van:&nbsp; Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: ontvangstbewijs voor ingeleverd wasgoed etc.

Van:&nbsp; Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: ontvangstbewijs voor ingeleverd wasgoed etc.

Ontvangstbewijs blanco voor ingeleverd wasgoed in Interneringskamp Westerbork

Van: Magnus, Josef, A. Geboren: 1897-01-12 Datum: 1944-02-01 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkzaam voor DB 12, groep 5.

Van: Magnus, Josef, A. Geboren: 1897-01-12 Datum: 1944-02-01 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkzaam voor DB 12, groep 5.

Arbeitskarte van J. A. Magnus in kamp Westerbork

Van: Commandant Bewakingsdienst Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-28 Onderwerp: verzoek om maatregelen tegen terreur van N.B.S. tegen inwoner van Hooghalen. De bewaker vorderde eieren en spek. Hij werd oneervol ontslagen.

Van: Commandant Bewakingsdienst Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-28 Onderwerp: verzoek om maatregelen tegen terreur van N.B.S. tegen inwoner van Hooghalen. De bewaker vorderde eieren en spek. Hij werd oneervol ontslagen.

Rapport van de commandant van de bewakingsdienst met een verzoek om maatregelen tegen een bewaker

Van: Briefkaart: Coevorden, Jacob Aan: van Genne, Dirk Plaats: Westerbork, kamp, barak 84 Datum: 1942-10 Onderwerp: de schrijver moet hard werken en het eten is weinig. Een verzoek om boter en melkpoeder; geld sturen per post…(Jacob was een Joodse bakker uit Hoogeveen. Dirk ging wel eens op de fiets langs kamp Westerbork om spullen af te geven.) Jacob schreef: 'Sonja (Schoontje) noemt nog vaak ome Dirk….

Van: Briefkaart: Coevorden, Jacob Aan: van Genne, Dirk Plaats: Westerbork, kamp, barak 84 Datum: 1942-10 Onderwerp: de schrijver moet hard werken en het eten is weinig. Een verzoek om boter en melkpoeder; geld sturen per post…(Jacob was een Joodse bakker uit Hoogeveen. Dirk ging wel eens op de fiets langs kamp Westerbork om spullen af te geven.) Jacob schreef: 'Sonja (Schoontje) noemt nog vaak ome Dirk….

Briefkaart van Jacob van Coevorden aan Dirk van Genne en zijn gezin vanuit kamp Westerbork

Aan de Diepswal nummer 19 in Scheemda was de slagerij van David Bamberg. Hij woonde daar met zijn vrouw Carolina en hun kinderen Anna, Louisa en Izaäk. Meestal ging David op maandag bij de aanzienlijke burgers langs om de bestelling op te nemen. Vrijdags werd alles bezorgd. Een slager aan de deur werd namelijk als zeer sjiek ervaren. Op zaterdag bleef de slagerij open. De kinderen, die naar de openbare school in de Torenstraat gingen, kregen thuis eens in de week Hebreeuwse les door een Joodse leraar. Op 1 oktober 1941 mochten de joodse kinderen niet meer naar een openbare school en niet veel later moest David zijn slagerij sluiten. Het gezin Bamberg overwoog te gaan onderduiken, maar ze konden als gezin geen geschikte plek vinden. Alleen voor de blonde Louisa, die er niet echt joods uitzag, was dat geen probleem. Maar ze wilde niet van haar familie worden gescheiden. Toen deportatie dreigde heeft de familie geld en goederen bij kennissen in bewaring gegeven, hier zaten onder andere foto's van de familie bij die in de zomer van 1942 werden genomen.&nbsp; Op 15 augustus 1942 kreeg vader David een oproep zich te melden voor de 'Arbeitseinsatz'. Vier dagen later zou hij onder politiebegeleiding naar het station van Scheemda gebracht worden voor transport naar kamp Westerbork. Maar om onbekende redenen is David die ochtend niet op het station verschenen. Op 11 november 1942 kreeg de familie te horen dat ze diezelfde avond naar kamp Westerbork zouden vertrekken. Ze kregen de gelegenheid om kleren, levensmiddelen en persoonlijke bezittingen bij elkaar te zoeken. Louisa mocht nog even naar de kruidenierswinkel van Kraster om wat levensmiddelen te kopen en afscheid te nemen. Ze vertrok hier met de woorden 'Het is niet erg dat we daar moeten werken, als we maar weer terugkomen…'. Laat in de avond is het gezin Bamberg met de bodewagen van de familie Wol naar Winschoten gebracht.&nbsp; Die avond werden ook de andere joodse gezinnen van huis gehaald. Via het gymnastieklokaal aan de Engelse weg in Winschoten en de losplaats van de NS aan de Emmastraat, werden ze de volgende dag per trein naar kamp Westerbork gebracht. Hiervandaan zijn ze op 16 februari 1943 naar Auschwitz gedeporteerd. David, Carolina, Anna en Louisa zijn direct na aankomst om het leven gebracht. Izaäk werd tewerkgesteld. Slechts een paar dagen voor de bevrijding van Auschwitz is hij overleden.

Foto van Salomon Stodel en andere dwangarbeiders bij de ingang van Kremboong. Plaats: Kremboong, Joods werkkamp Datum: 1942

Foto van Salomon Stodel en andere dwangarbeiders bij de ingang van Kremboong. Plaats: Kremboong, Joods werkkamp Datum: 1942

Foto van Salomon Stodel en andere dwangarbeiders bij de ingang van het Joodse werkkamp Kremboong

Van: Gans, Gerard Aan: ouders (I. Gans en G. Gans-Koning), broers en zusters Plaats: Huis van Bewaring, Arnhem Datum: 1942-12-20 Onderwerp: vrijdagmorgen is hij gearresteerd door de Sicherheitspolizei; hij kan er niets meer aan doe en moet vertrouwen hebben in Hem; hij zit nu voor de tweede maal gevangen en verwacht dat zijn straf zwaarder zal zijn; graag zijn standaard pen opsturen en kleding; hij mag eenmaal in de veertien dagen schrijven; toesturen van een kaartje en wat geld; hij kan dan iets uit de kantine kopen, hij krijgt nu allen een klein stukje boter…anders moet hij alleen droog brood eten…

Van: Gans, Gerard Aan: ouders (I. Gans en G. Gans-Koning), broers en zusters Plaats: Huis van Bewaring, Arnhem Datum: 1942-12-20 Onderwerp: vrijdagmorgen is hij gearresteerd door de Sicherheitspolizei; hij kan er niets meer aan doe en moet vertrouwen hebben in Hem; hij zit nu voor de tweede maal gevangen en verwacht dat zijn straf zwaarder zal zijn; graag zijn standaard pen opsturen en kleding; hij mag eenmaal in de veertien dagen schrijven; toesturen van een kaartje en wat geld; hij kan dan iets uit de kantine kopen, hij krijgt nu allen een klein stukje boter…anders moet hij alleen droog brood eten…

Brief van Gerard Gans aan zijn ouders, broers en zusters vanuit het Huis Van Bewaring in Arnhem

Van: Boas-Prins, Seraphina Aan: Familie Spier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-08 Onderwerp: De vloeren in de vrouwenzaal worden geschrobd dus Seraphina schrijft de brief bovenop het 3-hoog bed van Sal. Op een lijst van binnengekomen brieven heeft ze gezien dat Jacks vanuit Zelle (Bergen-Belsen) een brief heeft geschreven aan Frits Haas. Ook andere vrienden en kennissen van haar hebben berichten gestuurd uit Zelle. Behalve voor Esthertje zorgt Seraphine inmiddels ook voor een 3-jarig pleegdochtertje (Carla Dotsch) uit het weeshuis. Met Esthertje gaat ze vaak op bezoek bij oma die in het ziekenhuis ligt. Ze heeft 40 procent ondergewicht en heeft veel rust nodig.&nbsp;

Van: Boas-Prins, Seraphina Aan: Familie Spier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-08 Onderwerp: De vloeren in de vrouwenzaal worden geschrobd dus Seraphina schrijft de brief bovenop het 3-hoog bed van Sal. Op een lijst van binnengekomen brieven heeft ze gezien dat Jacks vanuit Zelle (Bergen-Belsen) een brief heeft geschreven aan Frits Haas. Ook andere vrienden en kennissen van haar hebben berichten gestuurd uit Zelle. Behalve voor Esthertje zorgt Seraphine inmiddels ook voor een 3-jarig pleegdochtertje (Carla Dotsch) uit het weeshuis. Met Esthertje gaat ze vaak op bezoek bij oma die in het ziekenhuis ligt. Ze heeft 40 procent ondergewicht en heeft veel rust nodig.&nbsp;

Brief van S. Boas-Prins aan de familie Spier vanuit kamp Westerbork

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: de&nbsp;aanvrager&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1949-03-28 Onderwerp: inlichtingen over het lot Joseph Vissel.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: de&nbsp;aanvrager&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1949-03-28 Onderwerp: inlichtingen over het lot Joseph Vissel.

Brief van het Rode Kruis over het lot van Joseph Vissel

Van: Blom-Walg, Lea Aan: Beste familie Datum: 1943-09-14 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: twee weken geleden de laatste brief geschreven. Weer een paar woorden…

Van: Blom-Walg, Lea Aan: Beste familie Datum: 1943-09-14 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: twee weken geleden de laatste brief geschreven. Weer een paar woorden…

Briefkaart van lea Blom-Walg aan haar familie vanuit kamp Westerbork

Van: de gemeente Heerlen Aan: Diamant, Philip Plaats: Heerlen Datum: 1944-12-22 Onderwerp: inschrijving van Philip Diamant, nadat hij zijn onderduikplek kon verlaten.

Van: de gemeente Heerlen Aan: Diamant, Philip Plaats: Heerlen Datum: 1944-12-22 Onderwerp: inschrijving van Philip Diamant, nadat hij zijn onderduikplek kon verlaten.

Bewijs van inschrijving van Philip Diamant in de gemeente Heerlen

Van: Brouwers, J. Aan: zijn vrouw en kinderen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01-15 Onderwerp: er is weer een maand voorbij, zodat hij weer een teken van leven kan geven; nog drie maanden internering; J. benut zijn tijd voor het behalen van een middenstand-diploma; vul op het formulier Ter Apel in en niet Westerbork, het examen is in mei en dan is hij al vrij; het moet voor 31 januari afgehandeld zijn; zijn vriend Osinga zal worden overgeplaatst naar Heerenveen, waarschijnlijk tijdelijk om verhoord te worden; zijn vrouw en 5 kinderen zijn nog steeds in Duitsland; pak met snoep en sigaretten is goed aangekomen; hij maakt zich zorgen om zijn vrouw; hij heeft behoefte aan sokken en washandjes..

Van: Brouwers, J. Aan: zijn vrouw en kinderen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01-15 Onderwerp: er is weer een maand voorbij, zodat hij weer een teken van leven kan geven; nog drie maanden internering; J. benut zijn tijd voor het behalen van een middenstand-diploma; vul op het formulier Ter Apel in en niet Westerbork, het examen is in mei en dan is hij al vrij; het moet voor 31 januari afgehandeld zijn; zijn vriend Osinga zal worden overgeplaatst naar Heerenveen, waarschijnlijk tijdelijk om verhoord te worden; zijn vrouw en 5 kinderen zijn nog steeds in Duitsland; pak met snoep en sigaretten is goed aangekomen; hij maakt zich zorgen om zijn vrouw; hij heeft behoefte aan sokken en washandjes..

Brief van J. Brouwers aan zijn vrouw en kinderen vanuit Interneringskamp Westerbork

Van: de Vrijer-Fierlier, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944/1945 Onderwerp: groep DB 1, groep 6, barak 12.

Van: de Vrijer-Fierlier, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944/1945 Onderwerp: groep DB 1, groep 6, barak 12.

Arbeiskarte van Mietje de Vrijer-Fierlier in kamp Westerbork

Van: Spier, Abraham Aan: Prins, H., familie (Sophie en kinderen) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-11-24 Onderwerp: briefkaart van zijn vrouw uit Westerbork ontvangen, terwijl hij in Amsterdam voor de Joodse Ordedienst werkt (Weesperplein 1); hij bedankt namens haar voor het ontvangen pakket; hij blijft nog 14 dagen in Amsterdam en moet dan weer terug naar het kamp; het is een hele afwisseling; Stien is niet in orde, haar hartspieren zijn verzwakt; brieven kunnen niet naar Stien worden gestuurd, daar er weer een nieuwe regeling is; Stien moet eerst schrijven en op het bijgevoegde blaadje (antwoordformulier) mag een keer in de 14 dagen worden teruggeschreven.

Van: Spier, Abraham Aan: Prins, H., familie (Sophie en kinderen) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-11-24 Onderwerp: briefkaart van zijn vrouw uit Westerbork ontvangen, terwijl hij in Amsterdam voor de Joodse Ordedienst werkt (Weesperplein 1); hij bedankt namens haar voor het ontvangen pakket; hij blijft nog 14 dagen in Amsterdam en moet dan weer terug naar het kamp; het is een hele afwisseling; Stien is niet in orde, haar hartspieren zijn verzwakt; brieven kunnen niet naar Stien worden gestuurd, daar er weer een nieuwe regeling is; Stien moet eerst schrijven en op het bijgevoegde blaadje (antwoordformulier) mag een keer in de 14 dagen worden teruggeschreven.

Briefkaart van Abraham Spier aan de familie Prins vanuit Amsterdam

Lijst van overlijden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06 Onderwerp: personen overleden in april 1943 in kamp Westerbork.

Lijst van overlijden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06 Onderwerp: personen overleden in april 1943 in kamp Westerbork.

Lijst van personen overleden in kamp Westerbork in april 1943

Van: Dr. Sass, Viktor Aan: Tauber-Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1927-09-30 Onderwerp: Helene is werkzaam geweest als stenotypiste van augustus 1926 tot en met 30 september 1927.&nbsp;

Van: Dr. Sass, Viktor Aan: Tauber-Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1927-09-30 Onderwerp: Helene is werkzaam geweest als stenotypiste van augustus 1926 tot en met 30 september 1927.&nbsp;

Getuigschrift van Dr. Viktor Sass dat Helene Tauber-Büks als stenotypiste bij hem heeft gewerkt

Personen