In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Deportatie naar kamp Westerbork

Aankomst in kamp Westerbork

Van: Magnus, Josef Geboren: 1897-01-12 Datum: 1944-12-20 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Arbeitsausweis (werkkaart)

Van: Magnus, Josef Geboren: 1897-01-12 Datum: 1944-12-20 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Arbeitsausweis (werkkaart)

Arbeitsausweis van Josef Magnus in Theresienstadt

Van:&nbsp;Mutti&nbsp;(moeder van Frime) Aan:&nbsp;Ernst David en zijn vrouw Frime David Heller Plaats: Camp de Rivesaltes (Frankrijk) (Interneringskamp ten noorden van Perpignan) Datum: 1941-09-09 (Jom Kippoer) Onderwerp: De schrijfster vertelt over het kamp waar ze zich bevindt. Met de schrijverij is het streng gesteld en ze hoopt daarom dat de brief zal aankomen. Ze heeft de brief geschreven aan mensen die in Kamp Westerbork zitten. Ze schrijft namelijk dat ze een bekende mevrouw uit Wenen heeft ontmoet van wie de zoon (Friedmann) ook in Westerbork zit. Hij kan ervoor kan zorgen dat de brief wordt doorgestuurd. Verder vertelt de schrijfster over een moeder van een kennis die in een ziekenhuis in Perpignan is opgenomen. Ook meldt ze dat ze in het kamp kleding heeft kunnen aanschaffen en dat haar ook kledingstukken geschonken zijn. Het laatste pakket heeft ze echter niet ontvangen. De schrijfster is hele dagen werkzaam in het ziekenhuis. Hiervoor ontvangt ze een beetje geld en eten.&nbsp; Mutti zit in het kamp met haar dochter Fanny en haar zoon Heinrich.

Van:&nbsp;Mutti&nbsp;(moeder van Frime) Aan:&nbsp;Ernst David en zijn vrouw Frime David Heller Plaats: Camp de Rivesaltes (Frankrijk) (Interneringskamp ten noorden van Perpignan) Datum: 1941-09-09 (Jom Kippoer) Onderwerp: De schrijfster vertelt over het kamp waar ze zich bevindt. Met de schrijverij is het streng gesteld en ze hoopt daarom dat de brief zal aankomen. Ze heeft de brief geschreven aan mensen die in Kamp Westerbork zitten. Ze schrijft namelijk dat ze een bekende mevrouw uit Wenen heeft ontmoet van wie de zoon (Friedmann) ook in Westerbork zit. Hij kan ervoor kan zorgen dat de brief wordt doorgestuurd. Verder vertelt de schrijfster over een moeder van een kennis die in een ziekenhuis in Perpignan is opgenomen. Ook meldt ze dat ze in het kamp kleding heeft kunnen aanschaffen en dat haar ook kledingstukken geschonken zijn. Het laatste pakket heeft ze echter niet ontvangen. De schrijfster is hele dagen werkzaam in het ziekenhuis. Hiervoor ontvangt ze een beetje geld en eten.&nbsp; Mutti zit in het kamp met haar dochter Fanny en haar zoon Heinrich.

Brief aan Ernst David geschreven door zijn moeder vanuit een Interneringskamp in Frankrijk

Kampgeld Lager Westerbork&nbsp; 50 cent Serie CC No. 4386

Kampgeld Lager Westerbork&nbsp; 50 cent Serie CC No. 4386

Kampgeld Lager Westerbork 50 cent

Arbeitskarte Lager Westerbork Van: Wessel-Oostra, Marianne Groep: D. 11 Datum: 1943-10-22 Op achterkant staat met potlood geschreven o.a.1 TDF. Dit staat voor 1 Tag Dienst Frei met daarachter het paraaf van een arts.

Arbeitskarte Lager Westerbork Van: Wessel-Oostra, Marianne Groep: D. 11 Datum: 1943-10-22 Op achterkant staat met potlood geschreven o.a.1 TDF. Dit staat voor 1 Tag Dienst Frei met daarachter het paraaf van een arts.

Arbeitskarte van Marianne Wessel-Oostra

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Over het werk als barakleidster in kamp Westerbork (barak 10E). Over de ellende en ergernis van de dagelijkse beslommeringen en irritaties. Blz.: 2&nbsp; Vervolg op gedicht Do 711 Inv.nr. 7877-04

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Over het werk als barakleidster in kamp Westerbork (barak 10E). Over de ellende en ergernis van de dagelijkse beslommeringen en irritaties. Blz.: 2&nbsp; Vervolg op gedicht Do 711 Inv.nr. 7877-04

Gedicht van Rosa van der Hal-Prins

Van: Rijksdienst voor werkverruiming Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1944-05/09 Onderwerp: vervoersbewijs om van Amsterdam naar Amstelveen te reizen voor Arbeidsinzet in het Amsterdamse Bosch.

Van: Rijksdienst voor werkverruiming Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1944-05/09 Onderwerp: vervoersbewijs om van Amsterdam naar Amstelveen te reizen voor Arbeidsinzet in het Amsterdamse Bosch.

Vervoersbewijs voor de trein van Joseph van Amsterdam naar Amstelveen

Kampgeld lager Westerbork Serie BB no. 1511

Kampgeld lager Westerbork Serie BB no. 1511

Kampgeld Lager Westerbork 25 cent

Uittreksel uit het persoonsbewijs Van: de Jong-de Cassares, Rosalie Mathilde Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-24 Met pasfoto

Uittreksel uit het persoonsbewijs Van: de Jong-de Cassares, Rosalie Mathilde Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-24 Met pasfoto

Uittreksel uit het persoonsbewijs van Rosalie Mathilde de Jong-de Cassares

Aan: Louis Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-05 Onderwerp: er is een nieuwe regeling met betrekking tot de ontvangst van pakketten ingevoerd. Zo mogen pakjes maximaal 2 kilo wegen, slechts verzonden worden door joden en niet-joden die tot de naaste familie behoren en moeten ze voorzien zijn van een pakketzegel. Daarnaast mogen alleenstaande personen 1 keer per zes weken een pakje ontvangen. De schrijver vraagt of Louis hier rekening mee wil houden wanneer hij pakjes opstuurt naar moeder.&nbsp;

Aan: Louis Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-05 Onderwerp: er is een nieuwe regeling met betrekking tot de ontvangst van pakketten ingevoerd. Zo mogen pakjes maximaal 2 kilo wegen, slechts verzonden worden door joden en niet-joden die tot de naaste familie behoren en moeten ze voorzien zijn van een pakketzegel. Daarnaast mogen alleenstaande personen 1 keer per zes weken een pakje ontvangen. De schrijver vraagt of Louis hier rekening mee wil houden wanneer hij pakjes opstuurt naar moeder.&nbsp;

Brief aan Louis vanuit kamp Westerbork

Schulerkreis. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1942.&nbsp; Groep kinderen met begeleiders waaronder Salo Carlebach. Bovenste rij Links: Jacob Birnbaum Voorste rij van links naar rechts: Zwi Birnbaum, Susanne Birnbaum, ?, Alice Adler, Betty Kubascha,&nbsp;

Schulerkreis. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1942.&nbsp; Groep kinderen met begeleiders waaronder Salo Carlebach. Bovenste rij Links: Jacob Birnbaum Voorste rij van links naar rechts: Zwi Birnbaum, Susanne Birnbaum, ?, Alice Adler, Betty Kubascha,&nbsp;

Een groep van de Schulerkreis in kamp Westerbork

Briefkaart Van: Kwieser, H.&nbsp; Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-26 Onderwerp: Henri bedankt de familie De Jong voor de pakjes, die eigenlijk voor Emanuel bestemd waren. Hij was echter op 19-10-1943 uit kamp Westerbork vertrokken) Henri Workum kon de lampjes goed gebruiken. Emanuel is onlangs precies op zijn verjaardag vertrokken. Pa (schoonvader, Abraham Cohen, 1881)) viert vandaag zijn verjaardag, de tweede onder deze omstandigheden. Mary werkt tijdelijk niet meer in het weeshuis, maar is wel bij de kinderverzorging gebleven. De werktijden zijn beter geworden. Verder schrijft Henri dat ze gebrek hebben aan suiker. Als ze wat willen halen moeten ze lang in de kantine wachten.&nbsp;

Briefkaart Van: Kwieser, H.&nbsp; Aan: Jong, de, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-26 Onderwerp: Henri bedankt de familie De Jong voor de pakjes, die eigenlijk voor Emanuel bestemd waren. Hij was echter op 19-10-1943 uit kamp Westerbork vertrokken) Henri Workum kon de lampjes goed gebruiken. Emanuel is onlangs precies op zijn verjaardag vertrokken. Pa (schoonvader, Abraham Cohen, 1881)) viert vandaag zijn verjaardag, de tweede onder deze omstandigheden. Mary werkt tijdelijk niet meer in het weeshuis, maar is wel bij de kinderverzorging gebleven. De werktijden zijn beter geworden. Verder schrijft Henri dat ze gebrek hebben aan suiker. Als ze wat willen halen moeten ze lang in de kantine wachten.&nbsp;

Briefkaart van H. Kwieser aan H. de Jong vanuit kamp Westerbork

Van: Dowor Touf Aan: Cohen-Elburg, J. Plaats: Den Haag Datum: 1927-05-23 Onderwerp: bijdrage van 10 gulden voor jubilaris Louis Coster.&nbsp;

Van: Dowor Touf Aan: Cohen-Elburg, J. Plaats: Den Haag Datum: 1927-05-23 Onderwerp: bijdrage van 10 gulden voor jubilaris Louis Coster.&nbsp;

Brief van het bestuur van 'Dowor Touf' aan J. Cohen-Elburg in verband met bijdrage voor de heer Coster

Van: Alfred Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-11-01 Onderwerp: over de afschrift van de brief van de Portugeesche Israëlitische Gemeente gericht aan kamp Westerbork; commentaar over sommige zinnen, nadelig voor Liesje; Mr Mendes da Costa getelegrafeerd, hij gaf uiteindelijk toe dat ze gelijk hadden; Alfred zal zorgen voor toestemming van Liesje en naar ontvangst hiervan zal hij kamp Westerbork toestemming vragen de urn bij te laten zetten te Zorgvlied of een andere begraafplaats of in bewaring te geven te Westerveld…

Van: Alfred Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-11-01 Onderwerp: over de afschrift van de brief van de Portugeesche Israëlitische Gemeente gericht aan kamp Westerbork; commentaar over sommige zinnen, nadelig voor Liesje; Mr Mendes da Costa getelegrafeerd, hij gaf uiteindelijk toe dat ze gelijk hadden; Alfred zal zorgen voor toestemming van Liesje en naar ontvangst hiervan zal hij kamp Westerbork toestemming vragen de urn bij te laten zetten te Zorgvlied of een andere begraafplaats of in bewaring te geven te Westerveld…

Brief van Alfred aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Personen