In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Plaatsen in kamp Westerbork

Strafbarakken

Bonnen voor tabak

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transporten naar Theresienstadt

Van: Kloot, van de, Samuel. Aan: Falk, Lisa, mevr. Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Datum: 1944-05-14 Onderwerp: Na een verblijf van 7 weken in de gevangenis in Scheveningen kwam Samuel als strafgeval in kamp Westerbork terecht. Hij is bruin geworden van het werken buiten. Hij geeft in de brief een beschrijving van de situatie in het kamp en vraagt om het toesturen van allerlei goederen. Hij heeft gehoord dat zijn vrouw en ouders ook in de gevangenis van Scheveningen zijn. Dat van zijn vrouw klopt. Zij kwam op 3 juni 1944 via de gevangenis van Scheveningen in de strafbarakken van kamp Westerbork terecht. Zijn ouders waren echter op 24 augustus 1943 als strafgeval in kamp Westerbork terecht gekomen en een week later werden zij doorgestuurd naar Auschwitz-Birkenau.

Van: Kloot, van de, Samuel. Aan: Falk, Lisa, mevr. Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Datum: 1944-05-14 Onderwerp: Na een verblijf van 7 weken in de gevangenis in Scheveningen kwam Samuel als strafgeval in kamp Westerbork terecht. Hij is bruin geworden van het werken buiten. Hij geeft in de brief een beschrijving van de situatie in het kamp en vraagt om het toesturen van allerlei goederen. Hij heeft gehoord dat zijn vrouw en ouders ook in de gevangenis van Scheveningen zijn. Dat van zijn vrouw klopt. Zij kwam op 3 juni 1944 via de gevangenis van Scheveningen in de strafbarakken van kamp Westerbork terecht. Zijn ouders waren echter op 24 augustus 1943 als strafgeval in kamp Westerbork terecht gekomen en een week later werden zij doorgestuurd naar Auschwitz-Birkenau.

Brief van Samuel van der Kloot aan Lisa Falk vanuit kamp Westerbork, barak 67

Van: Registratiebureau kamp Westerbork Aan: Vries, de, J.B.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-08-06&nbsp; Onderwerp: vrijstelling van transport (07-08-1942) wegens ziekte.

Van: Registratiebureau kamp Westerbork Aan: Vries, de, J.B.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-08-06&nbsp; Onderwerp: vrijstelling van transport (07-08-1942) wegens ziekte.

Vrijstelling van deportatie vanuit kamp Westerbork

Van: La Rivière, H.&nbsp; Aan: gemeentesecretarie Zuidbroek&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum: 1940-10-&nbsp; Onderwerp: lijsten inzake ambtenaren van Joodse afkomst.

Van: La Rivière, H.&nbsp; Aan: gemeentesecretarie Zuidbroek&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum: 1940-10-&nbsp; Onderwerp: lijsten inzake ambtenaren van Joodse afkomst.

Brief H. la Rievière aan de gemeentesecretarie Zuidbroek

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. en Lek, Trees Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-20 Onderwerp: Bram bedankt zijn moeder voor de heerlijke pakketten met o.a. fris zomergoed. Hij vraagt haar een krant op te sturen om iets te vernemen van de spannende en goede berichten. Aan Trees schrijft hij dat hij en Jeannot werken in een sloperij van onderdelen die afkomstig zijn uit Kamp Vught (waar Trees op dat moment verblijft). De werktijden zijn ‘s morgens van 7 tot kwart over 12 en ‘s middags van kwart voor 2 tot 7. Ze krijgen iedere dag samen een liter melk waar ze pap van maken. Van Trees’ ouders heeft Bram niets vernomen, maar hij heeft hen wel twee brieven gestuurd. Gisteravond was er een voetbalwedstrijd en iedere avond is er café met muziek (Johnny en Jones). Op vrijdag, zaterdag en zondagavond is er revue, die om de 4 weken veranderd.&nbsp;

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. en Lek, Trees Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-20 Onderwerp: Bram bedankt zijn moeder voor de heerlijke pakketten met o.a. fris zomergoed. Hij vraagt haar een krant op te sturen om iets te vernemen van de spannende en goede berichten. Aan Trees schrijft hij dat hij en Jeannot werken in een sloperij van onderdelen die afkomstig zijn uit Kamp Vught (waar Trees op dat moment verblijft). De werktijden zijn ‘s morgens van 7 tot kwart over 12 en ‘s middags van kwart voor 2 tot 7. Ze krijgen iedere dag samen een liter melk waar ze pap van maken. Van Trees’ ouders heeft Bram niets vernomen, maar hij heeft hen wel twee brieven gestuurd. Gisteravond was er een voetbalwedstrijd en iedere avond is er café met muziek (Johnny en Jones). Op vrijdag, zaterdag en zondagavond is er revue, die om de 4 weken veranderd.&nbsp;

Brief van Bram Asscher aan D.L. Tollenaar en Trees Lek vanuit kamp Westerbork

Informatie uit andere archieven

Levie Reens was één van de mannen die in 1942 vanuit Neuengamme werd overgebracht naar de Landes Heil- und Pflegeanstalt Bernburg, in de buurt van Magdeburg, om daar te worden vergast. Deze psychiatrische inrichting, opgericht in 1875, was één van de drie klinieken waar sinds november 1940 experimenten werden uitgevoerd met zieken en invaliden. Gezocht werd naar methoden tot het effectief en efficiënt doden van mensen. Bernburg beschikte daarom over de eerste vaste gaskamer van het Duitse Rijk, waar in 1942 verder werd geëxperimenteerd in het kader van de ‘Sondernbehandlung 14f13’.&nbsp; Vanuit Neuengamme werden in april 1942 300 mannen geselecteerd en in de weken daarna per bus naar Bernburg vervoerd. Levie Reens was één van de 45 Nederlanders in deze groep. In Bernburg werden ze in de opvolgende maanden in de gaskamer vermoord. Voor de mannen zijn fictieve overlijdensakten uitgeschreven, met als overlijdensplaats Neuengamme.&nbsp;

Prikkeldraad kamp Westerbork

Ontspanning kamp Westerbork

Schrijven kamp Westerbork

Dichten kamp Westerbork

Van: Els&nbsp; Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-28 Onderwerp: brieven naar Westerbork blijven lang onderweg; dozen voor pakketen door Corrie naar Els gestuurd; via iemand die uit Westerbork kwam heeft Liesje, Jules zijn vulpenhouder en haar armbandhorloge laten afgeven, ook een koffer met verschillende dingen; Liesje denkt misschien dat ze zal worden doorgestuurd of ze heeft geen bergruimte; onzekerheid over haar vrijlating; Westerbork zal geheel moeten worden ontruimd, Els zat door dit bericht in de put; hopelijk heeft Siegfried succes met haar vrijlating…

Van: Els&nbsp; Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-28 Onderwerp: brieven naar Westerbork blijven lang onderweg; dozen voor pakketen door Corrie naar Els gestuurd; via iemand die uit Westerbork kwam heeft Liesje, Jules zijn vulpenhouder en haar armbandhorloge laten afgeven, ook een koffer met verschillende dingen; Liesje denkt misschien dat ze zal worden doorgestuurd of ze heeft geen bergruimte; onzekerheid over haar vrijlating; Westerbork zal geheel moeten worden ontruimd, Els zat door dit bericht in de put; hopelijk heeft Siegfried succes met haar vrijlating…

Brief van Els aan Corrie, Piet en Aatje vanuit Amsterdam

Personen