In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-02 Onderwerp: algemene order aan personeel over het instellen van een centrale ordonnansendienst vanuit barak 49

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-02 Onderwerp: algemene order aan personeel over het instellen van een centrale ordonnansendienst vanuit barak 49

Order algemeen nummer 4 Interneringskamp Westerbork van J.G. Buijvoets

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-15 Onderwerp: voorstel organisatie-opzet Kamp Westerbork.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-15 Onderwerp: voorstel organisatie-opzet Kamp Westerbork.

Schema van een voorstel voor de organisatieopzet van het Interneringskamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan: diverse afdelingen bewaking Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-20 Onderwerp: instructies aan bewakingsafdelingen.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: diverse afdelingen bewaking Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-20 Onderwerp: instructies aan bewakingsafdelingen.

Instructie van J.G. Buijvoets aan de bewakingsafdelingen in Interneringskamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: Esther Philipse tijdens een scene in het cabaretprogramma Bunter Abend.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: Esther Philipse tijdens een scene in het cabaretprogramma Bunter Abend.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Speelgoed Houten rammelaar, gemaakt in de speelgoedmakerij van het kamp Westerbork. Geillustreerd met verschillende figuurtjes.

Speelgoed Houten rammelaar, gemaakt in de speelgoedmakerij van het kamp Westerbork. Geillustreerd met verschillende figuurtjes.

Houten rammelaar gemaakt in kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-03-04, No. 11 Inhoud: Benoeming tot plaatsvervangende dienst- en groepsleider.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-03-04, No. 11 Inhoud: Benoeming tot plaatsvervangende dienst- en groepsleider.

Lagerbefehl No. 11

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-02-25, No. 10 Inhoud: Spertijd; plaatsvervangende dienstleiders; inleveren van vergunningen; inlichtingen (richtlijnen) van het woningbureau, Lippmann Rosenthal en de Joodse Raad… Blz.: 2

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-02-25, No. 10 Inhoud: Spertijd; plaatsvervangende dienstleiders; inleveren van vergunningen; inlichtingen (richtlijnen) van het woningbureau, Lippmann Rosenthal en de Joodse Raad… Blz.: 2

Lagerbefehl No. 10

Van: Westerbork, kamp en Secretariaat Westerbork, Lijnbaansgracht Aan: de Joodse Raad voor Amsterdam, Afdeling Kampen Plaats: Westerbork, kamp/Amsterdam Datum: 1943-05/06 Onderwerp: lijst met urnen die vanuit kamp Westerbork naar Amsterdam verstuurd zullen worden.

Van: Westerbork, kamp en Secretariaat Westerbork, Lijnbaansgracht Aan: de Joodse Raad voor Amsterdam, Afdeling Kampen Plaats: Westerbork, kamp/Amsterdam Datum: 1943-05/06 Onderwerp: lijst met urnen die vanuit kamp Westerbork naar Amsterdam verstuurd zullen worden.

Lijst voor urnen van in kamp Westerbork gecremeerde personen die naar Amsterdam worden gestuurd

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de kousenweverij/spinnerij van het kamp. De man links is Hermann Kornblum. Hij heeft het bedrijfje in kamp Westerbork opgezet.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de kousenweverij/spinnerij van het kamp. De man links is Hermann Kornblum. Hij heeft het bedrijfje in kamp Westerbork opgezet.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk (ontwerpen kledingstukken?).

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk (ontwerpen kledingstukken?).

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-01 Onderwerp: bedanken voor het pakketje van Stella; familieleden van Werner uit Oss zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; opgevangen in het achterafkamertje van de familie…in een familiebarak, koffie gedronken. Het kamertje is een ruimte van komen en gaan van mensen; in de brief van Werner bevinden zich door een kind gescheurde tientjes (3), laten inruilen door iemand zonder een Jodenster; vakantie van Stella is voorbij, ze geeft weer les, ze heeft een vergunning voor een fiets gekregen; trouwplannen, voorbereidingen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-01 Onderwerp: bedanken voor het pakketje van Stella; familieleden van Werner uit Oss zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; opgevangen in het achterafkamertje van de familie…in een familiebarak, koffie gedronken. Het kamertje is een ruimte van komen en gaan van mensen; in de brief van Werner bevinden zich door een kind gescheurde tientjes (3), laten inruilen door iemand zonder een Jodenster; vakantie van Stella is voorbij, ze geeft weer les, ze heeft een vergunning voor een fiets gekregen; trouwplannen, voorbereidingen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Werner schrijft zijn brief vanuit het bedrijfsgebouw van de waterzuivering. Zelf woont hij nu op een zaal in barak 22, met meer dan 40 personen. De mannen voeren een gemeenschappelijk keuken, pakketjes worden gedeeld. Soms zoekt hij &nbsp;en zijn kennissen rust bij een familie, die in een achterafkamertje van een familiebarak woont; over het doorgeven van de groeten van Fie de Jong (lerares, Utrecht) aan een collega van Stella. Fie is ondertussen doorgestuurd (10-08); eventueel bezoek van Stella aan Werner; geen berichten uit het Oosten, een soort van berusting dat het nog even kan duren; Over de Joodse Raad in Westerbork, ze zijn niet erg gezien, de firma heeft geen goede naam; vandaag een transport uit Rotterdam binnengekomen; Herbert is enkele uren op het bureau van de Euterpestraat (Zentralstelle) geweest; er gaan verhalen dat transporten vanuit België en Frankrijk Westerbork zullen passeren; er wordt een spoorverbinding tussen Hooghalen en het kamp aangelegd.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Werner schrijft zijn brief vanuit het bedrijfsgebouw van de waterzuivering. Zelf woont hij nu op een zaal in barak 22, met meer dan 40 personen. De mannen voeren een gemeenschappelijk keuken, pakketjes worden gedeeld. Soms zoekt hij &nbsp;en zijn kennissen rust bij een familie, die in een achterafkamertje van een familiebarak woont; over het doorgeven van de groeten van Fie de Jong (lerares, Utrecht) aan een collega van Stella. Fie is ondertussen doorgestuurd (10-08); eventueel bezoek van Stella aan Werner; geen berichten uit het Oosten, een soort van berusting dat het nog even kan duren; Over de Joodse Raad in Westerbork, ze zijn niet erg gezien, de firma heeft geen goede naam; vandaag een transport uit Rotterdam binnengekomen; Herbert is enkele uren op het bureau van de Euterpestraat (Zentralstelle) geweest; er gaan verhalen dat transporten vanuit België en Frankrijk Westerbork zullen passeren; er wordt een spoorverbinding tussen Hooghalen en het kamp aangelegd.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp&nbsp; Datum: 1942-08-20 Onderwerp: Werner schrijft in de machinekamer van de waterzuivering waar hij werkt; het leven in Westerbork en elders is een opeenhoping van drama's; voorbeelden hoe mensen hiermee omgaan; Werner moest buiten het kamp werken in een bos met uitzicht op heide en graanvelden. Hij genoot van dit kleine stukje natuur. De groep heeft naar paddenstoelen gezocht; Op verzoek van Stella is Werner op zoek gegaan naar Jack Brandon. Hij was helaas de dag voor dat de brief binnenkwam al vertrokken. Een andere kennis van Stella is niet gevonden. Het is moeilijk om tussen al die honderden iemand te vinden. Er vinden veel spoedhuwelijken in het kamp plaats.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp&nbsp; Datum: 1942-08-20 Onderwerp: Werner schrijft in de machinekamer van de waterzuivering waar hij werkt; het leven in Westerbork en elders is een opeenhoping van drama's; voorbeelden hoe mensen hiermee omgaan; Werner moest buiten het kamp werken in een bos met uitzicht op heide en graanvelden. Hij genoot van dit kleine stukje natuur. De groep heeft naar paddenstoelen gezocht; Op verzoek van Stella is Werner op zoek gegaan naar Jack Brandon. Hij was helaas de dag voor dat de brief binnenkwam al vertrokken. Een andere kennis van Stella is niet gevonden. Het is moeilijk om tussen al die honderden iemand te vinden. Er vinden veel spoedhuwelijken in het kamp plaats.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-06 Onderwerp: het leven in het kamp is van transport naar transport. Er kwamen deze week transporten uit Amsterdam binnen, veel oude van dagen, op volgorde van het alfabet. De stemming in het kamp is die van onzekerheid, op basis van allerlei geruchten. Werner adviseert Stella wanneer haar positie in Amsterdam zwak is ze beter naar Westerbork kan komen. Werner positie in het kamp als oud-ingezetenen lijkt nog vrij zeker. Positie Stella's ouders volgens Werner onzeker. Stella zou hun kunnen helpen voorbereid te zijn op vertrek naar Westerbork, omdat velen het kamp binnenkomen, zonder iets bij zich te hebben; wat er in het kamp gebeurd beïnvloedt duidelijk de stemming, ook die van Werner.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-06 Onderwerp: het leven in het kamp is van transport naar transport. Er kwamen deze week transporten uit Amsterdam binnen, veel oude van dagen, op volgorde van het alfabet. De stemming in het kamp is die van onzekerheid, op basis van allerlei geruchten. Werner adviseert Stella wanneer haar positie in Amsterdam zwak is ze beter naar Westerbork kan komen. Werner positie in het kamp als oud-ingezetenen lijkt nog vrij zeker. Positie Stella's ouders volgens Werner onzeker. Stella zou hun kunnen helpen voorbereid te zijn op vertrek naar Westerbork, omdat velen het kamp binnenkomen, zonder iets bij zich te hebben; wat er in het kamp gebeurd beïnvloedt duidelijk de stemming, ook die van Werner.&nbsp;

Urn:&nbsp; Het gaat om een urn uit het crematorium. Na de oorlog werd het voorwerp in een doos in het crematorium gevonden en als souvenir meegenomen. &nbsp;

Urn:&nbsp; Het gaat om een urn uit het crematorium. Na de oorlog werd het voorwerp in een doos in het crematorium gevonden en als souvenir meegenomen. &nbsp;

Urn uit het crematorium van kamp Westerbork

Bestek: twee lepels, een vork en een theelepel. De objecten hebben op de achterkant de tekst:&nbsp; Het Apeldoornsche Bosch.&nbsp; De vork heeft de letter V en de lepels respectievelijk V en M. &nbsp;

Bestek: twee lepels, een vork en een theelepel. De objecten hebben op de achterkant de tekst:&nbsp; Het Apeldoornsche Bosch.&nbsp; De vork heeft de letter V en de lepels respectievelijk V en M. &nbsp;

Bestek uit het Apeldoornsche Bosch

Proces-verbaal Betreft aangifte vermissing persoonsbewijs van Edith Jacobs met getuigenverklaringen. Datum: 1945-04-17 Plaats: Westerbork, kamp

Proces-verbaal Betreft aangifte vermissing persoonsbewijs van Edith Jacobs met getuigenverklaringen. Datum: 1945-04-17 Plaats: Westerbork, kamp

Proces-verbaal opgemaakt door L.A.A. Cohen over de vermissing van het persoonsbewijs van Edith Jacobs

Inentingskaart Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945

Inentingskaart Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945

Inentingskaart van Sigbert Gerzon in Theresienstadt

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de Vliegtuigsloperij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de Vliegtuigsloperij.

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Groepje jongens staan bij elkaar in een rokerige omgeving na de brand.

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Groepje jongens staan bij elkaar in een rokerige omgeving na de brand.

Foto van de grote brand van 1958 in woonoord Schattenberg

Van: Commandant Bewakingsdienst Aan: de kampcommandant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-02 Onderwerp: verzoek om gegevens van huishoudelijke aard: aanleg telefoon, gebrek aan schoeisel en gebruik mogen maken van het badhuis…

Van: Commandant Bewakingsdienst Aan: de kampcommandant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-02 Onderwerp: verzoek om gegevens van huishoudelijke aard: aanleg telefoon, gebrek aan schoeisel en gebruik mogen maken van het badhuis…

Verzoek van de commandant van de Bewakingsdienst aan de kampcommandant

Van: Els Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-07 Onderwerp: Siegfried kwam alweer met de volgende brief binnen; met vader gaat het niet goed, dat was te voorzien, hij is in het kampziekenhuis opgenomen; van alle verzonden pakketten nog maar drie rode kaarten ontvangen; alles lijkt verdwenen; organiseren van pakketten; de voorraad is bijna op; Els kan niet aan boter, eieren en kaas komen…

Van: Els Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-07 Onderwerp: Siegfried kwam alweer met de volgende brief binnen; met vader gaat het niet goed, dat was te voorzien, hij is in het kampziekenhuis opgenomen; van alle verzonden pakketten nog maar drie rode kaarten ontvangen; alles lijkt verdwenen; organiseren van pakketten; de voorraad is bijna op; Els kan niet aan boter, eieren en kaas komen…

Brief van Els en Alfred aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Personen