In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van:&nbsp; Aan: Lieve L. en M.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-26&nbsp; Onderwerp: sperre; geld; omstandigheden; bij elkaar blijven en 120.000 sper.

Van:&nbsp; Aan: Lieve L. en M.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-26&nbsp; Onderwerp: sperre; geld; omstandigheden; bij elkaar blijven en 120.000 sper.

Brief van een onbekende aan M. en L. vanuit kamp Westerbork

Van: postkantoor Hooghalen Aan: Langstadt, Ruth Plaats: Hooghalen Datum: 1943-08-29 Onderwerp: verzenden van een aangetekend stuk naar Theresienstadt voor Wilhelm Langstadt.

Van: postkantoor Hooghalen Aan: Langstadt, Ruth Plaats: Hooghalen Datum: 1943-08-29 Onderwerp: verzenden van een aangetekend stuk naar Theresienstadt voor Wilhelm Langstadt.

Bewijs van verzending voor Ruth Langstadt voor het verzenden van een aangetekend stuk naar Theresienstadt

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-06-18 Onderwerp: Werner is terneergeslagen. Hij kreeg een expresse kaart van zijn ouders dat zij op 15 juni vertrekken, reeds vertrokken zijn met een transport naar Polen. Een bestemmingsplaats is niet bekend (Sobibor). 'Zal ik ze ooit weerzien'.; Sinds Werner niet meer thuis is (1933), is de band met zijn ouders hechter geworden; ‘Waarheen zullen ze gaan?’ Honderden kampgenoten hebben al zo'n boodschap ontvangen. Transporten naar Lublin, Libenau. Lodz, Warschau, Riga…Niemand krijgt meer een bericht, ja brieven retour met de opschrift: ‘Ontvanger overleden’ of ontvanger vertrokken, waarheen onbekend; een en ander over de toestanden gehoord, beroerd zijn ze overal…; Werners vriendschap met Stella zal een hulp zijn voor de toekomst ‘die den diepste stand nog niet heeft bereikt’; Mogelijk mag Werner op 6 juli naar Amsterdam…; de voedselvoorziening in het kamp is lastig, een opsomming van wat hij krijgt.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-06-18 Onderwerp: Werner is terneergeslagen. Hij kreeg een expresse kaart van zijn ouders dat zij op 15 juni vertrekken, reeds vertrokken zijn met een transport naar Polen. Een bestemmingsplaats is niet bekend (Sobibor). 'Zal ik ze ooit weerzien'.; Sinds Werner niet meer thuis is (1933), is de band met zijn ouders hechter geworden; ‘Waarheen zullen ze gaan?’ Honderden kampgenoten hebben al zo'n boodschap ontvangen. Transporten naar Lublin, Libenau. Lodz, Warschau, Riga…Niemand krijgt meer een bericht, ja brieven retour met de opschrift: ‘Ontvanger overleden’ of ontvanger vertrokken, waarheen onbekend; een en ander over de toestanden gehoord, beroerd zijn ze overal…; Werners vriendschap met Stella zal een hulp zijn voor de toekomst ‘die den diepste stand nog niet heeft bereikt’; Mogelijk mag Werner op 6 juli naar Amsterdam…; de voedselvoorziening in het kamp is lastig, een opsomming van wat hij krijgt.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Irma Aan: Vermeulen, Rietje Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-04 Onderwerp: omstandigheden

Van: Irma Aan: Vermeulen, Rietje Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-04 Onderwerp: omstandigheden

Briefkaart van Irma aan Rietje Vermeulen

Mededeling bestemd voor personen die uit Nederland zijn gedeporteerd en daarheen met de eerste gelegenheid wensen terug te keren, doch niet van Nederlandse nationaliteit zijn. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-17

Mededeling bestemd voor personen die uit Nederland zijn gedeporteerd en daarheen met de eerste gelegenheid wensen terug te keren, doch niet van Nederlandse nationaliteit zijn. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-17

Bekendmaking in verband met terugkeer naar Nederland

Bewijs van crematie Datum: 10-07-1943 Nr. 422 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Brilleman, Kitty geb. - oud 8 tot 10 maanden overleden te Westerbork op 06-07-1943 op 07-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 10-07-1943 Nr. 422 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Brilleman, Kitty geb. - oud 8 tot 10 maanden overleden te Westerbork op 06-07-1943 op 07-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Kitty Brilleman

Geld uit Theresienstadt ter waarde van 2 Kronen

Geld uit Theresienstadt ter waarde van 2 Kronen

Geld uit Theresienstadt 2 Kronen

Van: Gersons, B en Gersons-Gompers, F. Aan: Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-23 Onderwerp: Dr. Nieland heeft aan Wolff, een medegevangene van Gersons, gevraagd of hij hem pakjes kan toesturen. Gersons deelt hem mee, dat hij Wolff aangetekend pakjes kleiner dan 2 kg kan toezenden. Via de Joodsche Raad te Utrecht kan hij de pakjes ook toesturen.

Van: Gersons, B en Gersons-Gompers, F. Aan: Nieland, Dr. L.W. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-23 Onderwerp: Dr. Nieland heeft aan Wolff, een medegevangene van Gersons, gevraagd of hij hem pakjes kan toesturen. Gersons deelt hem mee, dat hij Wolff aangetekend pakjes kleiner dan 2 kg kan toezenden. Via de Joodsche Raad te Utrecht kan hij de pakjes ook toesturen.

Briefkaart van B. Gersons en F. Gersons-Gomperts aan Dr. L.W. Nieland vanuit kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Jettie (Henriette) Aan: lieve tante Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-06 Onderwerp: bedankt voor de ansichtkaarten; wij komen gauw thuis; ‘We hebben een klein poesje op de barak’; vader is binnenkort jarig. De schrijfster hoopt op vrijlating.

Van: Zomerplaag, Jettie (Henriette) Aan: lieve tante Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-06 Onderwerp: bedankt voor de ansichtkaarten; wij komen gauw thuis; ‘We hebben een klein poesje op de barak’; vader is binnenkort jarig. De schrijfster hoopt op vrijlating.

Briefkaart van Jettie Zomerplaag aan haar tante vanuit kamp Westerbork

Foto van Martha Julie Müller-Kankelfitz en haar in het kamp geboren zoontje Gert (5-12-1941) Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp). Datum: 1942-06-21

Foto van Martha Julie Müller-Kankelfitz en haar in het kamp geboren zoontje Gert (5-12-1941) Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp). Datum: 1942-06-21

Foto Martha Müller-Kankelfitz en haar zoontje Gert

Van: Lies Aan:&nbsp;Co en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-14 Onderwerp: gelukwens met verjaardag; hoop dat Piet bij Philips kan blijven werken en dat stiefdochter en haar man volgend jaar persoonlijk kan bezoeken; ‘moeder’ &nbsp;komt niet meer in de stad, vanwege pijn in haar voeten; boodschappen in de buurt; vader smult tegenwoordig van een bord pap; kennissen brengen melk; …

Van: Lies Aan:&nbsp;Co en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-14 Onderwerp: gelukwens met verjaardag; hoop dat Piet bij Philips kan blijven werken en dat stiefdochter en haar man volgend jaar persoonlijk kan bezoeken; ‘moeder’ &nbsp;komt niet meer in de stad, vanwege pijn in haar voeten; boodschappen in de buurt; vader smult tegenwoordig van een bord pap; kennissen brengen melk; …

Brief van Lies aan Co en Piet vanuit Amsterdam

Personen