We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Kampgeld Lager Westerbork 50 cent/50 Gutschen, Serie BB No. 2156

Kampgeld Lager Westerbork 50 cent/50 Gutschen, Serie BB No. 2156

Kampgeld Lager Westerbork 50 cent

Van: Wessel, B.&nbsp; Aan: Cardozo, P.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-23&nbsp; Onderwerp: situatie in kamp, de schrijver (Bernard) is net in Westerbork. De reis naar het kamp was een verschrikking en moet het doen met wat de koks in de Centrale Keuken klaarmaken, de kwaliteit is goed, de hoeveelheid is mager. De schrijver slaapt met twee anderen in een bed in barak 60, tegenover de barak waar Isaac Philip een tijdje heeft gezeten tot zijn ontslag uit het kamp. Dick en Dora doen pogingen langer in Westerbork te blijven door het verkrijgen van een baan in het ziekenhuis. Er is weinig hoop dat het zal lukken. En of er een volgende brief vanuit kamp Westerbork zal komen is volgens Bernard de vraag.&nbsp;

Van: Wessel, B.&nbsp; Aan: Cardozo, P.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-23&nbsp; Onderwerp: situatie in kamp, de schrijver (Bernard) is net in Westerbork. De reis naar het kamp was een verschrikking en moet het doen met wat de koks in de Centrale Keuken klaarmaken, de kwaliteit is goed, de hoeveelheid is mager. De schrijver slaapt met twee anderen in een bed in barak 60, tegenover de barak waar Isaac Philip een tijdje heeft gezeten tot zijn ontslag uit het kamp. Dick en Dora doen pogingen langer in Westerbork te blijven door het verkrijgen van een baan in het ziekenhuis. Er is weinig hoop dat het zal lukken. En of er een volgende brief vanuit kamp Westerbork zal komen is volgens Bernard de vraag.&nbsp;

Briefkaart van Bernard Wessel aan Isaac Philip Cardozo vanuit kamp Westerbork

Persoonsbewijs Van: Dam, van, Saartje gehuwd met Kruimink, T.J.&nbsp; Afgegeven: 1943-10-05, Amsterdam Met pasfoto en stempel J (rode, gemengd-gehuwde)

Persoonsbewijs Van: Dam, van, Saartje gehuwd met Kruimink, T.J.&nbsp; Afgegeven: 1943-10-05, Amsterdam Met pasfoto en stempel J (rode, gemengd-gehuwde)

Persoonsbewijs van Saartje van Dam

Van: Dienst Bureel Kampintendant Aan: Querido, Sophia (vrouw van Abraham Querido) Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: Sophia heeft toestemming op het kamp te betreden en op 22 mei weer te verlaten.

Van: Dienst Bureel Kampintendant Aan: Querido, Sophia (vrouw van Abraham Querido) Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: Sophia heeft toestemming op het kamp te betreden en op 22 mei weer te verlaten.

Vergunning voor Sophia Querido om kamp Westerbork te betreden, te verblijven en te verlaten

Kerkgebouw.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp;

Kerkgebouw.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp;

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Bewijs van crematie Datum: 03-08-1943 Nr. 457 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Santcroos, Sara geb. 20-07-72 overleden te Westerbork op 02-08-1943 op 02-08-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 03-08-1943 Nr. 457 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Santcroos, Sara geb. 20-07-72 overleden te Westerbork op 02-08-1943 op 02-08-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Sara Santcroos

Overzicht van het kamp gezien vanaf het veld. Foto van een tekening van J.H. Gosschalk Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05

Overzicht van het kamp gezien vanaf het veld. Foto van een tekening van J.H. Gosschalk Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05

Foto van een tekening van het overzicht van het kamp vanaf het heideveld door J.H. Gosschalk

Van: Betsy Mok-Turksma Aan: Familie Van Leer Plaats: Drachten Datum:&nbsp;1942 Onderwerp: toezending van pakketten aan een familielid in kamp Westerbork en het dagelijkse leven.

Van: Betsy Mok-Turksma Aan: Familie Van Leer Plaats: Drachten Datum:&nbsp;1942 Onderwerp: toezending van pakketten aan een familielid in kamp Westerbork en het dagelijkse leven.

Brief van Betsy Mok-Turksma aan familie Van Leer vanuit Drachten

Van: Schijveschuurder, Barend Aan: Schijveschuurder-Wessel, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-16 Onderwerp: bevrijding kamp Westerbork op 12 april, 's middags om half vijf; begroeting Canadezen; vertrek van de Duitse bewakers een dag ervoor. Er is geen schot gelost; het is niet bekend wanneer ze vrijgelaten zullen worden. Zoontje Fred en echtgenoot Tilly zijn in onderduik bevrijd.

Van: Schijveschuurder, Barend Aan: Schijveschuurder-Wessel, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-16 Onderwerp: bevrijding kamp Westerbork op 12 april, 's middags om half vijf; begroeting Canadezen; vertrek van de Duitse bewakers een dag ervoor. Er is geen schot gelost; het is niet bekend wanneer ze vrijgelaten zullen worden. Zoontje Fred en echtgenoot Tilly zijn in onderduik bevrijd.

Briefkaart van Barend Schijveschuurder aan T. Schijveschuurder-Wessel vanuit kamp Westerbork

Van: Blauw, Ans Aan: Van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Obdam Datum: 1945-07-14 Onderwerp: er ging van alles door de schrijfster heen toen ze een brief van Nora ontving, die was teruggekomen uit onderduik; verlies van bekenden en familieleden; ze komt mogelijk over enkele dagen naar Amsterdam…

Van: Blauw, Ans Aan: Van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Obdam Datum: 1945-07-14 Onderwerp: er ging van alles door de schrijfster heen toen ze een brief van Nora ontving, die was teruggekomen uit onderduik; verlies van bekenden en familieleden; ze komt mogelijk over enkele dagen naar Amsterdam…

Briefkaart van Ans Blauw aan Nora van Bergen-Diamant vanuit Opdam

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type B8.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type B8.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Plattegrond van een aanzicht en indeling van nieuwe woningen in het woonoord Schattenberg

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 2de Jaargang, No. 5 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: Onderwerp: slagzin; gedicht ‘Voor Leo' en ‘Erkenning’; God zij met ons; het menselijke lichaam; &nbsp;wetenschappelijke vraag van de week; de stroper; het huisdier; de karakterkenner; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 2de Jaargang, No. 5 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: Onderwerp: slagzin; gedicht ‘Voor Leo' en ‘Erkenning’; God zij met ons; het menselijke lichaam; &nbsp;wetenschappelijke vraag van de week; de stroper; het huisdier; de karakterkenner; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Orgaan met de titel 'Opbouw' uitgegeven voor het ziekenhuis van het Interneringskamp Westerbork

Van: Koopman, B. Aan: Cardozo, I. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-08 Onderwerp: bericht over transport kennis en beschrijving situatie. De schrijver verteld over de deportatie van Bernard Wessel, Bernards ouders zijn nog in Westerbork. De schrijver en Dora Wessel zijn beide werkzaam in het ziekenhuis. Zij beschikt over een blauwe stempel, de schrijver heeft er geen. Alle werkstempels zijn echter op het moment van schrijven vervallen, waardoor voor alle vier personen (schrijver en ouders en zus van Bernard Wessel) een onzekere toekomst is aangebroken.

Van: Koopman, B. Aan: Cardozo, I. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-08 Onderwerp: bericht over transport kennis en beschrijving situatie. De schrijver verteld over de deportatie van Bernard Wessel, Bernards ouders zijn nog in Westerbork. De schrijver en Dora Wessel zijn beide werkzaam in het ziekenhuis. Zij beschikt over een blauwe stempel, de schrijver heeft er geen. Alle werkstempels zijn echter op het moment van schrijven vervallen, waardoor voor alle vier personen (schrijver en ouders en zus van Bernard Wessel) een onzekere toekomst is aangebroken.

Briefkaart van B. Koopman aan Ies Cardozo vanuit kamp Westerbork

Barakken.&nbsp; Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp, 1939 Kamp Westerbork, 1939.&nbsp; Op het dak staat opzichter Ridderikhoff die een pijp opmeet.

Barakken.&nbsp; Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp, 1939 Kamp Westerbork, 1939.&nbsp; Op het dak staat opzichter Ridderikhoff die een pijp opmeet.

van de bouw van een barak in het centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Wolff, Maurits&nbsp; Betreft indeling in buitendienst en verplichting om zich te melden bij Zielke op de appèlplaats. Datum: 1945-03-18

Van: Wolff, Maurits&nbsp; Betreft indeling in buitendienst en verplichting om zich te melden bij Zielke op de appèlplaats. Datum: 1945-03-18

dat Maurits Wolff is ingedeeld bij de buitendienst en zich moet melden bij Zielke

Van: Lierens, A. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-03 Onderwerp: wasgoed ontvangen.

Van: Lierens, A. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-03 Onderwerp: wasgoed ontvangen.

Briefkaart van A. Lierens aan H. Lierens vanuit kamp Westerbork

Personen