In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Datum: 1945-04-14 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: sportwedstrijden Baseball en Voetbal tussen bevrijdde kamp gevangenen en Canadese bevrijders en handbalwedstrijden tussen respectievelijk twee damesteams en twee herenteams.

Datum: 1945-04-14 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: sportwedstrijden Baseball en Voetbal tussen bevrijdde kamp gevangenen en Canadese bevrijders en handbalwedstrijden tussen respectievelijk twee damesteams en twee herenteams.

Mededeling over sportwedstrijden in het bevrijd kamp Westerbork

Van: Heymann, Hermann en Erna Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-10-26 Plaats: Westerbork, kamp, barak 19 (A) Onderwerp: lange tijd niets meer gehoord. Ellen heeft waterpokken en Erna is zwak. Erna zit in de organisatie voor de komende Joodse feestdagen. Als het vinden van een batterij niet lukt, gaat de voorkeur uit naar een handdynamo (knijpkat).&nbsp;

Van: Heymann, Hermann en Erna Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-10-26 Plaats: Westerbork, kamp, barak 19 (A) Onderwerp: lange tijd niets meer gehoord. Ellen heeft waterpokken en Erna is zwak. Erna zit in de organisatie voor de komende Joodse feestdagen. Als het vinden van een batterij niet lukt, gaat de voorkeur uit naar een handdynamo (knijpkat).&nbsp;

Briefkaart van de familie Heymann-Heymans aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Barakken in het kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Op de voorgrond een stapel gietijzeren stortbakken, op de achtergrond barakken.

Barakken in het kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1939-1940.&nbsp; Op de voorgrond een stapel gietijzeren stortbakken, op de achtergrond barakken.

Zicht op barakken in het centraal Vluchtelingenkamp

Model.&nbsp; Gemaakt van hout.&nbsp; Beschilderd.&nbsp; Schaal 1:500.&nbsp; Betreft hier woning zeven en acht.&nbsp; Op het dak is aangegeven dat deze woning een telefoon- aansluiting had. De maquette stond in 1950 in de vroegere Kommandantur, schuin tegen de muur opgesteld. &nbsp;Volgens schenker dateert deze vermoedelijk nog uit de oorlogsperiode. (in het kamp was een maquettebouw-werkplaats aanwezig) Barakken die voor 1950 waren gesloopt waren ook van de maquette weggehaald. De maquette is gebruikt tot 1970 toen het kamp definitief werd afgebroken. Ook tijdens de Schattenberg periode werd de maquette steeds up to date gehouden. De vier geschonken barakken werden op het laatst ook van de maquette afgehaald. De schenker mocht deze modellen toen hebben aangezien ze anders toch werden weggegooid. Wat er met de rest van de maquette is gebeurd is bij de schenker niet bekend.

Model.&nbsp; Gemaakt van hout.&nbsp; Beschilderd.&nbsp; Schaal 1:500.&nbsp; Betreft hier woning zeven en acht.&nbsp; Op het dak is aangegeven dat deze woning een telefoon- aansluiting had. De maquette stond in 1950 in de vroegere Kommandantur, schuin tegen de muur opgesteld. &nbsp;Volgens schenker dateert deze vermoedelijk nog uit de oorlogsperiode. (in het kamp was een maquettebouw-werkplaats aanwezig) Barakken die voor 1950 waren gesloopt waren ook van de maquette weggehaald. De maquette is gebruikt tot 1970 toen het kamp definitief werd afgebroken. Ook tijdens de Schattenberg periode werd de maquette steeds up to date gehouden. De vier geschonken barakken werden op het laatst ook van de maquette afgehaald. De schenker mocht deze modellen toen hebben aangezien ze anders toch werden weggegooid. Wat er met de rest van de maquette is gebeurd is bij de schenker niet bekend.

Model

Van: Bos, Fa.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum:&nbsp;1951-10 Onderwerp: offerte inzake verkoop op afbraak van het crematorium te Westerbork.

Van: Bos, Fa.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum:&nbsp;1951-10 Onderwerp: offerte inzake verkoop op afbraak van het crematorium te Westerbork.

Brief van familie Bos aan Staatsbosbeheer

Van: Heikens, J.J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11-17 Onderwerp: Gedachtenwisseling over de ontwikkeling en ontspanning van het vrije personeel.

Van: Heikens, J.J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11-17 Onderwerp: Gedachtenwisseling over de ontwikkeling en ontspanning van het vrije personeel.

Brief van de heer Heikens aan J. G. Buijvoets over de ontwikkeling en ontspanning van het personeel

1942

November 1942

Irma Roos is waarschijnlijk opgepakt toen ze ‘zonder permissie langs de Hollands-Duitse grens’ zwierf. Daarna werd ze volgens het Rode Kruis door de Hollandse politie gearresteerd en in Amsterdam in de gevangenis gezet. Het laatste bericht uit Amsterdam dateert van mei 1940.&nbsp;

Specifieke groepen kampbewoners

Auditief beperkte gevangenen kamp Westerbork

Bewegingsvrijheid voor Joden beperkt

Amsterdam ‘Judenrein’ verklaard

Lagerbefehl No. 77 Datum: 1944-03-08 Het dragen van gummielaarzen

Lagerbefehl No. 77 Datum: 1944-03-08 Het dragen van gummielaarzen

Lagerbefehl No. 77

De Westerborker Nieuws uit het Kamp Westerbork No. 16, 1945-05-04

De Westerborker Nieuws uit het Kamp Westerbork No. 16, 1945-05-04

Kampkrant

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-11-13, No. 56 Inhoud: Ontsmetting van het waterleidingnet.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-11-13, No. 56 Inhoud: Ontsmetting van het waterleidingnet.

Lagerbefehl No. 56

Van: de Haaff, Nathan (en Clara) Aan: Jetty en Nathan (Cohen-de Haaff) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-01 Onderwerp: brief van moeder en Clara uit het ziekenhuis van het kamp zeker ontvangen; de patiënten gaan vooruit; dank voor de pakketten; over bezoeken binnen het kamp en de vrijlating van een bekende; pakketjes voorlopig naar oom Pienas (Levie) sturen, je kan het immers nooit weten; broodzakken dubbel ontvangen; veel zaken weggegeven, de rest gaat retour; overvloed dankzij de vele pakketjes… &nbsp;

Van: de Haaff, Nathan (en Clara) Aan: Jetty en Nathan (Cohen-de Haaff) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-01 Onderwerp: brief van moeder en Clara uit het ziekenhuis van het kamp zeker ontvangen; de patiënten gaan vooruit; dank voor de pakketten; over bezoeken binnen het kamp en de vrijlating van een bekende; pakketjes voorlopig naar oom Pienas (Levie) sturen, je kan het immers nooit weten; broodzakken dubbel ontvangen; veel zaken weggegeven, de rest gaat retour; overvloed dankzij de vele pakketjes… &nbsp;

Brief van Nathan de Haaff aan Jetty en Nathan vanuit kamp Westerbork

Van: Lierens, J. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-11 Onderwerp: pakket ontvangen.

Van: Lierens, J. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-11 Onderwerp: pakket ontvangen.

Briefkaart van Joseph Lierens aan H. Lierens vanuit kamp Westerbork

Personen