In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-19 Onderwerp: Wieger kan niet in Oisterwijk terecht; optie misschien daar eten en in de buurt een slaapplaats zien te vinden; ze is door al het gedoe nog niet in de stemming voor het kamp; wacht op zijn antwoord, wanneer zullen ze elkaar weer zien…

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-19 Onderwerp: Wieger kan niet in Oisterwijk terecht; optie misschien daar eten en in de buurt een slaapplaats zien te vinden; ze is door al het gedoe nog niet in de stemming voor het kamp; wacht op zijn antwoord, wanneer zullen ze elkaar weer zien…

Brief van Saar Mouw aan Wieger vanuit Amsterdam

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-17 Onderwerp: er is geen plaats voor Wieger in Oisterwijk; Saar heeft al betaald, dus zit ze er aan vast, anders was ze naar de Hondsrug gekomen; met oud en nieuw moet Saar werken, dus die dagen zijn geen optie om naar Amsterdam te komen; Saar heeft een expresse-brief geschreven aan de organisatie van het kamp in Oisterwijk, misschien krijgt ze iets voor elkaar…;&nbsp;

Van: Mouw, Saar Aan:&nbsp;Wieger Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1939-12-17 Onderwerp: er is geen plaats voor Wieger in Oisterwijk; Saar heeft al betaald, dus zit ze er aan vast, anders was ze naar de Hondsrug gekomen; met oud en nieuw moet Saar werken, dus die dagen zijn geen optie om naar Amsterdam te komen; Saar heeft een expresse-brief geschreven aan de organisatie van het kamp in Oisterwijk, misschien krijgt ze iets voor elkaar…;&nbsp;

Van: Bargeboer, B. Aan: Drees, W., Jr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-20 Onderwerp: pakket ontvangen

Van: Bargeboer, B. Aan: Drees, W., Jr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-20 Onderwerp: pakket ontvangen

Briefkaart van B. Bargeboer aan W. Drees jr. vanuit kamp Westerbork

Een SS'er in een stoel gezeten.&nbsp; Met op de achtergrond een wandtekening. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944&nbsp;

Een SS'er in een stoel gezeten.&nbsp; Met op de achtergrond een wandtekening. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944&nbsp;

Foto van een onbekende SS'er in kamp Westerbork

Van: Vader, moeder, Bets Aan: Hamburg, Floor Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 (zondag) Onderwerp: transporten, omstandigheden. S middag zijn moeder en Bets in kamp Westerbork aangekomen. Vader was er waarschijnlijk al. Hij raadt zijn dochter aan zich niet vrijwillig voor Westerbork te melden. Hij verwacht elk moment op transport te moeten gaan en hij weet niet of zijn vrouw en dochter in kamp Westerbork in dezelfde kampen terecht zullen komen. Vader beschouwt deze brief als een afscheidsbrief. Bets heeft moeite met schrijven omdat het wemelt van mensen. Vader gaf ook al aan dat er duizenden waren binnen gekomen. Vader heeft een kleine hoop dat omdat hij uit een Joods werkkamp komt een kans heeft om langer in Westerbork te kunnen blijven.

Van: Vader, moeder, Bets Aan: Hamburg, Floor Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 (zondag) Onderwerp: transporten, omstandigheden. S middag zijn moeder en Bets in kamp Westerbork aangekomen. Vader was er waarschijnlijk al. Hij raadt zijn dochter aan zich niet vrijwillig voor Westerbork te melden. Hij verwacht elk moment op transport te moeten gaan en hij weet niet of zijn vrouw en dochter in kamp Westerbork in dezelfde kampen terecht zullen komen. Vader beschouwt deze brief als een afscheidsbrief. Bets heeft moeite met schrijven omdat het wemelt van mensen. Vader gaf ook al aan dat er duizenden waren binnen gekomen. Vader heeft een kleine hoop dat omdat hij uit een Joods werkkamp komt een kans heeft om langer in Westerbork te kunnen blijven.

Brief van vader, moeder en Bets aan Flora Hamburg vanuit kamp Westerbork

Reglement (Merkblatt) Betreffende de verplichtingen van Joden die geen jodenster meer hoeven te dragen (in het Duits).&nbsp;

Reglement (Merkblatt) Betreffende de verplichtingen van Joden die geen jodenster meer hoeven te dragen (in het Duits).&nbsp;

Reglement betreffende jodensterren

Enveloppe geadresserd aan: Roe, Max geb. 11 februari 1919, Lager Westerbork Hooghalen (Oost) Barak 62&nbsp; Met stempel Unbestellbar, retour absender.

Enveloppe geadresserd aan: Roe, Max geb. 11 februari 1919, Lager Westerbork Hooghalen (Oost) Barak 62&nbsp; Met stempel Unbestellbar, retour absender.

Enveloppe retour geadresseerd aan Max Roe in kamp Westerbork

Van: Lies Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: laatste adres vader is barak 83; laatste bericht over vader is dat het goed met hem gaat… &nbsp;

Van: Lies Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: laatste adres vader is barak 83; laatste bericht over vader is dat het goed met hem gaat… &nbsp;

Brief van Lies aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Kaufmann, Siegmund Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-31 Onderwerp: nieuwjaarswens; de schrijver ligt in het ziekenhuis; moeder zal mij hopelijk snel bezoeken, waar vader is weet hij niet; Max zijn broer zit nog in barak 67; Siegmund heeft vele bekenden gezien; wacht op een bericht van Feldman;&nbsp;

Van: Kaufmann, Siegmund Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-31 Onderwerp: nieuwjaarswens; de schrijver ligt in het ziekenhuis; moeder zal mij hopelijk snel bezoeken, waar vader is weet hij niet; Max zijn broer zit nog in barak 67; Siegmund heeft vele bekenden gezien; wacht op een bericht van Feldman;&nbsp;

Brief van Siegmund Kaufmann aan T. Feldman vanuit kamp Westerbork

Van: Frankenhuis, Cato (Johanna Kan-Kaufmann, maakt gebruik van de schrijfmogelijkheid van Cato)&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943/1944 Onderwerp: weer patiënt in het ziekenhuis; ze krijgt de heer Oberländer maar niet te pakken; je moet maar steeds achter iedereen aanzitten. Er is maar een belang in het kamp: de maag!

Van: Frankenhuis, Cato (Johanna Kan-Kaufmann, maakt gebruik van de schrijfmogelijkheid van Cato)&nbsp; Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943/1944 Onderwerp: weer patiënt in het ziekenhuis; ze krijgt de heer Oberländer maar niet te pakken; je moet maar steeds achter iedereen aanzitten. Er is maar een belang in het kamp: de maag!

Brief van Cato Frankenhuis aan T. Feldman vanuit kamp Westerbork

Van:&nbsp; Aan: Waarde familie&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-1944 Onderwerp: omstandigheden; ziekenhuis; hoe is het thuis; brieven sturen.

Van:&nbsp; Aan: Waarde familie&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-1944 Onderwerp: omstandigheden; ziekenhuis; hoe is het thuis; brieven sturen.

Brief aan waarde familie vanuit kamp Westerbork

Plattegrond Kamp Westerbork Met legenda, ingekleurd met potlood en voorzien van aanvullingen en aanwijzingen.

Plattegrond Kamp Westerbork Met legenda, ingekleurd met potlood en voorzien van aanvullingen en aanwijzingen.

Plattegrond Kamp Westerbork

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-09-17&nbsp; Plaats: Westerbork,&nbsp; Onderwerp: Controle op schrijven van maar één brief op de schrijfdag.

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943-09-17&nbsp; Plaats: Westerbork,&nbsp; Onderwerp: Controle op schrijven van maar één brief op de schrijfdag.

Bekendmaking over controle op schrijven van maar één brief op de schrijfdag

Het personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; Afdeling Archief en Documentatie.&nbsp; De heer Huysmans en mej. W. Snoeyers.

Het personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; Afdeling Archief en Documentatie.&nbsp; De heer Huysmans en mej. W. Snoeyers.

Foto van personeel van Archief en Documentatie in Interneringskamp Westerbork

Van: Jacobs, H. (directeur joodse H.B.S.) Aan: Wessel, W. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-06 Onderwerp: toelating van zoon/dochter tot eerste klasse joodse H.B.S. + enveloppe (5521-06-1)

Van: Jacobs, H. (directeur joodse H.B.S.) Aan: Wessel, W. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-06 Onderwerp: toelating van zoon/dochter tot eerste klasse joodse H.B.S. + enveloppe (5521-06-1)

Briefkaart van H. Jacobs aan W. Wessel vanuit Amsterdam

Van: de Haan-Vos, R. Aan: de Haan, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-25 Onderwerp: verlaten van het ziekenhuis (komt weer bij haar man Asser in de barak), gezondheidstoestand, toesturen van levensmiddelen en huishoudelijke artikelen

Van: de Haan-Vos, R. Aan: de Haan, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-25 Onderwerp: verlaten van het ziekenhuis (komt weer bij haar man Asser in de barak), gezondheidstoestand, toesturen van levensmiddelen en huishoudelijke artikelen

Briefkaart van R. de Haan-Vos aan familie de Haan vanuit kamp Westerbork

Van: Simmeren, B. Aan: Knap, familie Plaats: Norg, Joods werkkamp De Fledders Datum: 1942

Van: Simmeren, B. Aan: Knap, familie Plaats: Norg, Joods werkkamp De Fledders Datum: 1942

Enveloppe gestuurd door Bernhard Simmeren aan de familie Knap vanuit het Joodse werkkamp De Fledders

Van: Simmeren, familie Aan: Knap, familie Plaats: Norg, Joods werkkamp De Fledders Datum: 1942 Onderwerp: hoop er doorheen te komen, hoop op een weerzien; ontmoeting gehad met de familie (vrouw en dochter)…het was een mooie dag…

Van: Simmeren, familie Aan: Knap, familie Plaats: Norg, Joods werkkamp De Fledders Datum: 1942 Onderwerp: hoop er doorheen te komen, hoop op een weerzien; ontmoeting gehad met de familie (vrouw en dochter)…het was een mooie dag…

Brief van Bernhard Simmeren aan de familie Knap vanuit het Joodse werkkamp De Fledders

Van: Levij, gebroeders Aan: Huizing, familie Plaats: Norg, Joods werkkamp De Fledders, kamer 4, nummer 22 Datum: 1942 Onderwerp: de groeten.

Van: Levij, gebroeders Aan: Huizing, familie Plaats: Norg, Joods werkkamp De Fledders, kamer 4, nummer 22 Datum: 1942 Onderwerp: de groeten.

Ansichtkaart van de gebroeders Levij aan de familie Huizing vanuit het Joodse werkkamp 'De Fledders' bij Norg

Van: Grunthal, W.&nbsp; Aan: Sperna Weiland, A.C.&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1940-12-23&nbsp; Onderwerp: prettige feestdagen. Op voorkant is een kaars getekend met daaronder geschreven: Vrolijk Kerstmis. Sperna-Weiland (niet-Joods) gaf les in het Centraal Vluchtelingenkamp. Hij was leraar Engels.

Van: Grunthal, W.&nbsp; Aan: Sperna Weiland, A.C.&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1940-12-23&nbsp; Onderwerp: prettige feestdagen. Op voorkant is een kaars getekend met daaronder geschreven: Vrolijk Kerstmis. Sperna-Weiland (niet-Joods) gaf les in het Centraal Vluchtelingenkamp. Hij was leraar Engels.

Briefkaart van W. Grunthal aan A.C. Sperna Weiland vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerden Van: Vries, de, C.A.M. Datum: 1945-07-09 Gemeente van aanmelding: Amsterdam

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerden Van: Vries, de, C.A.M. Datum: 1945-07-09 Gemeente van aanmelding: Amsterdam

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerden van C.A.M. de Vries

(Chemisch) Laboratorium Kamp Westerbork&nbsp; Van: Birman, Otto Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944&nbsp; Op achterkant namen van kampgevangenen werkzaam in het laboratorium.

(Chemisch) Laboratorium Kamp Westerbork&nbsp; Van: Birman, Otto Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944&nbsp; Op achterkant namen van kampgevangenen werkzaam in het laboratorium.

Tekening van het interieur van het chemisch laboratorium in kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Westerbork bevrijd Onderwerp: de bevrijding van Westerbork; doorgangskamp, voorportaal van de hel; collaboratie, ook in Westerbork. Zij zullen berecht moeten worden, niet alleen een juridisch- maar ook een politiek probleem; samenvatting van wat er in kamp Westerbork plaatsvond; de eerste transporten; aankomst en registratie, binnenkomende transporten uit Amsterdam en Rotterdam; de razzia's van 3 oktober 1942; grote woonbarakken; vrijstellingen; de kampleiding; de organisatie en de uitvoerders; ziekenhuis.

Van: Stertzenbach, Werner Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Westerbork bevrijd Onderwerp: de bevrijding van Westerbork; doorgangskamp, voorportaal van de hel; collaboratie, ook in Westerbork. Zij zullen berecht moeten worden, niet alleen een juridisch- maar ook een politiek probleem; samenvatting van wat er in kamp Westerbork plaatsvond; de eerste transporten; aankomst en registratie, binnenkomende transporten uit Amsterdam en Rotterdam; de razzia's van 3 oktober 1942; grote woonbarakken; vrijstellingen; de kampleiding; de organisatie en de uitvoerders; ziekenhuis.

Verslag van Werner Stertzenbach over collaboratie in kamp Westerbork

Van: Heyman, M.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: opname in ziekenhuis; toestemming om pakketten te mogen ontvangen.

Van: Heyman, M.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: opname in ziekenhuis; toestemming om pakketten te mogen ontvangen.

Briefkaart van D. Lierens aan H. Lierens vanuit kamp Westerbork

Personen