In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Katz, S.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-21&nbsp; Onderwerp: ziekenhuis (Stella is uit het ziekenhuis ontslagen); omstandigheden, het slechte handschrift is te wijten aan het feit dat het zo donker in de barak is. Bijz.: 'Westerbork - briefpapier'

Van: Katz, S.&nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-02-21&nbsp; Onderwerp: ziekenhuis (Stella is uit het ziekenhuis ontslagen); omstandigheden, het slechte handschrift is te wijten aan het feit dat het zo donker in de barak is. Bijz.: 'Westerbork - briefpapier'

Brief van Simon Katz aan de familie Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Foto van Bloeme Peekel en Hartog Levie

Informatie uit andere archieven

Naziconcentratiekampen

Bergen-Belsen

Van: Dienstbereich 2, Verwaltung Aan: Kauffmann, Herbert, G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01-31 Onderwerp: Herbert hoeft niet mee met het transport van 1 februari 1944 naar Bergen-Belsen.; zijn echtgenote wordt ook genoemd.&nbsp;

Van: Dienstbereich 2, Verwaltung Aan: Kauffmann, Herbert, G. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01-31 Onderwerp: Herbert hoeft niet mee met het transport van 1 februari 1944 naar Bergen-Belsen.; zijn echtgenote wordt ook genoemd.&nbsp;

Bericht voor Herbert G. Kauffmann dat hij de volgende dag niet op transport naar Bergen-Belsen gaat

Transport Transport. Mensen met bagage bij de trein Kamp Westerbork, 1942 Mensen met bagage bij de trein. Ze staan op het punt van instappen. Sommigen zitten reeds in de rijtuig.

Transport Transport. Mensen met bagage bij de trein Kamp Westerbork, 1942 Mensen met bagage bij de trein. Ze staan op het punt van instappen. Sommigen zitten reeds in de rijtuig.

Kampgevangenen stappen in een rijtuig van de deportatietrein

Van: Raalte, van, J.B. Aan: H. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-13 Onderwerp: schrijfdag, paasdagen, omstandigheden Op briefpapier kamp Westerbork

Van: Raalte, van, J.B. Aan: H. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-13 Onderwerp: schrijfdag, paasdagen, omstandigheden Op briefpapier kamp Westerbork

Brief van J.B. van Raalte aan H. de Jong van Lier vanuit kamp Westerbork

Van: ... en Charles Aan: Visser, Elvire Plaats: Winterswijk Datum: 1942-08-14 Onderwerp: Ondersteunende woorden en moed in praten (Asser Visser zit in barak 3a, bed 67, Kamp Westerbork). Bijbehorende enveloppe: 8515-03-1

Van: ... en Charles Aan: Visser, Elvire Plaats: Winterswijk Datum: 1942-08-14 Onderwerp: Ondersteunende woorden en moed in praten (Asser Visser zit in barak 3a, bed 67, Kamp Westerbork). Bijbehorende enveloppe: 8515-03-1

Brief van Charles aan Elvire Visser vanuit Winterswijk

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: M. Wolff Datum registratie: 1945-01-14

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: M. Wolff Datum registratie: 1945-01-14

van Maurits Wolff in kamp Westerbork

Van: Departement van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming&nbsp; Aan: de gemeentebesturen&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1941-04-30&nbsp; Onderwerp: Ontheffing van Joodse personen uit openbare functies.

Van: Departement van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming&nbsp; Aan: de gemeentebesturen&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1941-04-30&nbsp; Onderwerp: Ontheffing van Joodse personen uit openbare functies.

Brief van het Departement van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming aan de gemeentebesturen

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent Serie BB No. 9127

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent Serie BB No. 9127

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent

Dienstwoning. Dienstwoning in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork met zicht op de bouw. Rondom de dienstwoning liggen bouwmaterialen. Vaag is de woning van de kampcommandant te zien. Kamp Westerbork, 1939. Achter op de foto staat: 'Een Arbeiders-woning, VL.kamp'.

Dienstwoning. Dienstwoning in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork met zicht op de bouw. Rondom de dienstwoning liggen bouwmaterialen. Vaag is de woning van de kampcommandant te zien. Kamp Westerbork, 1939. Achter op de foto staat: 'Een Arbeiders-woning, VL.kamp'.

van de bouw van een dienstwoning in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Cahen, J.&nbsp; Aan: Beste allemaal.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp ('Ergens in Nederland') Datum: 1942-11-01&nbsp; Onderwerp: Kampomstandigheden in kamp Westerbork.&nbsp;Terugblik op begin oktober 1942. Schetsjes gemaakt door Leo Kok.&nbsp; Blz. 5 van 14. Inventarisnummers 3022 t/m 3035

Van: Cahen, J.&nbsp; Aan: Beste allemaal.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp ('Ergens in Nederland') Datum: 1942-11-01&nbsp; Onderwerp: Kampomstandigheden in kamp Westerbork.&nbsp;Terugblik op begin oktober 1942. Schetsjes gemaakt door Leo Kok.&nbsp; Blz. 5 van 14. Inventarisnummers 3022 t/m 3035

Foto van de brief 'Ergens in Nederland' van J. Cahen aan bekenden vanuit kamp Westerbork

Enveloppe Behorend bij brief inv. nr. 9116-03

Enveloppe Behorend bij brief inv. nr. 9116-03

Enveloppe behorende bij de uit Vledder geschreven brief door H. Jacobs

Tekst.&nbsp; Tekst en illustratie uit het boek 'Humor und Melodie' '...und ich danke ihnen herr kommandant(Gemmeker)...'.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-09-27.&nbsp; Betreft foto van het boek Humor und Melodie (Cabaret).

Tekst.&nbsp; Tekst en illustratie uit het boek 'Humor und Melodie' '...und ich danke ihnen herr kommandant(Gemmeker)...'.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-09-27.&nbsp; Betreft foto van het boek Humor und Melodie (Cabaret).

Illustratie en tekst uit het revueboek Humor und Melodie

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-16&nbsp; Onderwerp: beschrijving van situatie; al wekenlang geen bericht van zijn zoon uit kamp Westerbork ontvangen. Zoon Gerard heeft ander werk gekregen (Moerdijkbruggen). Hij slaapt nu niet meer naast zijn vader; krijg je nog pakketjes uit Apeldoorn gestuurd?

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-16&nbsp; Onderwerp: beschrijving van situatie; al wekenlang geen bericht van zijn zoon uit kamp Westerbork ontvangen. Zoon Gerard heeft ander werk gekregen (Moerdijkbruggen). Hij slaapt nu niet meer naast zijn vader; krijg je nog pakketjes uit Apeldoorn gestuurd?

Brief van Abraham Polak aan zijn zoon Salomon vanuit kamp Vught

Van: Els en Alfred Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1944-01-01 Onderwerp: hoop op vrede en hereniging met de dierbaren; brief van Liesje uit Westerbork, verzoek om een laken, sloop, batterijen en kaarsen en closetpapier….

Van: Els en Alfred Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1944-01-01 Onderwerp: hoop op vrede en hereniging met de dierbaren; brief van Liesje uit Westerbork, verzoek om een laken, sloop, batterijen en kaarsen en closetpapier….

Brief van Els en Alfred aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Etenspan Het voorwerp is gebruikt in kamp Westerbork.

Etenspan Het voorwerp is gebruikt in kamp Westerbork.

Etenspan gebruikt in kamp Westerbork

Armband Witte stoffen armband; In zwarte letters 'Taubstumm - Doofstom' Gedragen door Estella de Jong-Cohen. Zij kwam als doofstomme in mei 1943 in kamp Westerbork terecht. Haar man bleef in Amsterdam achter. Hij deed er alles aan om aan de hand van verklaringen en papieren zijn vrouw als gedoopte uit het kamp te krijgen. Alles moest voor Estella de Jong-Cohen (1914) worden opgeschreven. Kamp bevelen, mededelingen en andere berichten getuigen hiervan. Zelf liep ze met een armband door het kamp (drie stippen) en waarschijnlijk met een band waarop zowel in het Duits als het Nederlands staat dat ze doofstom was. Documenten tonen aan dat Estella bij de Reinigungsdienst van het ziekenhuis was ingedeeld.&nbsp; Eind juli 1943 werd Estelle vrijgelaten. Ze kon daardoor de brieven door haar man geschreven en alles wat ze ontvangen had aan materiaal van labels tot pakpapier mee terug naar huis nemen. &nbsp;

Armband Witte stoffen armband; In zwarte letters 'Taubstumm - Doofstom' Gedragen door Estella de Jong-Cohen. Zij kwam als doofstomme in mei 1943 in kamp Westerbork terecht. Haar man bleef in Amsterdam achter. Hij deed er alles aan om aan de hand van verklaringen en papieren zijn vrouw als gedoopte uit het kamp te krijgen. Alles moest voor Estella de Jong-Cohen (1914) worden opgeschreven. Kamp bevelen, mededelingen en andere berichten getuigen hiervan. Zelf liep ze met een armband door het kamp (drie stippen) en waarschijnlijk met een band waarop zowel in het Duits als het Nederlands staat dat ze doofstom was. Documenten tonen aan dat Estella bij de Reinigungsdienst van het ziekenhuis was ingedeeld.&nbsp; Eind juli 1943 werd Estelle vrijgelaten. Ze kon daardoor de brieven door haar man geschreven en alles wat ze ontvangen had aan materiaal van labels tot pakpapier mee terug naar huis nemen. &nbsp;

Een armband gedragen door Estella de Jong-Cohen

Van: Nederlandse Posterijen Aan: &nbsp;Heymans, Arthur Datum: 1944-03-04 (afleveringsdatum) Plaats: Arnhem Onderwerp: verzenden pakket naar Theresienstadt

Van: Nederlandse Posterijen Aan: &nbsp;Heymans, Arthur Datum: 1944-03-04 (afleveringsdatum) Plaats: Arnhem Onderwerp: verzenden pakket naar Theresienstadt

Bewijs van het verzenden van een postpakket naar Theresienstadt

Van: Raalte, van, J.B. Aan: H. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-10 Onderwerp: omstandigheden Op briefpapier kamp Westerbork

Van: Raalte, van, J.B. Aan: H. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-10 Onderwerp: omstandigheden Op briefpapier kamp Westerbork

Kaart van Sonja Blits-Lam aan de familie Veer in verband met de feestdagen

Personen