In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Heilbut, R.E. Aan: Andersen, H.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-17 Onderwerp: bericht van adreswijziging. Verhuizing in kamp Westerbork, van barak 67 naar barak 63

Van: Heilbut, R.E. Aan: Andersen, H.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-17 Onderwerp: bericht van adreswijziging. Verhuizing in kamp Westerbork, van barak 67 naar barak 63

Briefkaart van R.E. Heilbut aan H.L. Andersen vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-11-13, No. 56 Inhoud: Ontsmetting van het waterleidingnet.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-11-13, No. 56 Inhoud: Ontsmetting van het waterleidingnet.

Lagerbefehl No. 56

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type B8.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Woningen type B8.&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: Oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een aanzicht en indeling van een nieuw woningtype in het woonoord.

Plattegrond van een aanzicht en indeling van nieuwe woningen in het woonoord Schattenberg

Sonderbezugschein op naam van Tabaksblatt, S.&nbsp; Geldig tot 1944-12-25 Plaats: Theresienstadt

Sonderbezugschein op naam van Tabaksblatt, S.&nbsp; Geldig tot 1944-12-25 Plaats: Theresienstadt

Bewijs van ontvangst voor Srul Tabaksblatt in Theresienstadt

Sonder-Ausweis Springer, Isaac, 18-7-00, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Springer, Isaac, 18-7-00, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Isaac Springer

Programmablad Konzert- und Operettenabend.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-10

Programmablad Konzert- und Operettenabend.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-10

Programma Konzert- und Operettenabend

Verklaring van J.U. Abrahams&nbsp; Hij verklaart dat de meubelen welke zich in het perceel Z.W. Singel 69 te Leiden bevinden, welke kamer was bewoond door een Jodin J. (Cahen) Beurze-de Vries zijn eigendom zijn.&nbsp; Datum: 1942-08-24&nbsp; Plaats: Leiden De deportatie naar kamp Westerbork van Jeannette vond op 4 augustus plaats.

Verklaring van J.U. Abrahams&nbsp; Hij verklaart dat de meubelen welke zich in het perceel Z.W. Singel 69 te Leiden bevinden, welke kamer was bewoond door een Jodin J. (Cahen) Beurze-de Vries zijn eigendom zijn.&nbsp; Datum: 1942-08-24&nbsp; Plaats: Leiden De deportatie naar kamp Westerbork van Jeannette vond op 4 augustus plaats.

Verklaring van J. U. Abrahams over zijn bezittingen in een pand te Leiden

Van: Philips, Fam. Aan: Slier, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942 Onderwerp: pakketten ontvangen.

Van: Philips, Fam. Aan: Slier, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942 Onderwerp: pakketten ontvangen.

Briefkaart van de familie Philips aan de familie Slier vanuit kamp Westerbork

Houtvesterij Assen Weekstaat Kas bij de Boschwachters. Datum: 1939-09-08 Alleen een vermelding van de uitgaven voor het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Houtvesterij Assen Weekstaat Kas bij de Boschwachters. Datum: 1939-09-08 Alleen een vermelding van de uitgaven voor het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Weekstaat Houtvesterij Assen/Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Bets en Joop&nbsp; Aan: Lieve kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; ziekenhuis, oorontsteking; voedsel; pakketten.

Van: Bets en Joop&nbsp; Aan: Lieve kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; ziekenhuis, oorontsteking; voedsel; pakketten.

Brief van Bets en Joop aan lieve kinderen vanuit kamp Westerbork

Van: Bundesstaat Oostenrijk&nbsp; Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1936-03-12 Onderwerp: persoonsbewijs

Van: Bundesstaat Oostenrijk&nbsp; Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1936-03-12 Onderwerp: persoonsbewijs

Persoonsbewijs van Fritz Tauber

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kinderen en volwassenen van het (kinder-)koor tijdens een kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Begeleiding met muziek.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kinderen en volwassenen van het (kinder-)koor tijdens een kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Begeleiding met muziek.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: David (Swaab) Aan: beste Kee en Suus Plaats: werkkamp Diever B Datum: 1942-08-18 Onderwerp: omstandigheden, familie informatie, post, zakgeld

Van: David (Swaab) Aan: beste Kee en Suus Plaats: werkkamp Diever B Datum: 1942-08-18 Onderwerp: omstandigheden, familie informatie, post, zakgeld

Brief van David Swaab aan Kee en Suus vanuit werkkamp Diever B

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-22 Onderwerp: in een kamertje, tussen luid discussiërende mensen, schrijft Werner zijn brief; Al het kookbare uit de pakketjes komt bij mevrouw Mahler terecht, die in haar keukentje er iets van maakt; Werner is verzocht een lezing te houden binnen zijn vakgebied; kampgevangenen gestraft voor het schrijven van illegale brieven; Werners technische dienst is verhuisd naar barak 21 met een klein stelletje in een kamertje; aanvraag verlof om in Amsterdam te mogen trouwen; ongeveer 8000 mensen in het kamp, het is moeilijk om iemand te vinden; Naar Hartog Waterman geïnformeerd. Hij woont niet meer in barak 62; geruchten over uitbreiding van het kamp. Er zou een bakkerij komen, een crematorium en nog 50 barakken.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-22 Onderwerp: in een kamertje, tussen luid discussiërende mensen, schrijft Werner zijn brief; Al het kookbare uit de pakketjes komt bij mevrouw Mahler terecht, die in haar keukentje er iets van maakt; Werner is verzocht een lezing te houden binnen zijn vakgebied; kampgevangenen gestraft voor het schrijven van illegale brieven; Werners technische dienst is verhuisd naar barak 21 met een klein stelletje in een kamertje; aanvraag verlof om in Amsterdam te mogen trouwen; ongeveer 8000 mensen in het kamp, het is moeilijk om iemand te vinden; Naar Hartog Waterman geïnformeerd. Hij woont niet meer in barak 62; geruchten over uitbreiding van het kamp. Er zou een bakkerij komen, een crematorium en nog 50 barakken.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Detail van een armband gedragen door een lid van de Fliegende Kollonne (FK).&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Detail van een armband gedragen door een lid van de Fliegende Kollonne (FK).&nbsp;

Van: de kampcommandant Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-31 Onderwerp: regeling wasgoed voor verschillend groepen: bewakers; gedetineerden, personeel en nog aanwezige bevrijdde kampgevangenen.

Van: de kampcommandant Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-31 Onderwerp: regeling wasgoed voor verschillend groepen: bewakers; gedetineerden, personeel en nog aanwezige bevrijdde kampgevangenen.

Order (algemeen) nunmmer 3 over de regeling van het wasgoed

Orgaan Landelijke vereeniging van Personeel Bewaring en Verblijfskampen 2e Jaargang, No. 1, Januari 1947 Uitgave: Landelijke Vereeniging van Personeel B. en V., Assen Onderwerp: statuten; algemeen huishoudelijk regelement; jaarverslag en begroting; van de penningmeester; diverse artikelen; Afdeling nieuws; vraag en antwoord en correspondentie.

Orgaan Landelijke vereeniging van Personeel Bewaring en Verblijfskampen 2e Jaargang, No. 1, Januari 1947 Uitgave: Landelijke Vereeniging van Personeel B. en V., Assen Onderwerp: statuten; algemeen huishoudelijk regelement; jaarverslag en begroting; van de penningmeester; diverse artikelen; Afdeling nieuws; vraag en antwoord en correspondentie.

Orgaan Landelijke vereeniging van Personeel Bew. en verblijfskampen

Van: de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters Aan: de aanvrager Plaats: Den Haag Datum: 1947-12-24 Onderwerp: overlijden Keetje de Vries.

Van: de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters Aan: de aanvrager Plaats: Den Haag Datum: 1947-12-24 Onderwerp: overlijden Keetje de Vries.

Brief van de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters betreffende het lot van Keetje de Vries

Van: de Polikliniek Aan: Coster, Levy Plaats: Westerbork, kamp, barak 21 Datum: 1945-04-02 Onderwerp: mededeling om in de Polikliniek te verschijnen.

Van: de Polikliniek Aan: Coster, Levy Plaats: Westerbork, kamp, barak 21 Datum: 1945-04-02 Onderwerp: mededeling om in de Polikliniek te verschijnen.

Mededeling voor Levy Coster zich te melden bij de psychisch therapeut in de Polikliniek

Organisatieschema Technische Dienst en Bedrijven. Oude toestand Datum: 1945-1946

Organisatieschema Technische Dienst en Bedrijven. Oude toestand Datum: 1945-1946

Schema van organisatie (oude situatie) van de technische Dienst in Interneringskamp Westerbork

Pas (Durchlasschein) voor de W.A. - Spedition in Theresienstadt, op naam van Jules Cohen, geldig voor de periode 1 jan. - 31 maart 1945.

Pas (Durchlasschein) voor de W.A. - Spedition in Theresienstadt, op naam van Jules Cohen, geldig voor de periode 1 jan. - 31 maart 1945.

Lagerbefehl van de kampcommandant van Westerbork aan Johanna Cato Hedeman-Dormits, waarin wordt bekendgemaakt dat zij wegens de overeenkomst tussen de Rijkscommissaris en afgevaardigden van de evangelische kerk niet naar het Oosten wordt gedeporteerd, 22 juni 1943.

Lagerbefehl aan Johanna Cato Hedeman-Dormits

Van: Veer, familie Aan: Blits-Lam, Sonja Plaats: Amsterdam Datum: Onderwerp: ontvangstbewijs in verband met het versturen van een pakketje.&nbsp;

Van: Veer, familie Aan: Blits-Lam, Sonja Plaats: Amsterdam Datum: Onderwerp: ontvangstbewijs in verband met het versturen van een pakketje.&nbsp;

Bewijs van ontvangst van een pakketje voor Sonja Blits-Lam

Personen