In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Breslauer, Werner&nbsp;Rudolf&nbsp; De smalspoor-trein (Zügle) in het kamp.&nbsp; Op de achtergrond barakken.&nbsp; Op de wagon staan in de deuropening twee mannen, waaronder machinist Kurt Walter Kamp Westerbork, 1942-1944

Breslauer, Werner&nbsp;Rudolf&nbsp; De smalspoor-trein (Zügle) in het kamp.&nbsp; Op de achtergrond barakken.&nbsp; Op de wagon staan in de deuropening twee mannen, waaronder machinist Kurt Walter Kamp Westerbork, 1942-1944

Het smalspoortreintje in het kamp

Van: Stichting 1940-1945&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1947-07-23&nbsp; Onderwerp: mededeling omtrent de schoonzuster van A. Coelingh-Barnstijn, de vrouw van Gustaaf Barnstijn.

Van: Stichting 1940-1945&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1947-07-23&nbsp; Onderwerp: mededeling omtrent de schoonzuster van A. Coelingh-Barnstijn, de vrouw van Gustaaf Barnstijn.

Brief van de stichting 1940-1945 met informatie over de schoonzuster van A. Coelingh-Barnstijn

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1950-02-14 Onderwerp: overlijden van Jacob Isaäk Polak.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1950-02-14 Onderwerp: overlijden van Jacob Isaäk Polak.

Uittreksel uit de Burgerlijke Stand van Amsterdam betreft het overlijden van Jacob Isaäk Polak

Bewaking kamp Westerbork

Binnenbewaking kamp Westerbork

Waffen-SS kamp Westerbork

SD/Sipo kamp Westerbork

Ordnungspolizei kamp Westerbork

Binnenlandse Strijdkrachten kamp Westerbork

Joodse Ordedienst

Nederlandse politie kamp Westerbork

SS-Wachbattalion kamp Westerbork

Straffen kamp Westerbork

Commandanten kamp Westerbork

Buitenbewaking kamp Westerbork

Grenzschutz kamp Westerbork

Militair Gezag kamp Westerbork

Van: Kortoef-Leijden van Amstel, S. Aan: Piket, T. Datum: 1943-07-03 Plaats: Westerbork, kamp, barak 7 Onderwerp: Pakket ontvangen

Van: Kortoef-Leijden van Amstel, S. Aan: Piket, T. Datum: 1943-07-03 Plaats: Westerbork, kamp, barak 7 Onderwerp: Pakket ontvangen

Briefkaart van S. Kortoef-Leijden van Amstel aan T. Piket vanuit kamp Westerbork

Van: het Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Aan: van Cleef, Rozette Plaats: Den Haag Datum: 1946-10-31 Onderwerp: over het lot van verschillende personen, waaronder haar vader.

Van: het Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Aan: van Cleef, Rozette Plaats: Den Haag Datum: 1946-10-31 Onderwerp: over het lot van verschillende personen, waaronder haar vader.

Brief van het Rode Kruis aan Rozette van Cleef betreffende het lot van verschillende personen

Lijst met inboedel en huisraad (bezittingen) met de waarde ervan.

Lijst met inboedel en huisraad (bezittingen) met de waarde ervan.

Lijst met huisraad en verdere inboedel

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-10-16 Onderwerp: iemand schrijft voor moeder vanuit het Haagse Veer. Ze zal hedenavond vertrekken naar kamp Westerbork. Zeis zelf te vermoeid om de brief te schrijven..; ze schrijft vervolgens over mogelijk contact vanuit kamp Westerbork en dat ze elkaar met Gods hulp mogelijk elkaar weer zullen zien…

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-10-16 Onderwerp: iemand schrijft voor moeder vanuit het Haagse Veer. Ze zal hedenavond vertrekken naar kamp Westerbork. Zeis zelf te vermoeid om de brief te schrijven..; ze schrijft vervolgens over mogelijk contact vanuit kamp Westerbork en dat ze elkaar met Gods hulp mogelijk elkaar weer zullen zien…

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan het gezin Smit-van Koppel vanuit Rotterdam

Van: Egger, Julius Aan: Meijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-07-22 Onderwerp: om half zes in de morgen in Hooghalen aangekomen; onderweg in de trein kunnen slapen; hij heeft zich in Westerbork kunnen verfrissen; de mensen zijn er behoorlijk en het eten ook; slapen in een grote barak, driehoog; in de nacht per tram naar het Centraal Station vervoerd; in het kamp heerst een goede orde, een tegenstelling met de Schouwburg en de Joodse Raad; morgen waarschijnlijk weer verder; Daan gesproken; vanaf Hooghalen was het met bepakking een uur lopen; de schrijver is doodmoe…

Van: Egger, Julius Aan: Meijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-07-22 Onderwerp: om half zes in de morgen in Hooghalen aangekomen; onderweg in de trein kunnen slapen; hij heeft zich in Westerbork kunnen verfrissen; de mensen zijn er behoorlijk en het eten ook; slapen in een grote barak, driehoog; in de nacht per tram naar het Centraal Station vervoerd; in het kamp heerst een goede orde, een tegenstelling met de Schouwburg en de Joodse Raad; morgen waarschijnlijk weer verder; Daan gesproken; vanaf Hooghalen was het met bepakking een uur lopen; de schrijver is doodmoe…

Briefkaart van Julius Egger aan de familie J. Meijer vanuit kamp Westerbork

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-09-16 Onderwerp: talloze familieleden zijn gedeporteerd, wanneer zullen we ze weer zien?; met Mathilde is het in orde. Ze zal zelf schrijven…&nbsp;

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-09-16 Onderwerp: talloze familieleden zijn gedeporteerd, wanneer zullen we ze weer zien?; met Mathilde is het in orde. Ze zal zelf schrijven…&nbsp;

Brief van Bennie Bannet aan het gezin Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Ruinen

Van: Gosschalk, Joseph Aan: zijn vrouw Plaats: Havelte Datum: 1944-08-08 Onderwerp: ‘Kom vandaag helaas niet met verlof’&nbsp;

Van: Gosschalk, Joseph Aan: zijn vrouw Plaats: Havelte Datum: 1944-08-08 Onderwerp: ‘Kom vandaag helaas niet met verlof’&nbsp;

Telegram van Joseph Gosschalk aan zijn vrouw vanuit het Joodse werkkamp Havelte

Van: Roos-Gosschalk, H. Aan: Annie en gezin Plaats: Deventer Datum: 1942-02-07 Onderwerp: de (verjaardag) brief is wat te laat, nu pas de gelegenheid; (voedsel) schaarste in de stad; is Ep nog in Holland?; kolen schaarste, hout gekocht en een speciaal kacheltje in de huiskamer geplaatst; waterleidingen bevroren, water komt uit de kelder; Henriette mag geen huishoudelijke hulp meer hebben; haar man mag nog wel reizen, maar het is moeilijk. Hij mag geen gebruik maken van de wachtkamer; kinderen als drie weken niet naar school vanwege de kolen schaarste. Henriette heeft wel veel aan hun als hulp….

Van: Roos-Gosschalk, H. Aan: Annie en gezin Plaats: Deventer Datum: 1942-02-07 Onderwerp: de (verjaardag) brief is wat te laat, nu pas de gelegenheid; (voedsel) schaarste in de stad; is Ep nog in Holland?; kolen schaarste, hout gekocht en een speciaal kacheltje in de huiskamer geplaatst; waterleidingen bevroren, water komt uit de kelder; Henriette mag geen huishoudelijke hulp meer hebben; haar man mag nog wel reizen, maar het is moeilijk. Hij mag geen gebruik maken van de wachtkamer; kinderen als drie weken niet naar school vanwege de kolen schaarste. Henriette heeft wel veel aan hun als hulp….

Brief van Henriette Roos-Gosschalk aan Annie, Ep en Janny vanuit Deventer

Van: tante Mien en oom Jan (vader en moeder) Aan: Hanneke Plaats: Datum: 1945-01-16 Onderwerp: van Trudel gehoord dat ze een brief mochten schrijven; het was een schok voor haar ouders toen ze hoorden dat Hanneke in september 1944 Westerbork had moeten verlaten; over het leven van haar ouders, anderen en de oorlogsomstandigheden ((voedsel-)schaarste) in Nederland; in Brabant zitten nu de Engelsen…

Van: tante Mien en oom Jan (vader en moeder) Aan: Hanneke Plaats: Datum: 1945-01-16 Onderwerp: van Trudel gehoord dat ze een brief mochten schrijven; het was een schok voor haar ouders toen ze hoorden dat Hanneke in september 1944 Westerbork had moeten verlaten; over het leven van haar ouders, anderen en de oorlogsomstandigheden ((voedsel-)schaarste) in Nederland; in Brabant zitten nu de Engelsen…

Brief van tante Mien en oom Jan aan Hanneke

Personen