In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Ben, Jo en de kinderen Aan: lieve broer, zuster en kind Plaats: Rotterdam Datum: 1942-08-05 Onderwerp: gehoord over voorlopig uitstel voor Aron en zijn gezin voor Duitsland, hopen dat het zo blijft; in Rotterdam zijn ze flink bezig. Er is al een transport van 1400 en 2000 personen weg. De schrijver valt er nog buiten. Voor hoe lang nog? De schrijver kan zijn oude beroep niet meer uitoefenen, nu hij in de meeste winkels niet meer kan komen en de openingstijden beperkt zijn. Hij zit de hele dag thuis. Al drie weken niets van pa en ma gehoord; doe de groeten aan Froukje en Sam; de jongens zijn nog in het kamp; hebben jullie al iets gehoord van mensen die een bericht uit Polen hebben ontvangen; bericht van vader gehad, hij schreef een foto van het gezin van Aron te hebben ontvangen; in Rotterdam zijn weer oproepen voor personen tot zestig jaar…Als dat zo doorgaat…&nbsp;

Van: Ben, Jo en de kinderen Aan: lieve broer, zuster en kind Plaats: Rotterdam Datum: 1942-08-05 Onderwerp: gehoord over voorlopig uitstel voor Aron en zijn gezin voor Duitsland, hopen dat het zo blijft; in Rotterdam zijn ze flink bezig. Er is al een transport van 1400 en 2000 personen weg. De schrijver valt er nog buiten. Voor hoe lang nog? De schrijver kan zijn oude beroep niet meer uitoefenen, nu hij in de meeste winkels niet meer kan komen en de openingstijden beperkt zijn. Hij zit de hele dag thuis. Al drie weken niets van pa en ma gehoord; doe de groeten aan Froukje en Sam; de jongens zijn nog in het kamp; hebben jullie al iets gehoord van mensen die een bericht uit Polen hebben ontvangen; bericht van vader gehad, hij schreef een foto van het gezin van Aron te hebben ontvangen; in Rotterdam zijn weer oproepen voor personen tot zestig jaar…Als dat zo doorgaat…&nbsp;

Brief van Ben, Jo en kinderen aan lieve broer, zuster en kind vanuit Rotterdam

Brief Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-21 Onderwerp: Henk hoopt dat Stella na de lange treinreis goed in Westerbork is aangekomen. Hij hoopt haar gauw weer terug te zien. Morgen zal hij op de markt van alles voor haar kopen. Ook zal hij haar twee feuilletons en een zakbijbeltje opsturen. Ina is bij Henk langs geweest.

Brief Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-21 Onderwerp: Henk hoopt dat Stella na de lange treinreis goed in Westerbork is aangekomen. Hij hoopt haar gauw weer terug te zien. Morgen zal hij op de markt van alles voor haar kopen. Ook zal hij haar twee feuilletons en een zakbijbeltje opsturen. Ina is bij Henk langs geweest.

Brief van H. de Jong aan Estella de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Bezugs-schein (Bonkaart) Van: Boas, Esther Ruth Transportnummer: XXIV/7-817 Plaats: Theresienstadt

Bezugs-schein (Bonkaart) Van: Boas, Esther Ruth Transportnummer: XXIV/7-817 Plaats: Theresienstadt

Bonkaart van Esther Ruth Boas in Theresienstadt

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Gerhard zat met zijn vrouw ondergedoken bij Mies Walbeehm aan de Reinkenstraat in Den Haag. Daar overleed hij. Diet Eman van de verzetsgroep Hein (Helpt Elkander In Nood) herinnerde zich na de oorlog een noodsituatie: “Een oude joodse heer was overleden en ze wist niet wat ze moest doen. Die avond hebben Hein en een paar vrienden, in een groot vloerkleed de overleden man eruit gedragen, (als een vloerkleed) en ik weet niet waar hij begraven is.”&nbsp;&nbsp; Bron: <a href="https://www.oorlogsbronnen.nl/artikel/onderduikers-den-haag-bij-verpleegster-mies-walbeehm-was-het-de-zoete-inval-tot-de-inval">https://www.oorlogsbronnen.nl/artikel/onderduikers-den-haag-bij-verpleegster-mies-walbeehm-was-het-de-zoete-inval-tot-de-inval</a>&nbsp;

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 6&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-02-02 Opmerking: woonfunctie

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 6&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1961-02-02 Opmerking: woonfunctie

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 6 in woonoord Schattenberg

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Van: de onderduikouders van Thijsje (Ies Leefsma) Aan: beste vriendin (Matje Leefsma-Wolf) Plaats: onderduikplek Thijsje Datum: 1944-01-09 Onderwerp: Thijsje was blij met de kaart van zijn moeder; wat hij er vervolgens mee deed; over zijn opvoeding; over spelen en helpen in de huishouding; allerlei details over Thijsje…

Van: de onderduikouders van Thijsje (Ies Leefsma) Aan: beste vriendin (Matje Leefsma-Wolf) Plaats: onderduikplek Thijsje Datum: 1944-01-09 Onderwerp: Thijsje was blij met de kaart van zijn moeder; wat hij er vervolgens mee deed; over zijn opvoeding; over spelen en helpen in de huishouding; allerlei details over Thijsje…

Brief van de onderduikouders van Thijsje (Ies Leefsma) aan zijn moeder

Van: De leden van de Reünistenbond van het Prinses Beatrix Lyceum (Glion) Aan: Wijnberg, Walter Datum: 1947-01-10&nbsp; Onderwerp: reünie voor oud-leerlingen van het Prinses Beatrix Lyceum&nbsp;

Van: De leden van de Reünistenbond van het Prinses Beatrix Lyceum (Glion) Aan: Wijnberg, Walter Datum: 1947-01-10&nbsp; Onderwerp: reünie voor oud-leerlingen van het Prinses Beatrix Lyceum&nbsp;

Uitnodiging voor Walter Wijnberg

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Hij krijgt op 17 juli 1943 één dag bedrust voorgeschreven, ondertekend door de arts en de barakkenleider. Hij is werkzaam voor Dienstbereich 6 (Aussendienst)

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Hij krijgt op 17 juli 1943 één dag bedrust voorgeschreven, ondertekend door de arts en de barakkenleider. Hij is werkzaam voor Dienstbereich 6 (Aussendienst)

Ausweis van Jules Cohen

Van: Hanneke Aan: haar ouders Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-22 Onderwerp: enveloppe, met adres Theresienstadt en transportnummer. De enveloppe is via het Centraal Registratiebureau voor Joden in Eindhoven naar haar ouders gestuurd.

Van: Hanneke Aan: haar ouders Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-05-22 Onderwerp: enveloppe, met adres Theresienstadt en transportnummer. De enveloppe is via het Centraal Registratiebureau voor Joden in Eindhoven naar haar ouders gestuurd.

Enveloppe waarin de brief van Hanneke vanuit Theresienstadt in zat