In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Verzamelplaatsen voor deportatie naar kamp Westerbork

Joodse weeshuizen

Van: Wolf, Rosa Aan: mej. Been, D. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-02-24 Onderwerp: dinsdag zijn de Pelsen vertrokken; nu geheel aan haar lot overgelaten; optie voor Puttkammer; werk in het ziekenhuis; wassen; verpleegsterschort is ook weer vuil, stuurt ze op om te laten wassen; ieder dinsdagnacht ligt ze in haar bed te beven als de namen worden voorgelezen; een man bij de registratie heeft haar al een paar keer van de transportlijst afgehaald (vanwege haar schrijfmachine); pakketjes sturen, potloden, een etensbord en een mes; veldfles in gestolen… Briefkaart van 12-2: schrijfmachine ontvangen en wit schort; werkt in het ziekenhuis, week in de barak met maagproblemen; Engels romannetje te leen…; oma is weg; enige enveloppen sturen en iets hartigs; zal worden onderzocht door een prof., men neemt het ziekenhuispersoneel serieus; een arbeidskaart gekregen, waardoor voorlopig teruggesteld (groene stempel); patiëntje in de barak jarig, taart toegestuurd…; warme gummizakken voor haar buik (buikloop). ze ligt al patiënt &nbsp;in het ziekenhuis.&nbsp;

Van: Wolf, Rosa Aan: mej. Been, D. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-02-24 Onderwerp: dinsdag zijn de Pelsen vertrokken; nu geheel aan haar lot overgelaten; optie voor Puttkammer; werk in het ziekenhuis; wassen; verpleegsterschort is ook weer vuil, stuurt ze op om te laten wassen; ieder dinsdagnacht ligt ze in haar bed te beven als de namen worden voorgelezen; een man bij de registratie heeft haar al een paar keer van de transportlijst afgehaald (vanwege haar schrijfmachine); pakketjes sturen, potloden, een etensbord en een mes; veldfles in gestolen… Briefkaart van 12-2: schrijfmachine ontvangen en wit schort; werkt in het ziekenhuis, week in de barak met maagproblemen; Engels romannetje te leen…; oma is weg; enige enveloppen sturen en iets hartigs; zal worden onderzocht door een prof., men neemt het ziekenhuispersoneel serieus; een arbeidskaart gekregen, waardoor voorlopig teruggesteld (groene stempel); patiëntje in de barak jarig, taart toegestuurd…; warme gummizakken voor haar buik (buikloop). ze ligt al patiënt &nbsp;in het ziekenhuis.&nbsp;

Brief en briefkaart van Rosa Wolf aan D. Been vanuit kamp Westerbork

Joodse gemeenten in Gelderland

Joodse gemeente Nijmegen

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Callmeyer vrijstelling kamp Westerbork

Vrijstelling Portugese Joden kamp Westerbork

Afstammingsonderzoek

Van: Abt. Bev. B. St. (Statistisch Bureau?) Aan: Büro Dr. Wachtel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-30 Onderwerp: gesloten huwelijken in kamp Westerbork in de periode januari tot en met april 1943.

Van: Abt. Bev. B. St. (Statistisch Bureau?) Aan: Büro Dr. Wachtel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-30 Onderwerp: gesloten huwelijken in kamp Westerbork in de periode januari tot en met april 1943.

Lijst met huwelijken in 1943 gesloten in kamp Westerbork

Van: Goldsteen, A. Aan: Goldsteen-Hoen, T.J.&nbsp; Datum: 1944-06-14 Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Onderwerp: pakket ontvangen, de kookplaat was verdwenen. Het bleek dat er bezwaar tegen was. Hij kreeg een nieuwe hulp bij de zaagmachine, een Ir. in de scheikunde….

Van: Goldsteen, A. Aan: Goldsteen-Hoen, T.J.&nbsp; Datum: 1944-06-14 Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Onderwerp: pakket ontvangen, de kookplaat was verdwenen. Het bleek dat er bezwaar tegen was. Hij kreeg een nieuwe hulp bij de zaagmachine, een Ir. in de scheikunde….

Brief van A. Goldsteen aan T.J. Goldsteen-Hoen vanuit kamp Westerbork

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-09-08 Onderwerp: een kaart van Hanneke gelezen. Ze vraagt om veiligheidsspelden en haar doopsbewijzen; in de volgende briefkaart moet Hanneke schrijven of ze de pakketjes ook ontvangt; in bijna ieder pak zit boter; kistje met fruit onderweg…; briefkaarten sturen naar Wera de Wolf in den Haag; moeder zal iets van vis sturen voor op het brood; opletten dat het niet bederft; brief is mogelijk langer onderweg, onzekerheid over Hanneke's baraknummer nu het doopbewijs er is…; briefkaarten schrijven

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-09-08 Onderwerp: een kaart van Hanneke gelezen. Ze vraagt om veiligheidsspelden en haar doopsbewijzen; in de volgende briefkaart moet Hanneke schrijven of ze de pakketjes ook ontvangt; in bijna ieder pak zit boter; kistje met fruit onderweg…; briefkaarten sturen naar Wera de Wolf in den Haag; moeder zal iets van vis sturen voor op het brood; opletten dat het niet bederft; brief is mogelijk langer onderweg, onzekerheid over Hanneke's baraknummer nu het doopbewijs er is…; briefkaarten schrijven

Brief van tante (moeder) aan Hanneke

Van: Boas, Salomon Onderwerp: de ontvanger van het bericht wordt gevraagd de heer L. Boas mede te delen dat de nieuwe pakjesregeling vanaf 16 december ingaat. Dit betekent dat mevr. Boas-Snuyff (als alleenstaande) 1 keer per 6 week een pakketje mag ontvangen en het gezin van haar zoon (Salomon) 1 keer per 4 weken. Vervolgens de vraag of L. de eerste dagen zoveel mogelijk levensmiddelen kan sturen die bewaard kunnen blijven. De familie Asman moet verteld worden dat het goed gaat en dat Esthertje bijna is genezen van een keel- en oorontsteking. Ze verblijft in het ziekenhuis, omdat daar de verzorging en verwarming beter is dan in de barak.&nbsp;

Van: Boas, Salomon Onderwerp: de ontvanger van het bericht wordt gevraagd de heer L. Boas mede te delen dat de nieuwe pakjesregeling vanaf 16 december ingaat. Dit betekent dat mevr. Boas-Snuyff (als alleenstaande) 1 keer per 6 week een pakketje mag ontvangen en het gezin van haar zoon (Salomon) 1 keer per 4 weken. Vervolgens de vraag of L. de eerste dagen zoveel mogelijk levensmiddelen kan sturen die bewaard kunnen blijven. De familie Asman moet verteld worden dat het goed gaat en dat Esthertje bijna is genezen van een keel- en oorontsteking. Ze verblijft in het ziekenhuis, omdat daar de verzorging en verwarming beter is dan in de barak.&nbsp;

Bericht van Salomon Boas aan Louis Boas vanuit kamp Westerbork

Van: Grootkerk, B. Aan: Drogisterij In den ouden gaper, Den Haag Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-02-14 Onderwerp: Vraag om diverse goederen, geld wordt opgestuurd. Bijbehorende enveloppe (8508-06-1) Uiteindelijk gaan haar broertje, zusje en moeder niet met het transport van 16 februari 1943 naar Auschwitz. Vermoedelijk werden ze op 20 februari 1943 doorgestuurd naar kamp Vught (?).

Van: Grootkerk, B. Aan: Drogisterij In den ouden gaper, Den Haag Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-02-14 Onderwerp: Vraag om diverse goederen, geld wordt opgestuurd. Bijbehorende enveloppe (8508-06-1) Uiteindelijk gaan haar broertje, zusje en moeder niet met het transport van 16 februari 1943 naar Auschwitz. Vermoedelijk werden ze op 20 februari 1943 doorgestuurd naar kamp Vught (?).

Brief van B. Grootkerk aan een drogist in Den Haag vanuit kamp Westerbork

Gebed Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943/1944

Gebed Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943/1944

Gebed gebruikt tijdens een gebedsdienst in kamp Westerbork