In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Ze heeft op 27/28 okt. 1943 dienst bij een vertrekkend en binnenkomend transport.

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Ze heeft op 27/28 okt. 1943 dienst bij een vertrekkend en binnenkomend transport.

Ausweis van Lena Cohen-Nijstad

Joelfeest. SS-ers aan tafel waaronder de kampcommandant Gemmeker. Naast hem zit Frau Hassel, ten tijde van het eerste Joelfeest in kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19 Links van Hassel haar echtgenoot. Rechts van Gemmeker zit Aus der Fünten en zijn secretaresse Winkelkämpfer.

Joelfeest. SS-ers aan tafel waaronder de kampcommandant Gemmeker. Naast hem zit Frau Hassel, ten tijde van het eerste Joelfeest in kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19 Links van Hassel haar echtgenoot. Rechts van Gemmeker zit Aus der Fünten en zijn secretaresse Winkelkämpfer.

Tafelrede van kampcommnadant Gemmeker tijdens het Joelfeest van 1942 in kamp Westerbork

Van: Vader, Bets Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 (hier zit vader) Datum: 1942-vrijdag Onderwerp: Er is net een transport vertrokken. Zelf drie keer op een transportlijst gestaan. Op het nippertje er afgehaald. Vele anderen zijn vertrokken, weer anderen zijn er nog. Veel Amsterdammers, maar ook mensen uit alle delen van het land (15.000 kampgevangenen) Het dagelijkse leven in de vrouwenbarak is zwaar. Moeders met veel kleine kinderen. In de mannenbarak (barak 85) is het veel rustiger. Een kist met levensmiddelen ontvangen, houden het dichtgespijkerd totdat de inhoud aangesproken moet worden. De wind heeft vat op het kamp. Er staan geen bomen en struiken en rondom het kamp is geen boerderij te zien…. In bijbehorende enveloppe (4622-5-1)

Van: Vader, Bets Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 (hier zit vader) Datum: 1942-vrijdag Onderwerp: Er is net een transport vertrokken. Zelf drie keer op een transportlijst gestaan. Op het nippertje er afgehaald. Vele anderen zijn vertrokken, weer anderen zijn er nog. Veel Amsterdammers, maar ook mensen uit alle delen van het land (15.000 kampgevangenen) Het dagelijkse leven in de vrouwenbarak is zwaar. Moeders met veel kleine kinderen. In de mannenbarak (barak 85) is het veel rustiger. Een kist met levensmiddelen ontvangen, houden het dichtgespijkerd totdat de inhoud aangesproken moet worden. De wind heeft vat op het kamp. Er staan geen bomen en struiken en rondom het kamp is geen boerderij te zien…. In bijbehorende enveloppe (4622-5-1)

Brief van vader en Bets aan Flora Hamburg vanuit kamp Westerbork

Van: Stichting Toezicht Politieke Delinquenten Aan:&nbsp; Plaats: Den Haag Datum:&nbsp; Onderwerp: Alfabetische lijst van Nederlandse gemeenten met vermelding van de Afdelingsbureau 's.

Van: Stichting Toezicht Politieke Delinquenten Aan:&nbsp; Plaats: Den Haag Datum:&nbsp; Onderwerp: Alfabetische lijst van Nederlandse gemeenten met vermelding van de Afdelingsbureau 's.

Lijst van Stichting Toezicht Politieke Delinquenten met vermelding van de Afdelingsbureau 's.

Blauw-witte sjaal Afkomstig van garen van onderhemden die Marianne Oostra in Bergen-Belsen uit elkaar moest trekken t.b.v. lonten. Gemaakt in Bergen-Belsen

Blauw-witte sjaal Afkomstig van garen van onderhemden die Marianne Oostra in Bergen-Belsen uit elkaar moest trekken t.b.v. lonten. Gemaakt in Bergen-Belsen

Blauw-witte sjaal uit Bergen-Belsen

Een binnenkomend transport. Mensen met bagage te voet op de weg van Hooghalen naar kamp Westerbork. Een marechaussee zorgt voor de bewaking. Hooghalen/kamp Westerbork, 1942.

Een binnenkomend transport. Mensen met bagage te voet op de weg van Hooghalen naar kamp Westerbork. Een marechaussee zorgt voor de bewaking. Hooghalen/kamp Westerbork, 1942.

Een binnenkomend transport te voet onder bewaking van de marechaussee

Klara Borstel-Engelsman, geboren op 30 april 1842 te Amsterdam, was met haar 102 jaar het oudste slachtoffer van de Holocaust in Nederland. &nbsp;Ze was de dochter van Salomon Abraham Engelsman en Saartje Hartog Cosman. Op de datum van aangifte van de geboorte (2 mei 1842) was haar vader 22 jaar en had volgens de geboorteakte geen beroep. Ze woonden toen aan het Markenhofje, Kanton 1, No. 4 in Amsterdam. Klara Engelsman trad in het huwelijk op 24 mei 1865 te Amsterdam met Daniel Borstel. Zij was toen 23 jaar en dienstbode van beroep. Daniel Borstel (geboren op 20 mei 1842 te Amsterdam) was toen 23 jaar en werkte als sjouwerman. Daniel Borstel is op 76 jarige leeftijd overleden op 9 juli 1918 te Amsterdam, het echtpaar had geen kinderen. In 1941 woont de oude dame in in het pension van de familie Morpurgo op het Jonas Daniel Meijerplein 18, 2 hoog, waar ze in 1942 haar 100e verjaardag viert. Het Joodsch Weekblad schrijft op &nbsp;8 mei 1942: ‘De oude dame, die nog flink bij de hand is – ze speelt nog haar partijtje domino, praat graag met haar mede-pensiongasten, wandelt nu en dan als het weer er geschikt voor is en heeft nog nooit een bril gedragen – werd op haar eeuwfeest flink in de bloemetjes gezet.’ Klara Borstel-Engelsman is op 15 maart 1944 vanaf het adres Weesperplein 1 aangekomen in kamp Westerbork, waar zij werd verpleegd in barak 5 (het kampziekenhuis). Op 4 september 1944 werd zij op een brancard naar de trein gebracht, die naar Theresienstadt ging. &nbsp;Haar naam staat op de transportlijst van Theresienstadt naar Auschwitz, &nbsp;maar waarschijnlijk is zij vóór dat transport in Theresienstadt overleden. Toen mevrouw Klara Borstel-Engelsman 102 jaar oud werd, was zij de op een na oudste ingezetene van Nederland. Alleen mevrouw Petronella Elisabet Herfst-Braams uit Rotterdam was nog ouder. Zij werd geboren op 8 december 1841 te Amsterdam en zij overleed op 106 jarige leeftijd op 29 juni 1948 te Rotterdam.&nbsp;

Lijst van gesloten huwelijken in kamp Westerbork in 1943

Personen