In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Groenman, Jacob en Groenman-Cohen, Marianne Plaats: Bergen-Belsen, kamp Datum: 1944-05-07, 1944-01-20 Onderwerp: Jaap en Marianne maken het goed. Ze mogen pakketten ontvangen. Ze hebben ander werk dan voorheen.&nbsp;

Van: Groenman, Jacob en Groenman-Cohen, Marianne Plaats: Bergen-Belsen, kamp Datum: 1944-05-07, 1944-01-20 Onderwerp: Jaap en Marianne maken het goed. Ze mogen pakketten ontvangen. Ze hebben ander werk dan voorheen.&nbsp;

Brief van het echtpaar Groenman vanuit Bergen-Belsen

Van: Lies Aan: familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-24 Onderwerp: afscheid moeten nemen van Siegfried (naar Bergen-Belsen), de laatste tijd was het zo gezellig; de beslissing is gevallen, ook Lies moet weg, naar Theresienstadt; Els moet een brief voor Siegfried naar de Joodse raad brengen en zal vragen hoe het met de brief- en pakketpost naar Theresienstadt is gesteld; Theresienstadt ligt bij Praag en dus niet in Silezië; er mag post naar Theresienstadt worden gestuurd, brief liefst een kantje en in de Duitse taal; hopen dat het aankomt…; adres van Lies is: geboren 29-08-1900, abgereist von Westerbork am 25-2-1944…Theresienstadt, Protectoraat Bohemen…. &nbsp;

Van: Lies Aan: familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-24 Onderwerp: afscheid moeten nemen van Siegfried (naar Bergen-Belsen), de laatste tijd was het zo gezellig; de beslissing is gevallen, ook Lies moet weg, naar Theresienstadt; Els moet een brief voor Siegfried naar de Joodse raad brengen en zal vragen hoe het met de brief- en pakketpost naar Theresienstadt is gesteld; Theresienstadt ligt bij Praag en dus niet in Silezië; er mag post naar Theresienstadt worden gestuurd, brief liefst een kantje en in de Duitse taal; hopen dat het aankomt…; adres van Lies is: geboren 29-08-1900, abgereist von Westerbork am 25-2-1944…Theresienstadt, Protectoraat Bohemen…. &nbsp;

Brief van Lies aan haar familie vanuit kamp Westerbork

Van: de Wasserij Aan: Lobstein, Adriaan Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02-12 Onderwerp: Diverse kledingstukken zijn bij de Wasserij om gewassen te worden: hemd, onderbroek, pyjama, zakdoek en een overall.&nbsp;

Van: de Wasserij Aan: Lobstein, Adriaan Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-02-12 Onderwerp: Diverse kledingstukken zijn bij de Wasserij om gewassen te worden: hemd, onderbroek, pyjama, zakdoek en een overall.&nbsp;

Lijst met daarop vermeld kleding dat is afgestaan aan de Wasserij van kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kinderen van het (kinder-)koor aan het zingen tijdens een kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kinderen van het (kinder-)koor aan het zingen tijdens een kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Fam. Spier Aan: Boas-Prins, Seraphine Plaats: Amsterdam Datum: 1944 Onderwerp: de schrijver is in afwachting van een zegel zodat ze weer wat kunnen sturen, waaronder borstplaatjes voor Esthertje.&nbsp;

Van: Fam. Spier Aan: Boas-Prins, Seraphine Plaats: Amsterdam Datum: 1944 Onderwerp: de schrijver is in afwachting van een zegel zodat ze weer wat kunnen sturen, waaronder borstplaatjes voor Esthertje.&nbsp;

Brief van de familie Spier aan S. Boas-Prins vanuit Amsterdam

Van: L.A.A. Cohen (kamppolitie) Over: Cohen-Franken, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-17 Onderwerp: over het niet in het bezit zijn en het verlies van een persoonsbewijs; getuigen verklaringen van twee medegevangenen die Elisabeth van vroeger kenden….

Van: L.A.A. Cohen (kamppolitie) Over: Cohen-Franken, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-17 Onderwerp: over het niet in het bezit zijn en het verlies van een persoonsbewijs; getuigen verklaringen van twee medegevangenen die Elisabeth van vroeger kenden….

Proces-verbaal over het niet in het bezit zijn van een persoonsbewijs opgemaakt in kamp Westerbork

Bewijs van storting voor een binnenlandse postwissel Storting van 2 gulden 50 Bestemd voor: Buro W (Dr. Wachtel), Lager Westerbork, Hooghalen-Oost Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943

Bewijs van storting voor een binnenlandse postwissel Storting van 2 gulden 50 Bestemd voor: Buro W (Dr. Wachtel), Lager Westerbork, Hooghalen-Oost Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943

Bewijs van storting van 2,50 aan het Buro Wachtel in kamp Westerbork

Van: Commissie voor Oorlogspleegkinderen&nbsp; Aan: van Bergen-Diamant, N. Plaats: Amsterdam Datum: 1946-07-26 Onderwerp: verzorging van een oorlogspleegkind, als voogd steeds te vragen naar het legitimatiebewijs van vertegenwoordigers.

Van: Commissie voor Oorlogspleegkinderen&nbsp; Aan: van Bergen-Diamant, N. Plaats: Amsterdam Datum: 1946-07-26 Onderwerp: verzorging van een oorlogspleegkind, als voogd steeds te vragen naar het legitimatiebewijs van vertegenwoordigers.

Brief van de Commissie voor Oorlogspleegkinderen aan Nora van Bergen-Diamant

Van: Schwarz, G. Aan: Haan, fam. Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-07-06 Onderwerp: beschrijving situatie, Annie en haar ouders zijn door het oog van de naald gekropen

Van: Schwarz, G. Aan: Haan, fam. Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-07-06 Onderwerp: beschrijving situatie, Annie en haar ouders zijn door het oog van de naald gekropen

Briefkaart van Gustav Schwarz aan fam. Haan vanuit kamp Westerbork

Van: Heijmann, Lotte Aan: Alberts, I. C.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-14 Onderwerp: of de kaart van 12-10 ontvangen is; het gaat met de schrijfster naar verhouding goed, echter haar broertje (Ludwig) ligt in het ziekenhuis; dankbaar voor wat tot nu toe ontvangen is; graag wat geld toesturen; ze zijn teruggesteld van deportatie; ze zitten verlegen om levensmiddelen…

Van: Heijmann, Lotte Aan: Alberts, I. C.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-14 Onderwerp: of de kaart van 12-10 ontvangen is; het gaat met de schrijfster naar verhouding goed, echter haar broertje (Ludwig) ligt in het ziekenhuis; dankbaar voor wat tot nu toe ontvangen is; graag wat geld toesturen; ze zijn teruggesteld van deportatie; ze zitten verlegen om levensmiddelen…

Briefkaart van Lotte Heijmann aan de heer I. C. Alberts

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-02-08 Onderwerp: brieven ontvangen; met familie en kennissen is alles bij het oude; gaan gebukt onder de oorlogsomstandigheden; over Mathilda en andere familieleden…

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-02-08 Onderwerp: brieven ontvangen; met familie en kennissen is alles bij het oude; gaan gebukt onder de oorlogsomstandigheden; over Mathilda en andere familieleden…

Brief van Bennie Bannet aan het gezin Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Van: Joodsche Raad&nbsp;voor Amsterdam, afdeling Den Haag. Aan: Beurze-de Vries, J.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-02-11&nbsp; Onderwerp: tekenen van formulieren voor aanvraag verhuizing.

Van: Joodsche Raad&nbsp;voor Amsterdam, afdeling Den Haag. Aan: Beurze-de Vries, J.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-02-11&nbsp; Onderwerp: tekenen van formulieren voor aanvraag verhuizing.

Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Den Haag aan J. (Cahen) Beurze-de Vries

Gebed Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943/1944

Gebed Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943/1944

Gebed gebruikt tijdens een gebedsdienst in kamp Westerbork

Van: Sleutelberg-Bamberger, Judikje, Borach en Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina en Aron Plaats: Farmsum Datum: 1942-08-05 Onderwerp: brief ontvangen; pakje; …

Van: Sleutelberg-Bamberger, Judikje, Borach en Meijer Aan: van Dam-Sleutelberg, Golina en Aron Plaats: Farmsum Datum: 1942-08-05 Onderwerp: brief ontvangen; pakje; …

Brief van Judikje Sleutelberg, Borach en Meijer aan het gezin van Dam-Sleutelberg vanuit Farmsum

Personen