In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 76

Van: Magnus, Leon Datum: 1945 Onderwerp: een vliegticket voor de terugvlucht naar Nederland.&nbsp; Op het document staat Magnus, Leon. nr 25, IV/2.&nbsp;

Van: Magnus, Leon Datum: 1945 Onderwerp: een vliegticket voor de terugvlucht naar Nederland.&nbsp; Op het document staat Magnus, Leon. nr 25, IV/2.&nbsp;

Vliegticket van Leon Magnus voor zijn terugkeer naar Nederland

Van: onbekend Aan: lieve broers Plaats: onbekend Datum: onbekend Onderwerp: allerlei zaken.

Van: onbekend Aan: lieve broers Plaats: onbekend Datum: onbekend Onderwerp: allerlei zaken.

Brief van een onbekend persoon

Van: Querido, Levie Aan: bekenden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02/03 Onderwerp: transport aanstaande dinsdag weer afwachten; pakket ontvangen; 5 maart weer schrijfdag.

Van: Querido, Levie Aan: bekenden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02/03 Onderwerp: transport aanstaande dinsdag weer afwachten; pakket ontvangen; 5 maart weer schrijfdag.

Brief van Levie Querido vanuit kamp Westerbork aan bekenden

Riolering barak 35 (woonfunctie) Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-09 Het voormalige weeshuis uit de doorgangskamp periode.&nbsp;

Riolering barak 35 (woonfunctie) Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-09 Het voormalige weeshuis uit de doorgangskamp periode.&nbsp;

Plattegrond van de riolering in barak 35 in het woonoord Schattenberg

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947, juli Onderwerp: In huis 2 (commandantswoning) aanwezige oorlogsbuitgoederen (meubels).

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947, juli Onderwerp: In huis 2 (commandantswoning) aanwezige oorlogsbuitgoederen (meubels).

Lijst met meubels die zich in de commandantwoning bevinden en onder oorlogsbuit vallen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen bezig met gymnastiek op de speelplaats van barak 35. Het weeshuis is op de achtergrond te zien. De les wordt gegeven door Lotte Heider-Lehmann. Zij is de vrouw in het midden van de kring.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen bezig met gymnastiek op de speelplaats van barak 35. Het weeshuis is op de achtergrond te zien. De les wordt gegeven door Lotte Heider-Lehmann. Zij is de vrouw in het midden van de kring.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 288 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Jansen, Jenny geb. 26-04-83 overleden te Westerbork op 13-05-1943 op: 14-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 288 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Jansen, Jenny geb. 26-04-83 overleden te Westerbork op 13-05-1943 op: 14-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Jenny Jansen

Barak 1

Van: Vles, H. Mr. (oud kampgevangene, Joods) Aan: Hummelen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-29 Onderwerp: gang van zaken tussen administratie interneringskamp en burgerlijke stand inzake geboorte, overlijden e.d.

Van: Vles, H. Mr. (oud kampgevangene, Joods) Aan: Hummelen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-29 Onderwerp: gang van zaken tussen administratie interneringskamp en burgerlijke stand inzake geboorte, overlijden e.d.

Instructie van Henri Vles over afstemming van de administratie van het Interneringskamp en de Burgelijke Stand van de gemeente Westerbork

Van: Cahen, Bob en zijn moeder Aan: Abrahams, J en Nan ( (zus, dochter) Plaats: trein Datum: 1944-01-18 Onderwerp: transport naar Theresienstadt. Afscheidsgroet van Bob en zijn moeder. De briefkaart heeft als poststempel Sappemeer (tracé naar Nieuweschans).

Van: Cahen, Bob en zijn moeder Aan: Abrahams, J en Nan ( (zus, dochter) Plaats: trein Datum: 1944-01-18 Onderwerp: transport naar Theresienstadt. Afscheidsgroet van Bob en zijn moeder. De briefkaart heeft als poststempel Sappemeer (tracé naar Nieuweschans).

Briefkaart van Bob Cahen aan J. Abrahams vanuit de trein

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-02 Onderwerp: denk terug aan de 1 mei viering; bezoek aan Amsterdam in mei gaat niet door; misschien is het mogelijk dat Stella een bezoek brengt; over een gesprek met een marechaussee; in het kamp wordt aan de nieuwe barakken gebouwd. ‘Na een paar weken zal wel het nieuwe treurspel beginnen’; Van zijn ouders nog steeds niets gehoord.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-02 Onderwerp: denk terug aan de 1 mei viering; bezoek aan Amsterdam in mei gaat niet door; misschien is het mogelijk dat Stella een bezoek brengt; over een gesprek met een marechaussee; in het kamp wordt aan de nieuwe barakken gebouwd. ‘Na een paar weken zal wel het nieuwe treurspel beginnen’; Van zijn ouders nog steeds niets gehoord.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Roozendaal, hoofd medische dienst Aan: de kampintendant&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-03 Onderwerp: bijgaande brief, betreft aanvraag (apotheek Meppel) van en geleverde geleende medicijnen (kamp Hooghalen).

Van: Roozendaal, hoofd medische dienst Aan: de kampintendant&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-03 Onderwerp: bijgaande brief, betreft aanvraag (apotheek Meppel) van en geleverde geleende medicijnen (kamp Hooghalen).

Verzoek van Dr. Roozendaal over de aanvraag van medicijnen en levering van geleende medicijnen uit het kamp Hooghalen

Wandelen Een groep mensen aan het wandelen in de sneeuw over een van de paden van het kamp. laats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950/1951 Twee wandelaars dragen een uniform/jas van de Koninklijke Landmacht. Links en rechts van het pad zijn familiebarakken te zien.

Wandelen Een groep mensen aan het wandelen in de sneeuw over een van de paden van het kamp. laats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950/1951 Twee wandelaars dragen een uniform/jas van de Koninklijke Landmacht. Links en rechts van het pad zijn familiebarakken te zien.

Foto van een groep Indisch Nederlanders aan het wandelen in het Repatriëringskamp Westerbork

Gedicht van Dr. Walter Kauffmann met de titel ‘Verwandlung'&nbsp;

Gedicht van Dr. Walter Kauffmann met de titel ‘Verwandlung'&nbsp;

Gedicht van Dr. Walter Kauffmann met de titel ‘Verwandlung'

Personen