In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Naziconcentratiekampen

Kamp Spytkowice

Sonder-Ausweis ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Niet ingevuld exemplaar !

Sonder-Ausweis ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Niet ingevuld exemplaar !

Sonderausweis

Verklaring Van: Ros-Dryter, Anny&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1966-04-29 Onderwerp: ze beschrijft wat haar als joods meisje is overkomen. Ze werd in Den Haag opgepakt en naar Westerbork gestuurd. In januari 1944 kwam ze in Bergen-Belsen terecht, om vervolgens in Trobitz te worden bevrijd. Haar kampverleden is een aaneenschakeling van ziektes.

Verklaring Van: Ros-Dryter, Anny&nbsp; Plaats: Den Haag Datum: 1966-04-29 Onderwerp: ze beschrijft wat haar als joods meisje is overkomen. Ze werd in Den Haag opgepakt en naar Westerbork gestuurd. In januari 1944 kwam ze in Bergen-Belsen terecht, om vervolgens in Trobitz te worden bevrijd. Haar kampverleden is een aaneenschakeling van ziektes.

Verklaring van Anny Ros-Dryter

Van: de Burgemeester en de Secretaris Aan: Meijer, J.H. Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1945-07-12 Onderwerp: de onrechtmatige inbeslagname van een deel van de Israëlitische Begraafplaats aan de Winsumerstraatweg zal worden onderzocht; gelukwensen behouden terugkomst…

Van: de Burgemeester en de Secretaris Aan: Meijer, J.H. Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1945-07-12 Onderwerp: de onrechtmatige inbeslagname van een deel van de Israëlitische Begraafplaats aan de Winsumerstraatweg zal worden onderzocht; gelukwensen behouden terugkomst…

Brief van de B&W van de stad Groningen aan J.H. Meijer

Van: Annie Aan: Rudi en Roel Plaats: Trein naar Westerbork Datum: 1943-05-26 Onderwerp: beschrijving situatie; Annie is met haar ouders toch nog opgepakt. Ze zit in de trein met bekenden op weg naar kamp Westerbork. De briefkaart is in de buurt van Weesp uit de trein gegooid.

Van: Annie Aan: Rudi en Roel Plaats: Trein naar Westerbork Datum: 1943-05-26 Onderwerp: beschrijving situatie; Annie is met haar ouders toch nog opgepakt. Ze zit in de trein met bekenden op weg naar kamp Westerbork. De briefkaart is in de buurt van Weesp uit de trein gegooid.

Briefkaart van Annie aan Rudi en Roel op weg naar kamp Westerbork

Revisietekening kabelplan tbv keukengebouwen (barakken)&nbsp; Overzicht van het gehele kamp Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1956-02-21

Revisietekening kabelplan tbv keukengebouwen (barakken)&nbsp; Overzicht van het gehele kamp Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1956-02-21

Bouwtekening kabelplan voor de keukenbarakken in het woonoord Schattenberg

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-02-14 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: op 14 februari moeten alle bewoners van barak 22 in hun barak aanwezig zijn.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-02-14 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: op 14 februari moeten alle bewoners van barak 22 in hun barak aanwezig zijn.

Mededeling voor bewoners van barak 22

Foto van een van de evacuatietransporten uit Bergen-Belsen, het transport dat bij Farsleben door de Amerikanen wordt bevrijd. Bram zat in dit transport samen met zijn broer Jacob. Datum: april 1945

Foto van een van de evacuatietransporten uit Bergen-Belsen, het transport dat bij Farsleben door de Amerikanen wordt bevrijd. Bram zat in dit transport samen met zijn broer Jacob. Datum: april 1945

Foto van het gestrande transport bij Farsleben dat door het Amerikaanse leger wordt bevrijd

Van: Cleeff-van Praag, van, Alice Aan: lieve vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-01 Onderwerp: luchtgevecht boven het kamp en gevolgen daarvan, 20 gewonden, de röntgenafdeling heeft het druk; omstandigheden.

Van: Cleeff-van Praag, van, Alice Aan: lieve vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-01 Onderwerp: luchtgevecht boven het kamp en gevolgen daarvan, 20 gewonden, de röntgenafdeling heeft het druk; omstandigheden.

Brief van Alice van Cleeff-Praag aan lieve vrienden vanuit kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Boukje Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-28 Onderwerp: pakket met levensmiddelen; geen plaats in de school; er gaan daarom ongeveer 1000 kinderen naar de heide; omstandigheden

Van: Zomerplaag, Boukje Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-28 Onderwerp: pakket met levensmiddelen; geen plaats in de school; er gaan daarom ongeveer 1000 kinderen naar de heide; omstandigheden

Brief van Boukje Zomerplaag aan haar tante vanuit kamp Westerbork

Van: Rode Kruis Aan: Schrijver, H. Plaats: Jeruzalem Datum: 1943-10-23 Onderwerp: Inschrijving op lijst van Palestina veteranen

Van: Rode Kruis Aan: Schrijver, H. Plaats: Jeruzalem Datum: 1943-10-23 Onderwerp: Inschrijving op lijst van Palestina veteranen

Brief van Rode Kruis aan H. Schrijver inzake inschrijving op de Palestinalijst

Transport uit kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1943. Een vertrekkend transport.&nbsp;

Transport uit kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1943. Een vertrekkend transport.&nbsp;

Transport uit kamp Westerbork

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-11 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: de schrijver heeft nachtdienst met twee collega's op een zaal van 90 mensen. Het is hard werken. De volgende ochtend gaat een transport weg. Er gaan zieken met brancards en ouden van dagen weg. Op de zaal is het nu rustig, waardoor een moment van schrijven mogelijk is. Alles is eenvoudig en er is een tekort aan van alles. Voor al deze mensen slechts 15 urinalen…en er is een gebrek aan medicijnen. De schrijver vraagt onder meer om een thermometer.&nbsp;

Van: Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-11 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: de schrijver heeft nachtdienst met twee collega's op een zaal van 90 mensen. Het is hard werken. De volgende ochtend gaat een transport weg. Er gaan zieken met brancards en ouden van dagen weg. Op de zaal is het nu rustig, waardoor een moment van schrijven mogelijk is. Alles is eenvoudig en er is een tekort aan van alles. Voor al deze mensen slechts 15 urinalen…en er is een gebrek aan medicijnen. De schrijver vraagt onder meer om een thermometer.&nbsp;

Brief van Louis Stranders aan familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: (Reens) Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-04-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; Sander Sanders heeft een Kampsperre en Eva, E, en M. zijn nog steeds in kamp Westerbork; bij een begrafenis in Amsterdam kregen nabestaanden geen reisvergunning om de begrafenis bij te wonen; te versturen goederen.

Van: (Reens) Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-04-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; Sander Sanders heeft een Kampsperre en Eva, E, en M. zijn nog steeds in kamp Westerbork; bij een begrafenis in Amsterdam kregen nabestaanden geen reisvergunning om de begrafenis bij te wonen; te versturen goederen.

Brief van Annie Reens vanuit Amsterdam aan Rudi in Aalsmeer

&nbsp;Op 11 november 1942 wordt Charlotta Meijer met haar gezin in kamp Westerbork geregistreerd. Haar man Herman kon in het kamp aan de slag als apotheker, daarom is het gezin Meijer geruime tijd in kamp Westerbork gebleven. Op 4 september 1944 zijn Charlotta, Herman en zoon Leo op transport gesteld naar Theresienstadt. Herman werd op 29 september 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar hij werd geselecteerd om te werken en zo uiteindelijk wist te overleven. Charlotta en Leo zijn op 4 oktober 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar beiden na aankomst zijn vermoord. &nbsp;

Van: van Cleeff-van Praag, Alice Aan: Henny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: verhoudingen tussen de verschillende mensen in het kamp, omgang met elkaar; lange werktijden; geprikkelde zenuwen. Dienst voor gedoopte Joden. Het leven in een huisje is dragelijker dan het leven in een barak. Er kwam post uit het Oosten, maar niet van Alice haar ouders.

Van: van Cleeff-van Praag, Alice Aan: Henny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: verhoudingen tussen de verschillende mensen in het kamp, omgang met elkaar; lange werktijden; geprikkelde zenuwen. Dienst voor gedoopte Joden. Het leven in een huisje is dragelijker dan het leven in een barak. Er kwam post uit het Oosten, maar niet van Alice haar ouders.

Brief van Alice van Cleeff-van Praag aan Henny vanuit kamp Westerbork

Van: Spits, J.&nbsp; Aan: Haan, de, R.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-03&nbsp; Onderwerp: beschrijving omstandigheden, over zijn vriendschap met Annie. Zelf hoopt hij op een langer verblijf vanwege zijn Palestina papieren. Annie heeft hem nog een briefkaart vanuit de trein geschreven.&nbsp;

Van: Spits, J.&nbsp; Aan: Haan, de, R.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-03&nbsp; Onderwerp: beschrijving omstandigheden, over zijn vriendschap met Annie. Zelf hoopt hij op een langer verblijf vanwege zijn Palestina papieren. Annie heeft hem nog een briefkaart vanuit de trein geschreven.&nbsp;

Brief van J. Spitz aan Rudie de Haan vanuit kamp Westerbork

Zes mannen voor de barak waar de kledingwerkplaats was gevestigd.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941.&nbsp; De tweede van links is dhr. Wiltjer.

Zes mannen voor de barak waar de kledingwerkplaats was gevestigd.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941.&nbsp; De tweede van links is dhr. Wiltjer.

Personeel voor de kledingwerkplaats in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-08 No. 19&nbsp; Inhoud: Bevrijding; feestavond; radio; sport; reparaties; onderwijs; oorlogsoverzicht; inlichtingenbureau.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-08 No. 19&nbsp; Inhoud: Bevrijding; feestavond; radio; sport; reparaties; onderwijs; oorlogsoverzicht; inlichtingenbureau.

De Westerborker nummer 19 van 8 mei 1945

Van: Aussen, Herta Aan: Renès, N. Plaats: Trein Datum: 1943-09-14 Onderwerp: aantal mensen in wagon, bagage, omstandigheden. Bijzonderheden: in de trein geschreven. De briefkaart is waarschijnlijk bij het emplacement Onnen-Haren uit de trein gegooid. &nbsp;

Van: Aussen, Herta Aan: Renès, N. Plaats: Trein Datum: 1943-09-14 Onderwerp: aantal mensen in wagon, bagage, omstandigheden. Bijzonderheden: in de trein geschreven. De briefkaart is waarschijnlijk bij het emplacement Onnen-Haren uit de trein gegooid. &nbsp;

Briefkaart van Herta Aussen aan Netty vanuit de trein naar Auschwitz

Verslag van L.L. Tels-de Jong over de familie Ricardo na aanleiding van een ontmoeting met foto's en portrettekeningen.

Verslag van L.L. Tels-de Jong over de familie Ricardo na aanleiding van een ontmoeting met foto's en portrettekeningen.

Verslag van L.L. Tels-de Jong over het gezin Ricardo na aanleiding van een ontmoeting

Van: J. Adelaar Aan: beste vader (schoonvader), A.B. de Vries (gevangenis Amstelveenseweg) Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-04 Onderwerp: bericht van opsturen spullen en aankomst aldaar van verschillenden goederen, waaronder het persoonsbewijs dat zich bij Leendert Overste bevindt; informatie over andere familieleden (via Nico Cohen), waaronder Meintje. Ze zou nog met Cato(Kaatje), haar zus in kamp Westerbork hebben gesproken.

Van: J. Adelaar Aan: beste vader (schoonvader), A.B. de Vries (gevangenis Amstelveenseweg) Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-04 Onderwerp: bericht van opsturen spullen en aankomst aldaar van verschillenden goederen, waaronder het persoonsbewijs dat zich bij Leendert Overste bevindt; informatie over andere familieleden (via Nico Cohen), waaronder Meintje. Ze zou nog met Cato(Kaatje), haar zus in kamp Westerbork hebben gesproken.

Brief van J. Adelaar aan zijn schoonvader A.B. de Vries vanuit Haarlem

Van: Stoker, R. (bewaker) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Annen Datum: 1945-07-04/05/06 Onderwerp: driedaags rapport over gedetineerden werkzaam in Annen. Over voeding, verblijf- en werkomstandigheden.

Van: Stoker, R. (bewaker) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Annen Datum: 1945-07-04/05/06 Onderwerp: driedaags rapport over gedetineerden werkzaam in Annen. Over voeding, verblijf- en werkomstandigheden.

Rapport van bewaker R. Stoker over gedetineerden werkzaam te Annen

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 73

Armband Armband van de Joodsche Raad. Kamp Westerbork Datum: 1942-1944 Foto van een armband van een medewerker van de joodsche raad voor Amsterdam afdeling Westerbork. Band no. 0.28.

Armband Armband van de Joodsche Raad. Kamp Westerbork Datum: 1942-1944 Foto van een armband van een medewerker van de joodsche raad voor Amsterdam afdeling Westerbork. Band no. 0.28.

Armband van de Joodse Raad

Van: Cohen, Simon Aan: Mulder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-29 Onderwerp: familieleden op transport; vrijstelling van tranport; lenen van geld

Van: Cohen, Simon Aan: Mulder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-29 Onderwerp: familieleden op transport; vrijstelling van tranport; lenen van geld

Brief van Simon Cohen aan de heer Mulder vanuit kamp Westerbork

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Palästina

Foto van Frederica Bloemhard en haar twee jongste kinderen Marijke en Marius. De vrouw rechts van haar is onbekend. Datum: 1950/1951 Plaats: Westerbork, kamp (repatriëring)

Foto van Frederica Bloemhard en haar twee jongste kinderen Marijke en Marius. De vrouw rechts van haar is onbekend. Datum: 1950/1951 Plaats: Westerbork, kamp (repatriëring)

Foto van Frederica Bloemhard en Marijke en Marius en een onbekende vrouw

Van: Mirjam,&nbsp; Aan: lieve oom en tante,&nbsp; Plaats: 's-Hertogenbosch (Huis van Bewaring) Datum: 1944-05-03,&nbsp; Onderwerp: vraag om diverse spullen voor de eventuele grote reis. Voor het geval ze niet meer in de gevangenis is, kunnen de spullen worden teruggenomen en worden doorgestuurd naar kamp Westerbork; over het verblijf in de gevangenis en een dag en nacht in de gevangenis van Scheveningen geweest.

Van: Mirjam,&nbsp; Aan: lieve oom en tante,&nbsp; Plaats: 's-Hertogenbosch (Huis van Bewaring) Datum: 1944-05-03,&nbsp; Onderwerp: vraag om diverse spullen voor de eventuele grote reis. Voor het geval ze niet meer in de gevangenis is, kunnen de spullen worden teruggenomen en worden doorgestuurd naar kamp Westerbork; over het verblijf in de gevangenis en een dag en nacht in de gevangenis van Scheveningen geweest.

Brief van Mirjam Waterman aan lieve oom en tante vanuit Den Bosch

Van: Stertzenbach, W.&nbsp; Aan: Kommandantur Kamp Westerbork&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-07-28&nbsp; Onderwerp: Crematorium Westerbork; vraag om bewijs van verblijf in het kamp Westerbork; verzoek om retour persoonsbewijs en compensatie voor het verlies van kleding en spullen in verband met zijn ontvluchting, waardoor Werner alles moest achterlaten .

Van: Stertzenbach, W.&nbsp; Aan: Kommandantur Kamp Westerbork&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-07-28&nbsp; Onderwerp: Crematorium Westerbork; vraag om bewijs van verblijf in het kamp Westerbork; verzoek om retour persoonsbewijs en compensatie voor het verlies van kleding en spullen in verband met zijn ontvluchting, waardoor Werner alles moest achterlaten .

Brief van Werner Stertzenbach aan de kampleiding van kamp Westerbork

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny, Ru en Tom&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-08 Onderwerp: tante N. is aangekomen en ligt in het ziekenhuis; jammer dat haar Portugese afstamming niet helpt. Ze had in 1940 gescheiden moeten zijn; hoopt wat over de Portugese afstamming te horen. het duurt zo lang…

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Leny, Ru en Tom&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-08 Onderwerp: tante N. is aangekomen en ligt in het ziekenhuis; jammer dat haar Portugese afstamming niet helpt. Ze had in 1940 gescheiden moeten zijn; hoopt wat over de Portugese afstamming te horen. het duurt zo lang…

Briefkaart van Esther Acohen-de la Bella

Personen