In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1947-07-16 Onderwerp: Instructie voor de Geestelijke en Sociale Verzorging in de Interneringskampen. Buiten het kamp worden de belangen van de gedetineerden behartigd door de Stichting Toezicht Politieke Delinquenten.

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1947-07-16 Onderwerp: Instructie voor de Geestelijke en Sociale Verzorging in de Interneringskampen. Buiten het kamp worden de belangen van de gedetineerden behartigd door de Stichting Toezicht Politieke Delinquenten.

Instructie van B.I.A.A. ter Veer aan J.G. Buijvoets over instelling commissies voor geestelijke en sociale verzorging in de Interneringskampen

Gedicht over Kamp Westerbork. Van: Serlui, Reina&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Gedicht over Kamp Westerbork. Van: Serlui, Reina&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Gedicht geschreven door Reina Serlui in kamp Westerbork

Lijst met daarop materialen die benodigd waren voor les in handvaardigheid in kamp Westerbork, alsmede een werkplan voor diverse klassen. Opgesteld door Wilhelm Bornstein, die van 1941-02-26 tot 1942-07-13 in kamp Westerbork verbleef. Hij werkte daar als leraar handvaardigheid in barak 5, zaal no. 1.

Lijst met daarop materialen die benodigd waren voor les in handvaardigheid in kamp Westerbork, alsmede een werkplan voor diverse klassen. Opgesteld door Wilhelm Bornstein, die van 1941-02-26 tot 1942-07-13 in kamp Westerbork verbleef. Hij werkte daar als leraar handvaardigheid in barak 5, zaal no. 1.

Lijst met benodigde materialen voor handvaardigheid en een werkplan

Verklaring van het Gewestelijk Arbeidsbureau Arnhem Verklaart wordt dat M. Wolff is tewerkgesteld in het kamp 'De Vecht' te Dalfsen. Plaats: Arnhem Datum: 1942-09-22

Verklaring van het Gewestelijk Arbeidsbureau Arnhem Verklaart wordt dat M. Wolff is tewerkgesteld in het kamp 'De Vecht' te Dalfsen. Plaats: Arnhem Datum: 1942-09-22

Verklaring van het Gewestelijk Arbeidsbureau tewerkstelling M. Wolff in het Joodse werkkamp De Vecht

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak nr. 4.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-03-10 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben. &nbsp;

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak nr. 4.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-03-10 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben. &nbsp;

Plattegrond met riolering en gevels van barak 4 in het woonoord Schattenberg

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-06-04 Onderwerp: weet niet of haar dochter de brieven ontvangen heeft en op de hoogte is van het overlijden van haar vader; enig lichtpunt is voor Mathilda de hoop haar dochter en gezin weer terug te kunnen zien; over haar man en zichzelf…; na het overlijden van haar zuster Esther kreeg Mathilda weer allerlei familie/gezinsfoto's in haar bezit, die tijdens de brand verloren waren gegaan…

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-06-04 Onderwerp: weet niet of haar dochter de brieven ontvangen heeft en op de hoogte is van het overlijden van haar vader; enig lichtpunt is voor Mathilda de hoop haar dochter en gezin weer terug te kunnen zien; over haar man en zichzelf…; na het overlijden van haar zuster Esther kreeg Mathilda weer allerlei familie/gezinsfoto's in haar bezit, die tijdens de brand verloren waren gegaan…

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan de familie Smit vanuit Rotterdam

Van: Roos-Gosschalk, H. Aan: Annie en andere gezinsleden Plaats: Deventer Datum: 1938-10-22 Onderwerp: verjaardag van Henriette, bloemen cadeaus en veel visite; zorgen om oorlogsdreiging, in de scholen in Deventer waren soldaten ondergebracht. De kinderen hadden een week vrij…

Van: Roos-Gosschalk, H. Aan: Annie en andere gezinsleden Plaats: Deventer Datum: 1938-10-22 Onderwerp: verjaardag van Henriette, bloemen cadeaus en veel visite; zorgen om oorlogsdreiging, in de scholen in Deventer waren soldaten ondergebracht. De kinderen hadden een week vrij…

Brief van Henriette Roos-Gossscalk aan Annie en haar gezin vanuit Deventer

Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork Datum: 1944 Kartonnen maakseltje, soort badge, rood gekleurd vierkant, twee hoeken ontbreken, daaromheen blauw gekleurd. Achterop geschreven: 'Souvenir Leo Meijer, Westerbork, 1944,

Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork Datum: 1944 Kartonnen maakseltje, soort badge, rood gekleurd vierkant, twee hoeken ontbreken, daaromheen blauw gekleurd. Achterop geschreven: 'Souvenir Leo Meijer, Westerbork, 1944,

Kartonnen souvenir van Leo Meijer

Lijst betreffende crematies Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-15 Van: Vries, de, L., Bestattungswesen Aan: Lenz, Dhr., Zeichenburo Bauleitung Betreft de dagen waarop het crematorium in gebruik is geweest tussen 1943-04-15 en 1943-06-04 en het aantal crematies op die dagen.

Lijst betreffende crematies Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-15 Van: Vries, de, L., Bestattungswesen Aan: Lenz, Dhr., Zeichenburo Bauleitung Betreft de dagen waarop het crematorium in gebruik is geweest tussen 1943-04-15 en 1943-06-04 en het aantal crematies op die dagen.

Lijst

(protestantse) kerkbarak van het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; De zijde van de barak dat was ingericht als een Protestante kerk.&nbsp; In de katheder een microfoon ingebouwd, zodat de dienst in de barakken te volgen was.

(protestantse) kerkbarak van het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; De zijde van de barak dat was ingericht als een Protestante kerk.&nbsp; In de katheder een microfoon ingebouwd, zodat de dienst in de barakken te volgen was.

Foto van de kerkbarak voor protestante gedetineerden in Interneringskamp Westerbork

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-03-03 Onderwerp: over briefwisselingen; sukkelt de harde winter door, gelukkig is het al maart…; over haar kleindochter, die weer naar school kan gaan; Mathilde heeft haar al twee jaar niet meer gezien; &nbsp;met Leentje van Dam gesproken…; over anderen…

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-03-03 Onderwerp: over briefwisselingen; sukkelt de harde winter door, gelukkig is het al maart…; over haar kleindochter, die weer naar school kan gaan; Mathilde heeft haar al twee jaar niet meer gezien; &nbsp;met Leentje van Dam gesproken…; over anderen…

Brief van Mathilde van Koppelen-Bannet aan het gezin Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Overall van een politieke gevangene Nummer 113 Gedragen door mw. Heidema, één van de politieke gevangenen die vanuit kamp Westerbork in 1945 werd geëvacueerd uiteindelijk in Grijpskerk werd bevrijd. De overall werd oorspronkelijk zonder nummer door een Joodse strafgeval gedragen.

Overall van een politieke gevangene Nummer 113 Gedragen door mw. Heidema, één van de politieke gevangenen die vanuit kamp Westerbork in 1945 werd geëvacueerd uiteindelijk in Grijpskerk werd bevrijd. De overall werd oorspronkelijk zonder nummer door een Joodse strafgeval gedragen.

Overall gedragen door een politieke gevangene

Van: Stad, P.M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-19 Betreft uittreksel uit het bevolkingsregister.

Van: Stad, P.M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-19 Betreft uittreksel uit het bevolkingsregister.

Persoonsbewijs van Philip Stad in kamp Westerbork

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1959-05-30 Onderwerp: kampverleden; kamp Westerbork; Bergen-Belsen; Tröbitz.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1959-05-30 Onderwerp: kampverleden; kamp Westerbork; Bergen-Belsen; Tröbitz.

Verklaring van het Rode Kruis over het kampverleden van H.C. Cohen-Haaff

Personen