In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Revisie elektrische installatie, barakken 213; 214 en 215 Schattenberg&nbsp; Datum: 1951-09-27 Opmerking: de oorspronkelijke nummers van deze barakken waren 123-125.

Revisie elektrische installatie, barakken 213; 214 en 215 Schattenberg&nbsp; Datum: 1951-09-27 Opmerking: de oorspronkelijke nummers van deze barakken waren 123-125.

Plattegrond van de elektrische installatie in de barakken 213-215 in het woonoord Schattenberg

Bewaking kamp Westerbork

SD/Sipo kamp Westerbork

Van: Stranders, Louis (geschreven door zijn vrouw Rosette) Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-02-11 Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Onderwerp: Louis is hersteld en gaat weer aan het werk. Betty is bijna genezen van de bof. Selly wordt met de dag beter. Betty's broek en trainingspak hangen aan flarden… ‘We moeten er rekening mee houden dat er een kans bestaat van binnenkort doorgezonden te worden.… Van Vught komt niets…'

Van: Stranders, Louis (geschreven door zijn vrouw Rosette) Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-02-11 Plaats: Westerbork, kamp, barak 71 Onderwerp: Louis is hersteld en gaat weer aan het werk. Betty is bijna genezen van de bof. Selly wordt met de dag beter. Betty's broek en trainingspak hangen aan flarden… ‘We moeten er rekening mee houden dat er een kans bestaat van binnenkort doorgezonden te worden.… Van Vught komt niets…'

Briefkaart van familie Stranders aan J. Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Informatie uit andere archieven

Van: Jewish Agency&nbsp; Aan: Joodsche Raad Plaats: Jerusalem Datum: 1944-01-25 Onderwerp: Via het Internationale Roode Kruis in Genève bericht The Jewish Agency in Jerusalem de Joodsche Raad in Amsterdam dat S. Wijnberg-Manassen en familie is geregistreerd op de uitwisselingslijst voor emigratie naar Palestina met registratienummer. Het gezin bevond zich tijdens de aanvraag in Barneveld (De Biezen). Ze ontvingen het bericht in kamp Westerbork.

Van: Jewish Agency&nbsp; Aan: Joodsche Raad Plaats: Jerusalem Datum: 1944-01-25 Onderwerp: Via het Internationale Roode Kruis in Genève bericht The Jewish Agency in Jerusalem de Joodsche Raad in Amsterdam dat S. Wijnberg-Manassen en familie is geregistreerd op de uitwisselingslijst voor emigratie naar Palestina met registratienummer. Het gezin bevond zich tijdens de aanvraag in Barneveld (De Biezen). Ze ontvingen het bericht in kamp Westerbork.

van Jewish Agency betreffende immigratie naar Palestina

Houten barak in de sneeuw. Schattenberg, jaartal onbekend.

Houten barak in de sneeuw. Schattenberg, jaartal onbekend.

Foto

Onderduikplek in de Oude Wille Getekend door: Roelfsema, Tineke Plaats: Oude Wille Datum: 1944-1945 Onderduik in de 'Oude Wille', tussen Appelscha en Smilde, in een bosrijke omgeving. De onderduik vond plaats in een werkkeet van de Heidemij in de winter van 1944/1945. Het bovengrondse gedeelte van de keet was bedekt met bladeren. Tineke Roelfsema moest onderduiken vanwege verzetsactiviteiten van haar ouders. Van de vier medeonderduikers waren 3 Joods: Peter Mazur, Arnold van Gelder en Nico Polak. Achterop de tekening van de keet heeft de schenkster de slaapplaatsindeling getekend met de namen van de onderduikers en vermeld dat boer Bakker een keer per dag eten bracht. &nbsp;

Onderduikplek in de Oude Wille Getekend door: Roelfsema, Tineke Plaats: Oude Wille Datum: 1944-1945 Onderduik in de 'Oude Wille', tussen Appelscha en Smilde, in een bosrijke omgeving. De onderduik vond plaats in een werkkeet van de Heidemij in de winter van 1944/1945. Het bovengrondse gedeelte van de keet was bedekt met bladeren. Tineke Roelfsema moest onderduiken vanwege verzetsactiviteiten van haar ouders. Van de vier medeonderduikers waren 3 Joods: Peter Mazur, Arnold van Gelder en Nico Polak. Achterop de tekening van de keet heeft de schenkster de slaapplaatsindeling getekend met de namen van de onderduikers en vermeld dat boer Bakker een keer per dag eten bracht. &nbsp;

Tekening van een onderduikplek in de Oude Wille getekend door Tineke Roelfsema

Onderduikplek in de Oude Wille Getekend door: Roelfsema, Tineke Plaats: Oude Wille Datum: 1944-1945 Onderduik in de 'Oude Wille', tussen Appelscha en Smilde, in een bosrijke omgeving. De onderduik vond plaats in een werkkeet van de Heidemij in de winter van 1944/1945. Het bovengrondse gedeelte van de keet was bedekt met bladeren. Tineke Roelfsema moest onderduiken vanwege verzetsactiviteiten van haar ouders. Van de vier medeonderduikers waren 3 Joods: Peter Mazur, Arnold van Gelder en Nico Polak. &nbsp;

Onderduikplek in de Oude Wille Getekend door: Roelfsema, Tineke Plaats: Oude Wille Datum: 1944-1945 Onderduik in de 'Oude Wille', tussen Appelscha en Smilde, in een bosrijke omgeving. De onderduik vond plaats in een werkkeet van de Heidemij in de winter van 1944/1945. Het bovengrondse gedeelte van de keet was bedekt met bladeren. Tineke Roelfsema moest onderduiken vanwege verzetsactiviteiten van haar ouders. Van de vier medeonderduikers waren 3 Joods: Peter Mazur, Arnold van Gelder en Nico Polak. &nbsp;

Tekening van een onderduikplek in Oude Wille getekend door Tineke Roelfsema

Van: Babs en Piet Aan: Jaap Plaats: Warmond Datum: 1944 Onderwerp: gedicht na aanleiding van de verjaardag van Jaap. Frieda Brommet door wie deze gedichten geschonken zijn, was samen met haar ouders ondergedoken in Warmond.

Van: Babs en Piet Aan: Jaap Plaats: Warmond Datum: 1944 Onderwerp: gedicht na aanleiding van de verjaardag van Jaap. Frieda Brommet door wie deze gedichten geschonken zijn, was samen met haar ouders ondergedoken in Warmond.

Stamkaart van Alfred Kaufmann

Personen