In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Betreft: Cellenbarak in woonoord Schattenberg, barak 51 Schaal: 1:100

Betreft: Cellenbarak in woonoord Schattenberg, barak 51 Schaal: 1:100

Plattegrond van de cellenbarak, barak 51

Van: Coelingh-Barnstijn, A. Aan:&nbsp;Joodse Raad voor Amsterdam, Afdeling Rotterdam Plaats:&nbsp;Rotterdam Datum: 1943-03-25&nbsp; Onderwerp: vraag of pakketten aan Sientje Barnstijn-van den Berg verblijvende in kamp Westerbork, barak 68, zijn overhandigd.

Van: Coelingh-Barnstijn, A. Aan:&nbsp;Joodse Raad voor Amsterdam, Afdeling Rotterdam Plaats:&nbsp;Rotterdam Datum: 1943-03-25&nbsp; Onderwerp: vraag of pakketten aan Sientje Barnstijn-van den Berg verblijvende in kamp Westerbork, barak 68, zijn overhandigd.

Brief van A. Coelingh-Barnstijn aan de Joodse Raad voor Amsterdam, Afdeling Rotterdam

Verklaring van Dr. J. Samuels, chirurg- vrouwenarts Tekst in Duits. Hiermit erklare ich, dass Frau S. Kruimink-van Dam, sich im Postklimakterium befindet. Sie leidet an verschiedenen Alterskrankheiten. Datum: 1943-07-12 Plaats: Amsterdam

Verklaring van Dr. J. Samuels, chirurg- vrouwenarts Tekst in Duits. Hiermit erklare ich, dass Frau S. Kruimink-van Dam, sich im Postklimakterium befindet. Sie leidet an verschiedenen Alterskrankheiten. Datum: 1943-07-12 Plaats: Amsterdam

Verklaring van Dr. J. Samuels betreffende S. Kruimink-van Dam

Van: Ferdinand Nussbaum Aan: Max Israel Goldschmidt (Theresienstadt) Plaats: Litzmannstadt (getto) Datum: 1943-02-23 Onderwerp: adres in Litzmannstadt. De kaart was oorspronkelijk naar een adres in Leipzig gestuurd. Het adres is toen gewijzigd in Theresienstadt.

Van: Ferdinand Nussbaum Aan: Max Israel Goldschmidt (Theresienstadt) Plaats: Litzmannstadt (getto) Datum: 1943-02-23 Onderwerp: adres in Litzmannstadt. De kaart was oorspronkelijk naar een adres in Leipzig gestuurd. Het adres is toen gewijzigd in Theresienstadt.

Briefkaart van Ferdinand Nussbaum aan Max Israel Goldschmidt vanuit het getto Litzmannstadt

Van:&nbsp; Aan: Lieve Mien, Ben en opoe&nbsp;(Eva Katz-Franken)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-01-07&nbsp;(moet zijn 1944) Onderwerp: omstandigheden; ziekte; vraag om geld; transport naar Bergen-Belsen; kinderen.

Van:&nbsp; Aan: Lieve Mien, Ben en opoe&nbsp;(Eva Katz-Franken)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-01-07&nbsp;(moet zijn 1944) Onderwerp: omstandigheden; ziekte; vraag om geld; transport naar Bergen-Belsen; kinderen.

Brief van een onbekende aan de familie Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Houtvester Assen Aan: Eerstaanwezend Ingenieur der Genie Plaats: Assen Datum: 1952-02-02&nbsp; Onderwerp: schietbanen, plaatsen van borden 'Verboden Toegang', geen bezwaar.

Van: Houtvester Assen Aan: Eerstaanwezend Ingenieur der Genie Plaats: Assen Datum: 1952-02-02&nbsp; Onderwerp: schietbanen, plaatsen van borden 'Verboden Toegang', geen bezwaar.

Brief van Houtvester Assen aan de Ir. der Genie in Groningen

Van: Langstadt-Schott, Sara Aan: Frank, M. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-04-21 Onderwerp: jullie zullen opkijken vanuit Amsterdam iets te krijgen; ze moeten naar Theresienstadt, (vanwege Wilhelms status als Frontkämpfer); Ruth mocht echter niet mee, omdat ze ouder is dan 14 jaar; gelukkig is Sara haar zus Etty nog in Westerbork. Zij woont bij Ruth; Ruth heeft een stempel en alle kinderen die achtergebleven zijn, zullen tot het laatste moment in Westerbork blijven; ze vraag of Frank contact wil blijven houden met Ruth; Wilhelm en Sara zijn sinds de vorige dag in Amsterdam. Ze hebben bij een vriend van Wilhelm (Frankenstein) geslapen en gegeten; alle kennissen zijn langs geweest; ze hadden dit alles niet verwacht, anders hadden ze de Franks ervan op de hoogte gebracht; in de ochtend moeten ze weer verder…; het adres van Ruth is barak 40 H; is er nog een oud ceintuurtje voor Ruth?;…

Van: Langstadt-Schott, Sara Aan: Frank, M. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-04-21 Onderwerp: jullie zullen opkijken vanuit Amsterdam iets te krijgen; ze moeten naar Theresienstadt, (vanwege Wilhelms status als Frontkämpfer); Ruth mocht echter niet mee, omdat ze ouder is dan 14 jaar; gelukkig is Sara haar zus Etty nog in Westerbork. Zij woont bij Ruth; Ruth heeft een stempel en alle kinderen die achtergebleven zijn, zullen tot het laatste moment in Westerbork blijven; ze vraag of Frank contact wil blijven houden met Ruth; Wilhelm en Sara zijn sinds de vorige dag in Amsterdam. Ze hebben bij een vriend van Wilhelm (Frankenstein) geslapen en gegeten; alle kennissen zijn langs geweest; ze hadden dit alles niet verwacht, anders hadden ze de Franks ervan op de hoogte gebracht; in de ochtend moeten ze weer verder…; het adres van Ruth is barak 40 H; is er nog een oud ceintuurtje voor Ruth?;…

Brief van Sara Langstadt-Schott aan M. Frank vanuit Amsterdam

Van: Rode Kruis Aan: Schrijver, H. Plaats: Jeruzalem Datum: 1943-10-19 Onderwerp: Inschrijving op lijst van 'Veterans sionistes'

Van: Rode Kruis Aan: Schrijver, H. Plaats: Jeruzalem Datum: 1943-10-19 Onderwerp: Inschrijving op lijst van 'Veterans sionistes'

Brief van Rode Kruis aan H. Schrijver inzake inschrijving op de Veteranenlijst (Zionisten) staat

Portrettekening van een lid van de Koninklijke Marechaussee.&nbsp; Getekend door: Kok, L.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.&nbsp; Portrettekening van C. van den Bogert.&nbsp;

Portrettekening van een lid van de Koninklijke Marechaussee.&nbsp; Getekend door: Kok, L.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.&nbsp; Portrettekening van C. van den Bogert.&nbsp;

C. van den Bogert, marechaussee in kamp Westerbork, getekend door Leo Kok

Van: Hoofdbestuur Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: burgemeesters&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1941-03-14&nbsp; Onderwerp: Joodse donoren moeten worden verwijderd uit de bloedgeverslijsten.

Van: Hoofdbestuur Ned. Rode Kruis&nbsp; Aan: burgemeesters&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1941-03-14&nbsp; Onderwerp: Joodse donoren moeten worden verwijderd uit de bloedgeverslijsten.

Brief van het Hoofdbestuur van het Rode Kruis aan de burgemeesters

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Luitenant Kolonel Eerstaanwezend Ingenieur Plaats: Assen Datum: 1949-10-29 Onderwerp: schietbanen kamp Schattenberg, ontwerp en aanleg, afstemming en compensatie.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Luitenant Kolonel Eerstaanwezend Ingenieur Plaats: Assen Datum: 1949-10-29 Onderwerp: schietbanen kamp Schattenberg, ontwerp en aanleg, afstemming en compensatie.

Brief van Houtvester Assen aan lt. Kol. Ir. van de Genie in Groningen

Gezondheidszorg kamp Westerbork

Besmettelijke ziekten kamp Westerbork

Polio epidemie kamp Westerbork

Van: Rijksdienst uitvoering werken&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1950-07-24 (reactie op een brief van 24 juni 1950) Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg. Het kampterrein met barakken is in gebruik gegeven aan de Dienst Maatschappelijke Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.

Van: Rijksdienst uitvoering werken&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1950-07-24 (reactie op een brief van 24 juni 1950) Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg. Het kampterrein met barakken is in gebruik gegeven aan de Dienst Maatschappelijke Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.

Brief van rijksdienst Uitvoering Werken aan de Houtvester Assen

Van: Commandant Bewakingsdienst Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: verbod aan de bewakers van de Binnenlandse Strijdkrachten om voedingsmiddelen aan gevangenen te geven.

Van: Commandant Bewakingsdienst Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: verbod aan de bewakers van de Binnenlandse Strijdkrachten om voedingsmiddelen aan gevangenen te geven.

Bekendmaking van de commandant van de Bewakingsdienst

Identiteitsverklaring Vrijstelling van reizen tussen Amsterdam en Apeldoorn Van: Schijveschuurder, Barend Datum: 1945-06-11 tot en met 1945-07-31 Hij bevindt zich op dat moment in Epe.

Identiteitsverklaring Vrijstelling van reizen tussen Amsterdam en Apeldoorn Van: Schijveschuurder, Barend Datum: 1945-06-11 tot en met 1945-07-31 Hij bevindt zich op dat moment in Epe.

Vrijstelling van B. Schijveschuurder om te mogen reizen in verband met werkzaamheden

Aanwijzingen voor de bevolking Betreft gebruik persoonsbewijzen Afgegeven door de Gemeente Amsterdam.

Aanwijzingen voor de bevolking Betreft gebruik persoonsbewijzen Afgegeven door de Gemeente Amsterdam.

Gebruiksaanwijzing persoonsbewijzen

Van: Departement van Binnenlandsche Zaken Aan: Gerzon, S.A. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1943-03-12 Onderwerp: Vrijstelling tewerkstelling in Nederland en Duitsland

Van: Departement van Binnenlandsche Zaken Aan: Gerzon, S.A. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1943-03-12 Onderwerp: Vrijstelling tewerkstelling in Nederland en Duitsland

Brief van Departement van Binnenlandsche Zaken aan S.A. Gerzon betreffende vrijstelling tewerkstelling

Van: Lierens, B. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-03 Onderwerp: brief en pakket ontvangen, stuur levensmiddelen.

Van: Lierens, B. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03-03 Onderwerp: brief en pakket ontvangen, stuur levensmiddelen.

Brief van B. Lierens aan H. Lierens vanuit kamp Westerbork

Van: Jannie en Ies Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942/1943 Onderwerp: graag de kist van moeder aan een persoon meegeven; graag ook boter meegeven, anders komt Jannie het de volgende week ophalen.

Van: Jannie en Ies Aan: Veer, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942/1943 Onderwerp: graag de kist van moeder aan een persoon meegeven; graag ook boter meegeven, anders komt Jannie het de volgende week ophalen.

Brief van Jannie en Ies aan de familie Veer

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Luitenant-Kolonel A.H. Stok Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-12 Onderwerp: inventaris van het kamp; onduidelijkheid; wat zich nu in het kamp bevindt aan goederen is onmisbaar voor het blijven functioneren van het kamp.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Luitenant-Kolonel A.H. Stok Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-12 Onderwerp: inventaris van het kamp; onduidelijkheid; wat zich nu in het kamp bevindt aan goederen is onmisbaar voor het blijven functioneren van het kamp.

Brief van J. Buijvoets aan Luitenant-Kolonel A.H. Stok vanuit het Interneringskamp Westerbork

Berichtgeving van Heldring & Pierson bankiers te 's-Gravenhage aan mej. L. Nijstad van de overhandiging van twee van haar aandelenpakketten aan Lippmann Rosenthal & Co. te Amsterdam, 29 juni 1942.

van Heldring & Pierson bankiers voor L. Nijstad

Van: Minister van Oorlog&nbsp; Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1951-01-31&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork; forceren van dichtgespijkerde deur door bewoners van Schattenberg; bestemming van het gebouw.

Van: Minister van Oorlog&nbsp; Aan: Minister van Bin. Zaken&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1951-01-31&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork; forceren van dichtgespijkerde deur door bewoners van Schattenberg; bestemming van het gebouw.

Brief van de minister van Oorlog aan de minister van Binnenlandse Zaken

Van: van Leeven, Aaron Aan: wie het betreft Plaats: Beer Sheba Datum: 1986/1998&nbsp; Onderwerp: autobiografische schetsen van Aaron van Leeven. Via Barneveld, Westerbork kwam Aaron in Theresienstadt terecht. Uiteindelijk werd hij naar Zwitserland uitgewisseld aanmerking. Zijn drie zussen kwamen via Westerbork in Barneveld terecht om vervolgens, maar nu met het hele gezin, op 29 september 1943 naar Westerbork te gaan/terug te gaan.&nbsp;

Van: van Leeven, Aaron Aan: wie het betreft Plaats: Beer Sheba Datum: 1986/1998&nbsp; Onderwerp: autobiografische schetsen van Aaron van Leeven. Via Barneveld, Westerbork kwam Aaron in Theresienstadt terecht. Uiteindelijk werd hij naar Zwitserland uitgewisseld aanmerking. Zijn drie zussen kwamen via Westerbork in Barneveld terecht om vervolgens, maar nu met het hele gezin, op 29 september 1943 naar Westerbork te gaan/terug te gaan.&nbsp;

Verslag in de vorm van tien autobiografische schetsen geschreven door Aron van Leeven

Foto van Jacob van Dam met zijn vrouw en dochter

Foto van Jacob van Dam met zijn vrouw en dochter

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-02 Onderwerp: brief ontvangen; verzoek voor verlof of het wordt gehonoreerd is onzeker.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-02 Onderwerp: brief ontvangen; verzoek voor verlof of het wordt gehonoreerd is onzeker.&nbsp;

Briefkaart van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: ter Veer B.I.A.A., Mr., Directeur-Generaal voor Bijzondere Rechtspleging (D.G.B.R.) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1946-03-26 Onderwerp: instructies voor godsdienstige verzorging (in onder andere Interneringskamp Westerbork).

Van: ter Veer B.I.A.A., Mr., Directeur-Generaal voor Bijzondere Rechtspleging (D.G.B.R.) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1946-03-26 Onderwerp: instructies voor godsdienstige verzorging (in onder andere Interneringskamp Westerbork).

Instructie van B.I.A.A. ter Veer aan J.G. Buijvoets over godsdienstige verzorging

Van: Wachter, Leo&nbsp; Aan: Kroonberg, J., Mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-18&nbsp; Onderwerp: pakketten; werken; verhuizing. In Duits geschreven

Van: Wachter, Leo&nbsp; Aan: Kroonberg, J., Mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-18&nbsp; Onderwerp: pakketten; werken; verhuizing. In Duits geschreven

Brief van Leo Wachter aan J. Kroonenberg vanuit kamp Westerbork

Van: Kattenburg, Greet Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie, transporten naar het Oosten, bagage en rugzak voor als ze naar Westerbork moet gaan. Tot nu toe de dans ontsprongen. Ze is op de hoogte van de omstandigheden van een treinreis naar Polen &nbsp;omstandigheden van de treinreis. In Amsterdam worden de Joden overgebracht naar Amsterdam-Oost. Is onderduiken een optie? Ze heeft weinig illusies over het lot van de gedeporteerden gezien de manier waarop ze vervoerd worden.

Van: Kattenburg, Greet Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie, transporten naar het Oosten, bagage en rugzak voor als ze naar Westerbork moet gaan. Tot nu toe de dans ontsprongen. Ze is op de hoogte van de omstandigheden van een treinreis naar Polen &nbsp;omstandigheden van de treinreis. In Amsterdam worden de Joden overgebracht naar Amsterdam-Oost. Is onderduiken een optie? Ze heeft weinig illusies over het lot van de gedeporteerden gezien de manier waarop ze vervoerd worden.

Brief van Greet Kattenburg aan Rudi vanuit Amsterdam

Indische jongens (vier) staande bij en zittende op een auto. De jongen links achter is Han Bloemhard, 2de van rechts Chris Petrus en rechts is Henny Roggeveen. Achter de auto is de garage zichtbaar.&nbsp; Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950

Indische jongens (vier) staande bij en zittende op een auto. De jongen links achter is Han Bloemhard, 2de van rechts Chris Petrus en rechts is Henny Roggeveen. Achter de auto is de garage zichtbaar.&nbsp; Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950

Foto

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1948-02-23 Onderwerp: overlijden van Jacob Isaäk Polak.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1948-02-23 Onderwerp: overlijden van Jacob Isaäk Polak.

Uittreksel uit de Burgerlijke Stand van Amsterdam betreft het overlijden van Helena Lam-Mulder Kanter

Personen