In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Registratiekaart (Registration Record) van Maud Clara Grietje Hedeman, in verband met haar repatriëring naar Nederland, aug. 1945.

Registratiekaart van Maud Clara Grietje Hedeman

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via Rudelsheim)) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-05 Onderwerp: brieven en pakjes (boter, suiker, biscuits, pepermunt en gehakt) ontvangen; ze weet niet of ze het langer uithoudt, zonder hem te zien; ze had nooit verwacht dat het zo lang zou duren; bezoek aan O., hij zat aan tafel en stuurde een vreemde naar de deur met de boodschap dat de zaak gunstig stond; heb je maandag avod om 11 uur heel sterk aan mij gedacht, ik voelde het als een stroomstoot…; over iemand die de 20ste en bezoek aanvroeg en de 29ste al in het kamp was; iemand die als patiënt in barak 5 ligt, op de zaal waar Lotte werkt. Hij heeft veel relaties en zal Lotte waarschuwen als zijn vrouw komt…; vraag je nog eens een bezoek aan?; over Dr Spanier…;… &nbsp;

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via Rudelsheim)) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-05 Onderwerp: brieven en pakjes (boter, suiker, biscuits, pepermunt en gehakt) ontvangen; ze weet niet of ze het langer uithoudt, zonder hem te zien; ze had nooit verwacht dat het zo lang zou duren; bezoek aan O., hij zat aan tafel en stuurde een vreemde naar de deur met de boodschap dat de zaak gunstig stond; heb je maandag avod om 11 uur heel sterk aan mij gedacht, ik voelde het als een stroomstoot…; over iemand die de 20ste en bezoek aanvroeg en de 29ste al in het kamp was; iemand die als patiënt in barak 5 ligt, op de zaal waar Lotte werkt. Hij heeft veel relaties en zal Lotte waarschuwen als zijn vrouw komt…; vraag je nog eens een bezoek aan?; over Dr Spanier…;… &nbsp;

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan (via Rudelsheim) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Transport Transport. Mensen bij de trein Kamp Westerbork, 1943-1944 Tegen één van de wagons staat een trap. Twee SS-ers inspecteren de wagon.

Transport Transport. Mensen bij de trein Kamp Westerbork, 1943-1944 Tegen één van de wagons staat een trap. Twee SS-ers inspecteren de wagon.

Inspectie van een wagon door de SS

Twee levensmiddelenkaarten van het Evacuatiecentrum "Veemgebouw" te Eindhoven (locatie waar veel gerepatrieerde concentratiekampgevangenen terecht kwamen bij terugkeer in Nederland).

Twee levensmiddelenkaarten van het Evacuatiecentrum "Veemgebouw" te Eindhoven (locatie waar veel gerepatrieerde concentratiekampgevangenen terecht kwamen bij terugkeer in Nederland).

Bonkaart

Van: Militair Gezag Drenthe Aan: Mouw, Bernard Datum: 1945-06-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: toestemming om kamp Westerbork op 24 juni 1945 te verlaten met vrouw en kind.&nbsp;

Van: Militair Gezag Drenthe Aan: Mouw, Bernard Datum: 1945-06-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: toestemming om kamp Westerbork op 24 juni 1945 te verlaten met vrouw en kind.&nbsp;

Verklaring van het MG-Drenthe dat Bernard Mouw met vrouw en kind kamp Westerbork mag verlaten

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Post dat uit kampen in ‘Duitsland’ is aangekomen.

Bekendmaking&nbsp; Datum: 1943 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Post dat uit kampen in ‘Duitsland’ is aangekomen.

Bekendmaking over aanmelden voor aangekomen post uit kampen in 'Duitsland'

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-30&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: goederen die reeds aan kassa zijn betaald en en niet meer voorradig zijn. Terugontvangen van geld of tegoedbon.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-30&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: goederen die reeds aan kassa zijn betaald en en niet meer voorradig zijn. Terugontvangen van geld of tegoedbon.

Mededeling over goederen die reeds aan kassa zijn betaald en en niet meer voorradig zijn.

Enveloppe van een brief van Jaap Nabarro Geadresseerd aan: Philips, A.

Enveloppe van een brief van Jaap Nabarro Geadresseerd aan: Philips, A.

Enveloppe geadresseerd aan A. Philips behorend bij een brief van Jaap Nabarro

Bonkaart, op naam van Jules Cohen. Plaats: Westerbork, kamp

Bonkaart, op naam van Jules Cohen. Plaats: Westerbork, kamp

Bonkaart van Jules Cohen

Van: (Berenthal) Martha Aan: Lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-13 Onderwerp: Dagelijks leven; werken op het land; omstandigheden. De schijfster werkt buiten het kamp. Ze kan eventueel naar de avondschool, maar ze is er nog niet geweest. Haar zus zit in de tweede klas van de ‘HBS’. Martha heeft een dag kleine kinderen begeleid buiten het kamp. De kinderen maakten zoveel lawaai dat ze er daarna van heeft afgezien. Nu werkt ze met een groep meisjes, waarvan de meesten jonger dan 25 jaar zijn buiten het kamp. Ze is begonnen met het wieden van onkruid tussen verschillende gewassen. Ze had nog nooit groenten zien groeien. Vervolgens heeft is ze bezig geweest met turf en het uitdunnen van de bietplantjes. In de barak slaapt ze vrij vast. Als ze niet door haar zusje gewekt wordt, die naast haar slaapt, zal zij zich verslapen.

Van: (Berenthal) Martha Aan: Lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-13 Onderwerp: Dagelijks leven; werken op het land; omstandigheden. De schijfster werkt buiten het kamp. Ze kan eventueel naar de avondschool, maar ze is er nog niet geweest. Haar zus zit in de tweede klas van de ‘HBS’. Martha heeft een dag kleine kinderen begeleid buiten het kamp. De kinderen maakten zoveel lawaai dat ze er daarna van heeft afgezien. Nu werkt ze met een groep meisjes, waarvan de meesten jonger dan 25 jaar zijn buiten het kamp. Ze is begonnen met het wieden van onkruid tussen verschillende gewassen. Ze had nog nooit groenten zien groeien. Vervolgens heeft is ze bezig geweest met turf en het uitdunnen van de bietplantjes. In de barak slaapt ze vrij vast. Als ze niet door haar zusje gewekt wordt, die naast haar slaapt, zal zij zich verslapen.

Brief van Martha Bertenthal aan vrienden vanuit kamp Westerbork

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03-25 Onderwerp: vraag om verduidelijking in ontwerp kampvoorschriften II-6 schoenreparaties.

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03-25 Onderwerp: vraag om verduidelijking in ontwerp kampvoorschriften II-6 schoenreparaties.

Verzoek van Heikens aan J.G. Buijvoets in Interneringskamp Westerbork

Huwelijksfoto van Michiel Levi Roos en Henriette Gosschalk Plaats: Hardenberg Datum: 1927-07-13&nbsp;

Huwelijksfoto van Michiel Levi Roos en Henriette Gosschalk Plaats: Hardenberg Datum: 1927-07-13&nbsp;

Foto van het huwelijk van Michiel Levi Roos en Henriette Gosschalk

Van: Hilversum-Querido Aan: Querido, Abraham Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-06 Onderwerp: over pogingen te ontkomen aan deprotatie vanuit de Hollandsche Schouwburg; transport naar Vught, een vak nodig; kon geen uitweg uit de Schouwburg vinden; over kamp Vught, het eten, afzijdigheid en af en toe een dienst; de eerste week in Vught hoorde zij dat haar vader er niet meer was; over opstaan, appel, dagindeling en behandeling; over transporten; over ruilhandel en organiseren van voedsel; werken in het ziekenhuis en afspraak bij nieuwe barakken die worden gebouwd; mannenbezoek op de zondag; naaisters gesperd…

Van: Hilversum-Querido Aan: Querido, Abraham Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-06 Onderwerp: over pogingen te ontkomen aan deprotatie vanuit de Hollandsche Schouwburg; transport naar Vught, een vak nodig; kon geen uitweg uit de Schouwburg vinden; over kamp Vught, het eten, afzijdigheid en af en toe een dienst; de eerste week in Vught hoorde zij dat haar vader er niet meer was; over opstaan, appel, dagindeling en behandeling; over transporten; over ruilhandel en organiseren van voedsel; werken in het ziekenhuis en afspraak bij nieuwe barakken die worden gebouwd; mannenbezoek op de zondag; naaisters gesperd…

Brief van Sara Hilversum-Querido aan haar broer Abraham vanuit kamp Vught

Personen