In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Cahen, J.&nbsp; Aan: Beste allemaal.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp ('Ergens in Nederland') Datum: 1942-11-01&nbsp; Onderwerp: Kampomstandigheden in kamp Westerbork.&nbsp;Terugblik op begin oktober 1942. Schetsjes gemaakt door Leo Kok.&nbsp; Blz. 5 van 14. Inventarisnummers 3022 t/m 3035

Van: Cahen, J.&nbsp; Aan: Beste allemaal.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp ('Ergens in Nederland') Datum: 1942-11-01&nbsp; Onderwerp: Kampomstandigheden in kamp Westerbork.&nbsp;Terugblik op begin oktober 1942. Schetsjes gemaakt door Leo Kok.&nbsp; Blz. 5 van 14. Inventarisnummers 3022 t/m 3035

Foto van de brief 'Ergens in Nederland' van J. Cahen aan bekenden vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 225 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Zwartverwer, Eliazer geb. 27-03-87 overleden te Westerbork op 24-04-1943 op: 27-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 225 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Zwartverwer, Eliazer geb. 27-03-87 overleden te Westerbork op 24-04-1943 op: 27-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Eliazer Zwartverwer

Specifieke groepen kampbewoners

Politieke gevangenen kamp Westerbork

Van: Heijmans, Nathan Geboren: 1871-04-07 Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-12-14 Plaats: Westerbork, kamp, barak 84. Onderwerp: De rollade hebben we samen opgegeten. Hij is zuinig met de sigaren. Herman en Erna werken weer. Hij schrijft over verschillende personen, die weer terug in barak 84 zijn of in het ziekenhuis zoals Hans Stoppelman (1912)*, die nog slechts een been heeft. Zie ook interview Leget-lezer (Hans Stoppelman was haar verloofde).

Van: Heijmans, Nathan Geboren: 1871-04-07 Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-12-14 Plaats: Westerbork, kamp, barak 84. Onderwerp: De rollade hebben we samen opgegeten. Hij is zuinig met de sigaren. Herman en Erna werken weer. Hij schrijft over verschillende personen, die weer terug in barak 84 zijn of in het ziekenhuis zoals Hans Stoppelman (1912)*, die nog slechts een been heeft. Zie ook interview Leget-lezer (Hans Stoppelman was haar verloofde).

Brief van Nathan Heymans aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Notitie over de eventuele evacuatie van de vluchtelingen in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork bij een Duitse inval.&nbsp; Van: Cramer, J. en Cohen, D.&nbsp; Datum: 1940-02-14&nbsp;

Notitie over de eventuele evacuatie van de vluchtelingen in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork bij een Duitse inval.&nbsp; Van: Cramer, J. en Cohen, D.&nbsp; Datum: 1940-02-14&nbsp;

Notities over evacuatie van de bevolking van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Paauw, de, B. Aan: Cardozo, Philip Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: vraag om voedsel

Van: Paauw, de, B. Aan: Cardozo, Philip Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: vraag om voedsel

Briefkaart van Bloema de Paauw aan Philip Cardozo vanuit kamp Westerbork

Foto van de familie Bloemhard en een vriendje Willem Vulpen Plaats: Schattenberg, kamp Datum: 1951/1952 Onderwerp: bewoners, barak en sneeuw…

Foto van de familie Bloemhard en een vriendje Willem Vulpen Plaats: Schattenberg, kamp Datum: 1951/1952 Onderwerp: bewoners, barak en sneeuw…

Foto van de familie Bloemhard in kamp Schattenberg

Van: Zomerplaag, Morris en kinderen Aan: lieve Alie en familie Plaats: Amersfoort, Kamp Datum: 1943-05-25 Onderwerp: aankomst vanuit kamp Westerbork in kamp Amersfoort en eerste schrijfdag; omstandigheden, was, eten, werken als Sanitäter en dragen van een armband om langs de wacht te kunnen; de kinderen gaan naar school; een poging tot vrijlating van de kinderen.

Van: Zomerplaag, Morris en kinderen Aan: lieve Alie en familie Plaats: Amersfoort, Kamp Datum: 1943-05-25 Onderwerp: aankomst vanuit kamp Westerbork in kamp Amersfoort en eerste schrijfdag; omstandigheden, was, eten, werken als Sanitäter en dragen van een armband om langs de wacht te kunnen; de kinderen gaan naar school; een poging tot vrijlating van de kinderen.

Brief van Morris Zomerplaag aan Ali vanuit kamp Amersfoort

Centrale keuken. De centrale keuken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Het interieur is zichtbaar en grote (kook)ketels staan opgesteld. Op de voorgrond een keukentafel met snijmachine. Op de achtergrond wasbakken; een theedoek hangt over de rand. Kamp Westerbork, 1939-1942. Achter op de foto staat: 'Interieur Centrale Keuken, Vl. kamp'.

Centrale keuken. De centrale keuken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Het interieur is zichtbaar en grote (kook)ketels staan opgesteld. Op de voorgrond een keukentafel met snijmachine. Op de achtergrond wasbakken; een theedoek hangt over de rand. Kamp Westerbork, 1939-1942. Achter op de foto staat: 'Interieur Centrale Keuken, Vl. kamp'.

van het interieur van de Centrale Keuken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Terug uit Auschwitz. Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945.&nbsp; 'Muselmänner' in Theresienstad.

Terug uit Auschwitz. Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945.&nbsp; 'Muselmänner' in Theresienstad.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Treinstations

Station Amsterdam Muiderpoort

Station Sappemeer

Station Assen

Station Hooghalen

Station Hoogezand

Rangeerterrein Onnen

Station Winschoten

Station Zuidbroek

Station Amsterdam Rietlanden

Centraal Station Amsterdam

Station Maliebaan

Station Scheemda

Station Nieuweschans

Joodse Raden

Joodse Raad voor Amsterdam

Expositur

Cabaret. cabaret (Humor und Melodie) Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1943-09 Twee toneelspelers op toneel.&nbsp; Als decor links een skelet, daarnaast een tafel en medicijnkast.&nbsp; Tekst: 'Der patient'.

Cabaret. cabaret (Humor und Melodie) Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1943-09 Twee toneelspelers op toneel.&nbsp; Als decor links een skelet, daarnaast een tafel en medicijnkast.&nbsp; Tekst: 'Der patient'.

'Der Patient', een scene uit de revue Humor und Melodie

Barakken in het kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Weeshuis en speelplaats, barak 35. Foto is genomen vanaf een wachttoren.

Barakken in het kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Weeshuis en speelplaats, barak 35. Foto is genomen vanaf een wachttoren.

Zicht op de speelplaats en barak 35 vanuit een wachttoren in kamp Westerbork

Van: onbekend Plaats: Arnhem Datum: 1945-07-25 Onderwerp: levensverhaal van een familie, centraal staat de Jodenvervolging, kamp Westerbork, uitstel van transporten, beschermingslijsten en werk. De schrijver werd doorgestuurd naar Bergen-Belsen. Hij overleefde het ‘verloren transport’ en werd bij Tröbitz bevrijd; terugkeer; repatriëring.&nbsp;

Van: onbekend Plaats: Arnhem Datum: 1945-07-25 Onderwerp: levensverhaal van een familie, centraal staat de Jodenvervolging, kamp Westerbork, uitstel van transporten, beschermingslijsten en werk. De schrijver werd doorgestuurd naar Bergen-Belsen. Hij overleefde het ‘verloren transport’ en werd bij Tröbitz bevrijd; terugkeer; repatriëring.&nbsp;

Brief van een Joodse familie vanuit Arnhem geschreven kort na hun terugkeer in Nederland

Van: Bevolkingsregister Aan: wie het betreft Plaats: Utrecht Datum: 1942-06-24 Onderwerp: Leon Querido is geen lid van een kerkgemeenschap. Zijn vrouw is katholiek. Document is aangevraagd in het kader van afstammingsonderzoek.

Van: Bevolkingsregister Aan: wie het betreft Plaats: Utrecht Datum: 1942-06-24 Onderwerp: Leon Querido is geen lid van een kerkgemeenschap. Zijn vrouw is katholiek. Document is aangevraagd in het kader van afstammingsonderzoek.

Informatie over de kerkelijke gezindte van Leon Querido en zijn vrouw

Personen