We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Betjen Bertha wilde zelf liever Betty genoemd worden. Zij was een mooi, deftig meisje en leek qua karakter sterk op haar vader. Zij speelde, net als haar moeder, piano. Zij was als meisje " erg in tel bij de jongens". De heer Schilderman heeft, als jong knaapje, nog met Betty geschaatst. Betty deed ook mee aan allerlei aktiviteiten in Harderwijk. Het beroep van Betty was stenotypiste. Betty was de vriendin van Jansje en Gijsje Vis. De dochters van timmerman Jan Vis die zijn werk-plaats ook in de Hoogstraat had. Betty verloofde zich met een jongen die van buiten Harderwijk kwam. Mevrouw Truus Kuyper-van Koot was ook op de verlovings-receptie aanwezig. Ze wist niet hoe de verloofde van Betty heette, maar het was waarschijnlijk wel een Joodse jongen. De naam van de verloofde is vermoedelijk Sjaak of Sjakie. Vader Philip was niet zo blij met de keus van zijn dochter, maar moeder Selma was juist erg gek op haar aanstaande schoonzoon. Die receptie werd op een zondag gegeven, in de bovenzaal van de Concertzaal. Die Concertzaal was op de hoek van de Donkerstraat en de Markt, naast het oude postkantoor. Beide gebouwen zijn gesloopt. In september 1941 is Betty, evenals haar vader voor de Joodse Raad gaan werken. Zij was assistente van de hoofdvertegenwoordiger van de Joodse Raad afdeling Nunspeet, Ermelo en Harderwijk. Toen zij daar werkte is er een opmerkelijke adreswijziging gemaakt op de gezinskaart van de familie Philips. Op die kaart is het adres in de Hoogstraat doorgestreept en het adres Sloestraat 9 in Amsterdam inge-vuld! De Sloestraat is in Amsterdam-Zuid, vlakbij de Churchilllaan. Vermoedelijk is dat kort voor februari 1942 gebeurd. Vanaf die datum waren de Joden verplicht zich te laten registreren en kwam op hun nieuwe persoonsbewijs ook een zwarte letter J te staan. In die tijd is ook de gezinskaart van de familie Philips veranderd met het adres in Amsterdam erop! Die kaart zit momenteel in de cartotheek van de Joodse Raad in Amsterdam. Was het de bedoeling om bewust een verkeerd adres op de gezinskaart te zetten? Op het adres Sloestraat 9 zijn nog geen namen gevonden waaruit zou blijken dat het eventuele familieleden of vrienden van de familie Philips waren. Het is mogelijk dat de vriend, en latere verloofde, van Betty daar heeft gewoond, of familie had wonen. Betty is gelijk met haar moeder Selma en broer Frits op 18 oktober 1942 in Harderwijk ondergedoken en heeft ook op verschillende adressen gewoond. Op 27 augustus 1943 zijn Selma, Betty en Frits opgepakt op hun onderduikadres bij de familie Stoorvogel in de Bruggestraat. Zij zijn door een lid van de Sicherheits-polizei naar het politiebureau op de Kuipwal gebracht. Behalve Selma, Betty en Frits was er nog een Joodse jongen opgepakt. Het is niet bekend of die jongen ook bij de familie Stoorvogel was ondergedoken of dat hij ergens anders door de Duitsers was opgepakt. Selma smeekte: "Laat mij maar meegaan en niet de kinderen!". Betty zei: "Ik spring onderweg uit de trein!". De Sipo-beambte deelt mee dat de Joden op het politiebureau moeten blijven en later naar Westerbork zullen worden gebracht. Dat is dezelfde nog dag gebeurd. Na vier dagen in kamp Westerbork is Betty, samen met haar moeder Selma en haar broer Frits op 31 augustus 1943 vanuit kamp Westerbork naar Auschwitz gedeporteerd. Na aankomst in Auschwitz, op 3 september, werden de mensen op het perron geselecteerd. Selma en Betty Philips zijn daar, onmiddelijk na aankomst omgebracht. Selma was toen 48 jaar oud en Betty was 23 jaar oud. Haar broer Frits kwam wel door de selectie en werd in Auschwitz, of één van de andere werkkampen daar in de omgeving, als dwangarbeider tewerkgesteld. Dat werk was meestal zeer zwaar en de leefomstandigheden ronduit beestachtig. Net als zoveel anderen heeft Frits het zware werk niet lang vol kunnen houden. Zes maanden later is hij op 31 maart 1944 in dat kamp overleden. Haar broer Frits was toen pas 17 jaar oud.

Frits Philips Frits Max Philips was op 25 juli 1926 geboren in Harderwijk als zoon van Philip Philips en Selma Philips-Kussel, op het adres Hoogstraat 33. Hij was een aardige, wat stille jongen, tenger gebouwd. Hij hielp als klein ventje graag in de slagerij van zijn vader en moeder. Hij was een knappe jongen, liep altijd netjes gekleed, maar had een eigenaardige manier van lopen: Met zijn duimen in zijn broekzakken en zijn ellebogen naar buiten gebogen liep hij op een sloffende manier. Frits was het 'oogappeltje' van zijn moeder Selma. Tijdens zijn lagere schooltijd op school B en op de (m)ulo had Frits twee vriendjes: Dicky Mulder en Martin Roelofsen. Die (m)ulo-school was op de tweede etage van diezelfde school B, op het Kerkplein naast het "oudemannenhuis" en tegenover de Grote Kerk. Frits kon goed leren. Begin september 1941 kwam de verordening dat Joodse leerlingen niet meer naar openbare scholen mochten, maar naar aparte scholen moesten waar uitsluitend Joodse leraren les gaven. Toen besloten een aantal Joodse families om de kinderen voortaan thuis les te geven. Dat gebeurde bij mevrouw Zwart in de Wilhelminalaan en bij mevrouw Perelaer thuis in de Prins-Hendriklaan, vlakbij het Oranjepark. Daar kregen diverse Joodse kinderen les. Frits is gelijk met zijn moeder Selma en zuster Betty op 18 oktober 1942 in Harderwijk ondergedoken en heeft ook op verschillende adressen gewoond. Op 27 augustus 1943 zijn Selma, Betty en Frits opgepakt op hun onderduikadres bij de familie Stoorvogel in de Bruggestraat. Zij zijn door een lid van de Sicherheits-polizei naar het politiebureau op de Kuipwal gebracht. Behalve Selma, Betty en Frits was er nog een Joodse jongen opgepakt. Het is niet bekend of die jongen ook bij de familie Stoorvogel was ondergedoken of dat hij ergens anders door de Duitsers was opgepakt. Bij Frits en die jongen hadden de Duitsers een stok in hun broekspijp gebonden om vluchten te voorkomen. Die jongen beweerde dat hij niet Joods was, maar Selma vroeg hem: "En als je dan je broek moet laten zakken? Ook burgemeester Vos was op het bureau aanwezig en liep zenuwachtig heen en weer, maar kon aan de situatie helaas niets meer veranderen!". Selma smeekte: "Laat mij maar meegaan en niet de kinderen!". De Sipo-beambte deelt mee dat de Joden op het politiebureau moeten blijven en later naar Westerbork zullen worden gebracht. Dat is dezelfde nog dag gebeurd. Op een onkostenformulier, van 4 november 1943, zijn de kosten beschreven voor het transport van de familie Philips én van E. Guernerie naar het kamp Westerbork op 27 augustus. E. Guernerie was waarschijnlijk de jongeman die gelijk met Selma en haar kinderen die ochtend binnen werden gebracht op het politiebureau. Na vier dagen in Westerbork is Frits, samen met zijn moeder Selma en zuster Betty op 31 augustus 1943 naar Auschwitz gedeporteerd. Na aankomst in Auschwitz, op 3 september werden de mensen op het perron geselecteerd. Selma en Betty Philips zijn daar, onmiddelijk na aankomst omgebracht. Selma was toen 48 jaar oud en Betty was 23 jaar oud. Frits kwam wel door de selectie en werd in Auschwitz, of één van de andere werkkampen daar in de omgeving, als dwangarbeider tewerkgesteld. Dat werk was meestal zeer zwaar en de leefomstandigheden ronduit beestachtig. Net als zoveel anderen heeft Frits het zware werk niet lang vol kunnen houden. In de zes maanden daarna is hij vermoedelijk bezweken, zijn overlijdensdatum werd na de oorlog vastgesteld op 31 maart 1944. Frits was toen pas 17 jaar oud.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau de Haag&nbsp;(M.J. Keyzer)&nbsp; Aan: de voorlichtingsbureaus Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 1942-10-21 Onderwerp: voorkeur om voor te lichten tijdens een persoonlijk bezoek en niet via een brief.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau de Haag&nbsp;(M.J. Keyzer)&nbsp; Aan: de voorlichtingsbureaus Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 1942-10-21 Onderwerp: voorkeur om voor te lichten tijdens een persoonlijk bezoek en niet via een brief.

Brief van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag aan de voorlichtingsbureaus

Personen