In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: de Voogd, N., (plaatsvervangend hoofd van afdeling III) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Den Haag Datum: 1948-06-09 Onderwerp: af te voeren artikelen.&nbsp; Wegens niet-meer-gebruik moeten apparaten en instrumenten uit de operatieafdeling overgedragen worden aan kamp Vught.

Van: de Voogd, N., (plaatsvervangend hoofd van afdeling III) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Den Haag Datum: 1948-06-09 Onderwerp: af te voeren artikelen.&nbsp; Wegens niet-meer-gebruik moeten apparaten en instrumenten uit de operatieafdeling overgedragen worden aan kamp Vught.

Verzoek van N. de Voogd aan J.G. Buijvoets over de afvoer van medische apparaten en instrumenten uit de operatiebarak

Perioden kamp Westerbork

1948

Januari 2010 -

Januari 1942 t/m juni 1942

Mei 1940 t/m december 1941

Oktober 1939 t/m april 1940

-Oktober 1939

Augustus 1943 t/m augustus 1944

September 1944 t/m april 1945

Januari 1943 t/m juli 1943

November 1942 t/m december 1942

Juli 1942 t/m september 1942

Januari 1956 t/m december 1963

Maart 1951 t/m december 1955

Januari 1950 t/m februari 1951

Januari 1946 t/m december 1947

April 1945 t/m december 1945

Oktober 1942

Januari 1999 t/m december 2009

Januari 1990 t/m december 1998

April 1983 t/m december 1989

Januari 1971 t/m maart 1983

1949

Januari 1966 t/m december 1970

Januari 1964 t/m december 1965

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-19 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: meenemen (stelen) van goederen uit het ziekenhuis.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-19 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: meenemen (stelen) van goederen uit het ziekenhuis.

Mededeling over meenemen van goederen uit het ziekenhuis

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 87

Van: Boerma, A.P.A., arts Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-06-01/03 Onderwerp: Inventarisstaat van het kampziekenhuis, met begeleidende brief. Maximale capaciteit 440 patiënten. Op het moment van de inventarisatie bevinden zich in het ziekenhuis 202 mannen en 44 vrouwen. Aantal gedetineerden: 3266, waaronder 2637 mannen en 629 vrouwen.

Van: Boerma, A.P.A., arts Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-06-01/03 Onderwerp: Inventarisstaat van het kampziekenhuis, met begeleidende brief. Maximale capaciteit 440 patiënten. Op het moment van de inventarisatie bevinden zich in het ziekenhuis 202 mannen en 44 vrouwen. Aantal gedetineerden: 3266, waaronder 2637 mannen en 629 vrouwen.

Inventarislijst van patiënten, capaciteit en aanwezige goederen op de verschillende afdelingen

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-22&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Dr. Spanier verzoekt bekend te maken dat personen met spraakgebreken bij Dr. Rozendaal terechtkunnen of bij de spraakleraar P. Goldschmidt.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-22&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Dr. Spanier verzoekt bekend te maken dat personen met spraakgebreken bij Dr. Rozendaal terechtkunnen of bij de spraakleraar P. Goldschmidt.

Mededeling dat kampgevangenen met een spraakgebrek terecht kunnen bij Dr. Rozendaal en P. Goldschmidt

Groepsfoto van kampgevangenen in een huisje Kamp Westerbork, 1942-1943.&nbsp; Staande Frits Spanier (l.) en Kurt Gottschalk (Gockel). Zittende Mevr. Berdi van der Hoff (l.) en Mevr. Babette Spanier-Seidemann (r.). &nbsp;

Groepsfoto van kampgevangenen in een huisje Kamp Westerbork, 1942-1943.&nbsp; Staande Frits Spanier (l.) en Kurt Gottschalk (Gockel). Zittende Mevr. Berdi van der Hoff (l.) en Mevr. Babette Spanier-Seidemann (r.). &nbsp;

Kampgevangenen in een huisje

Interieur van een ‘huisje’ Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-01-01 Foto van de tekening (origineel in collectie aanwezig)&nbsp; Betreft de heer en mevrouw Asch in hun bed in een ‘huisje’. Mevrouw Asch-Rosenthal was huishoudster in de woning van de kampcommandant.&nbsp; De koffer op de foto en het mesje bij de geschilde appel is ook een onderdeel van de collectie van het Herinneringscentrum.

Interieur van een ‘huisje’ Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-01-01 Foto van de tekening (origineel in collectie aanwezig)&nbsp; Betreft de heer en mevrouw Asch in hun bed in een ‘huisje’. Mevrouw Asch-Rosenthal was huishoudster in de woning van de kampcommandant.&nbsp; De koffer op de foto en het mesje bij de geschilde appel is ook een onderdeel van de collectie van het Herinneringscentrum.

Foto van een tekening van het echtpaar Asch-Rosenthal getekend door Leo Kok

Zie bijbehorende brief inv.nr.: 3340-3-1 Van: Meyers-Miers, Hans Alfred&nbsp; Aan: Meyers-Miers, heer&nbsp; Plaats: Mauthausen&nbsp; Datum: 1941-08-31&nbsp; Onderwerp: familiegroeten en nog geen brief ontvangen.

Zie bijbehorende brief inv.nr.: 3340-3-1 Van: Meyers-Miers, Hans Alfred&nbsp; Aan: Meyers-Miers, heer&nbsp; Plaats: Mauthausen&nbsp; Datum: 1941-08-31&nbsp; Onderwerp: familiegroeten en nog geen brief ontvangen.

Enveloppe behorende bij brief van Hans Alfred Meyers-Miers aan zijn vader (ouders) vanuit Mauthausen

1943

Oktober 1943

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto uit een krantenartikel uit de Telegraaf. Kamp Westerbork, (oktober) 1939. Op deze foto zijn de barakken in aanbouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork te zien . Het onderschrift luidt: 'Een dorp waarover veel te doen is geweest'.

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto uit een krantenartikel uit de Telegraaf. Kamp Westerbork, (oktober) 1939. Op deze foto zijn de barakken in aanbouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork te zien . Het onderschrift luidt: 'Een dorp waarover veel te doen is geweest'.

van de bouw van het centraal Vluchtelingenkamp waar veel over te doen is geweest

Van: Turfrijer-van Coeverden, Greetje (en Mieltje, Emil) Aan: Belterman, J. Datum: 1943-04-12 Plaats: Amsterdam Onderwerp: over het vertrek van haar moeder en haar man die al zeven weken weg is, over verzenden van pakketten onder andere via de Joodse Raad. Haar vader werkt op de schilderwerkplaats. ‘Ik hoop dat ze niet verder gaan’. De zorgen zijn groot.

Van: Turfrijer-van Coeverden, Greetje (en Mieltje, Emil) Aan: Belterman, J. Datum: 1943-04-12 Plaats: Amsterdam Onderwerp: over het vertrek van haar moeder en haar man die al zeven weken weg is, over verzenden van pakketten onder andere via de Joodse Raad. Haar vader werkt op de schilderwerkplaats. ‘Ik hoop dat ze niet verder gaan’. De zorgen zijn groot.

Brief van Greet Turfrijer-Coeverden aan J. Belterman vanuit Amsterdam

Specifieke groepen kampbewoners

Gemengd gehuwde Joden kamp Westerbork

Woonoord Schattenberg

Sonder-Ausweis Konijn, Henriette, 16-6-08, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis Konijn, Henriette, 16-6-08, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Henriette Konijn

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag, Afdeling Tewerkstelling en Evacuatie Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 1942-08 Onderwerp: uit te zenden (leeftijds-)categorieën (voor tewerkstelling); gronden van vrijstelling; uitstel van deportatie; huwelijken; combinatie van familieleden.&nbsp;

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag, Afdeling Tewerkstelling en Evacuatie Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 1942-08 Onderwerp: uit te zenden (leeftijds-)categorieën (voor tewerkstelling); gronden van vrijstelling; uitstel van deportatie; huwelijken; combinatie van familieleden.&nbsp;

Bulletin nummer 2 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag