In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Vromen, Salomon en Mietje Aan: Garritsen, familie Plaats: Lochem Datum: 1942-08-19 Onderwerp: bedankt voor de pakjes met groenten; de toestand is onveranderd, 4 Joodse kennissen zijn vertrokken naar een werkkamp Lievelde, bij Lichtenvoorde; zelf kreeg hij een kaart met een oproep voor een keuring in Zutphen; een zwager uit Lochem zit nu ook in Lievelde; van een andere zwager uit Amsterdam is niet bekend waar hij zit…; &nbsp;Mietje schrijft over werken, een reisvergunning, die geweigerd is, waardoor ze nu huisvrouw in Lochem is; ze waren graag naar de boerderij van de familie Garritsen gegaan…nu met de roggeoogst…; over de herkeuring van haar man en Herman… voor alle mannen tussen de 18 en 40 jaar.

Van: Vromen, Salomon en Mietje Aan: Garritsen, familie Plaats: Lochem Datum: 1942-08-19 Onderwerp: bedankt voor de pakjes met groenten; de toestand is onveranderd, 4 Joodse kennissen zijn vertrokken naar een werkkamp Lievelde, bij Lichtenvoorde; zelf kreeg hij een kaart met een oproep voor een keuring in Zutphen; een zwager uit Lochem zit nu ook in Lievelde; van een andere zwager uit Amsterdam is niet bekend waar hij zit…; &nbsp;Mietje schrijft over werken, een reisvergunning, die geweigerd is, waardoor ze nu huisvrouw in Lochem is; ze waren graag naar de boerderij van de familie Garritsen gegaan…nu met de roggeoogst…; over de herkeuring van haar man en Herman… voor alle mannen tussen de 18 en 40 jaar.

Brief van Salomon en Mietje Vromen aan de familie Garritsen vanuit Lochem

Van: Vromen, Salomon Aan: Garritsen, familie Plaats: Lochem Datum: 1942-08-10 Onderwerp: donkere dagen voor de Joodse gemeenschap; broer en gezin van zijn vrouw zijn tijdens een razzia in Amsterdam opgepakt; zijn vrouw is aangeslagen…

Van: Vromen, Salomon Aan: Garritsen, familie Plaats: Lochem Datum: 1942-08-10 Onderwerp: donkere dagen voor de Joodse gemeenschap; broer en gezin van zijn vrouw zijn tijdens een razzia in Amsterdam opgepakt; zijn vrouw is aangeslagen…

Brief van Salomon Vromen aan de familie Garritsen vanuit Lochem

Van: Vromen, S.J. Aan: Garritsen, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: de brief van de familie kwam via bevriende handen in het bezit van de schrijver en aanhang; op 3 oktober door de Grüne Polizei uit het werkkamp in Ede weggehaald en naar Arnhem vervoer, waar ze rond 12 uur aankwamen; ze hebben vervolgend de nacht in de buitenlucht doorgebracht, vervolgens werden ze op zondagmorgen naar kamp Westerbork overgebracht; bij aankomst waren zijn vrouw en kinderen al in Westerbork; zij waren vrijdagochtend door de politie uit huis gehaald en hebben de nacht op het politiebureau doorgebracht alvorens naar kamp &nbsp;Westerbork overgebracht te worden met vrouwen en kinderen, waarvan de mannen in de werkkampen zaten; er zijn in Westerbork nu ongeveer 13.000 mensen; de omstandigheden op het gebied van hygiëne en voeding zijn beroerd; graag een pakje toesturen, ze komen met honderden het kamp binnen; ze hopen niet doorgestuurd te worden…

Van: Vromen, S.J. Aan: Garritsen, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: de brief van de familie kwam via bevriende handen in het bezit van de schrijver en aanhang; op 3 oktober door de Grüne Polizei uit het werkkamp in Ede weggehaald en naar Arnhem vervoer, waar ze rond 12 uur aankwamen; ze hebben vervolgend de nacht in de buitenlucht doorgebracht, vervolgens werden ze op zondagmorgen naar kamp Westerbork overgebracht; bij aankomst waren zijn vrouw en kinderen al in Westerbork; zij waren vrijdagochtend door de politie uit huis gehaald en hebben de nacht op het politiebureau doorgebracht alvorens naar kamp &nbsp;Westerbork overgebracht te worden met vrouwen en kinderen, waarvan de mannen in de werkkampen zaten; er zijn in Westerbork nu ongeveer 13.000 mensen; de omstandigheden op het gebied van hygiëne en voeding zijn beroerd; graag een pakje toesturen, ze komen met honderden het kamp binnen; ze hopen niet doorgestuurd te worden…

Brief geschreven door S,.J. Vromen aan de familie Garritsen vanuit kamp Westerbork

Brief Van: Asscher, Jacob en Asscher, Bram Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-20 Onderwerp: Bram was erg onder de indruk van het vertrek van zijn schoonouders. Hij vraagt of zijn moeder nog pakjes stuurt aan Trees en haar zusjes.

Brief Van: Asscher, Jacob en Asscher, Bram Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-20 Onderwerp: Bram was erg onder de indruk van het vertrek van zijn schoonouders. Hij vraagt of zijn moeder nog pakjes stuurt aan Trees en haar zusjes.

Brief van Bram en Jacob Asscher aan D.L. Tollenaar vanuit kamp Westerbork

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-10 Onderwerp: Bram vraagt of zijn moeder de brief aan Treesje wil doorsturen. Hij is zojuist bij de revue geweest. Er spelen bekende spelers mee, zoals Frans Engel, Max Ehrlich, Jetty Cantor, Willy Rosen, Erich Ziegler en Johnny &amp; Jones. Bram heeft Jeannot ook mee kunnen krijgen. Voor hem was het goede afleiding na de narigheid van Netty's vertrek. Voor het volgende pakket vraagt hij om pyjama's, stropdassen en zomerpakken.

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-10 Onderwerp: Bram vraagt of zijn moeder de brief aan Treesje wil doorsturen. Hij is zojuist bij de revue geweest. Er spelen bekende spelers mee, zoals Frans Engel, Max Ehrlich, Jetty Cantor, Willy Rosen, Erich Ziegler en Johnny &amp; Jones. Bram heeft Jeannot ook mee kunnen krijgen. Voor hem was het goede afleiding na de narigheid van Netty's vertrek. Voor het volgende pakket vraagt hij om pyjama's, stropdassen en zomerpakken.

Brief van Bram Asscher aan D.L. Tollenaar vanuit kamp Westerbork

Brief Van: Asscher, Bram Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-29 Onderwerp: Bram ligt in het ziekenhuis met difterie. Hij had last van koorts en keelpijn en voelde zich beter dankzij een inspuiting met serum. Hij moet nog minstens zes weken blijven liggen tot zijn bloed weer goed is. Hij ligt op het ogenblik op een kamer met twee mensen: een jongetje van negen jaar, met wie hij monopoly speelt, en een een Turk van 37 (Isak Jerusalmi), met wie hij Frans spreekt. Verder leest hij veel kranten en boeken uit de bibliotheek. De komende dagen gaat hij ook weer werken. Jeannot komt iedere dag langs en verzorgt hem uitstekend. Hij heeft genoeg te eten dankzij de prachtpakjes.&nbsp;

Brief Van: Asscher, Bram Aan: Tollenaar, D.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-29 Onderwerp: Bram ligt in het ziekenhuis met difterie. Hij had last van koorts en keelpijn en voelde zich beter dankzij een inspuiting met serum. Hij moet nog minstens zes weken blijven liggen tot zijn bloed weer goed is. Hij ligt op het ogenblik op een kamer met twee mensen: een jongetje van negen jaar, met wie hij monopoly speelt, en een een Turk van 37 (Isak Jerusalmi), met wie hij Frans spreekt. Verder leest hij veel kranten en boeken uit de bibliotheek. De komende dagen gaat hij ook weer werken. Jeannot komt iedere dag langs en verzorgt hem uitstekend. Hij heeft genoeg te eten dankzij de prachtpakjes.&nbsp;

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. en Lek, Trees Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-20 Onderwerp: Bram bedankt zijn moeder voor de heerlijke pakketten met o.a. fris zomergoed. Hij vraagt haar een krant op te sturen om iets te vernemen van de spannende en goede berichten. Aan Trees schrijft hij dat hij en Jeannot werken in een sloperij van onderdelen die afkomstig zijn uit Kamp Vught (waar Trees op dat moment verblijft). De werktijden zijn ‘s morgens van 7 tot kwart over 12 en ‘s middags van kwart voor 2 tot 7. Ze krijgen iedere dag samen een liter melk waar ze pap van maken. Van Trees’ ouders heeft Bram niets vernomen, maar hij heeft hen wel twee brieven gestuurd. Gisteravond was er een voetbalwedstrijd en iedere avond is er café met muziek (Johnny en Jones). Op vrijdag, zaterdag en zondagavond is er revue, die om de 4 weken veranderd.&nbsp;

Brief Van: Asscher, A. Aan: Tollenaar, D.L. en Lek, Trees Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-20 Onderwerp: Bram bedankt zijn moeder voor de heerlijke pakketten met o.a. fris zomergoed. Hij vraagt haar een krant op te sturen om iets te vernemen van de spannende en goede berichten. Aan Trees schrijft hij dat hij en Jeannot werken in een sloperij van onderdelen die afkomstig zijn uit Kamp Vught (waar Trees op dat moment verblijft). De werktijden zijn ‘s morgens van 7 tot kwart over 12 en ‘s middags van kwart voor 2 tot 7. Ze krijgen iedere dag samen een liter melk waar ze pap van maken. Van Trees’ ouders heeft Bram niets vernomen, maar hij heeft hen wel twee brieven gestuurd. Gisteravond was er een voetbalwedstrijd en iedere avond is er café met muziek (Johnny en Jones). Op vrijdag, zaterdag en zondagavond is er revue, die om de 4 weken veranderd.&nbsp;

Brief van Bram Asscher aan D.L. Tollenaar en Trees Lek vanuit kamp Westerbork

Buitenlandse Joden kamp Westerbork

Turkse Joden kamp Westerbork

Model.&nbsp; Gemaakt van hout.&nbsp; Beschilderd.&nbsp; Schaal 1:500.&nbsp; Het betreft hier barak 11 van kamp Westerbork.&nbsp; Op het dak is aangegeven dat deze woning een telefoon- aansluiting had. De maquette stond in 1950 in de vroegere Kommandantur, schuin tegen de muur opgesteld. &nbsp;Volgens schenker dateert deze vermoedelijk nog uit de oorlogsperiode. (in het kamp was een maquettebouw-werkplaats aanwezig) Barakken die voor 1950 waren gesloopt waren ook van de maquette weggehaald. De maquette is gebruikt tot 1970 toen het kamp definitief werd afgebroken. Ook tijdens de Schattenberg periode werd de maquette steeds up to date gehouden. De vier geschonken barakken werden op het laatst ook van de maquette afgehaald. De schenker mocht deze modellen toen hebben aangezien ze anders toch werden weggegooid. Wat er met de rest van de maquette is gebeurd is bij de schenker niet bekend.

Model.&nbsp; Gemaakt van hout.&nbsp; Beschilderd.&nbsp; Schaal 1:500.&nbsp; Het betreft hier barak 11 van kamp Westerbork.&nbsp; Op het dak is aangegeven dat deze woning een telefoon- aansluiting had. De maquette stond in 1950 in de vroegere Kommandantur, schuin tegen de muur opgesteld. &nbsp;Volgens schenker dateert deze vermoedelijk nog uit de oorlogsperiode. (in het kamp was een maquettebouw-werkplaats aanwezig) Barakken die voor 1950 waren gesloopt waren ook van de maquette weggehaald. De maquette is gebruikt tot 1970 toen het kamp definitief werd afgebroken. Ook tijdens de Schattenberg periode werd de maquette steeds up to date gehouden. De vier geschonken barakken werden op het laatst ook van de maquette afgehaald. De schenker mocht deze modellen toen hebben aangezien ze anders toch werden weggegooid. Wat er met de rest van de maquette is gebeurd is bij de schenker niet bekend.

Model

Interieur van een grote woonbarak met stapelbedden, voordat de eerste bewoners binnenkwamen.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942

Interieur van een grote woonbarak met stapelbedden, voordat de eerste bewoners binnenkwamen.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942

Interieur van een grote woonbarak in kamp Westerbork

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 24 juli 1942 - Auschwitz

Foto gemaakt ter gelegenheid van het 25-jarig huwelijk van de ouders Cohen.&nbsp; Van Links naar rechts: Henri Kwieser Mirjam (Mary) Kwieser-Cohen Estella (de Jong) Cohen Margaretha Meijer-Cohen Emanuel Meijer

Foto gemaakt ter gelegenheid van het 25-jarig huwelijk van de ouders Cohen.&nbsp; Van Links naar rechts: Henri Kwieser Mirjam (Mary) Kwieser-Cohen Estella (de Jong) Cohen Margaretha Meijer-Cohen Emanuel Meijer

Foto van de familie Cohen, Kwieser en Meijer

Van: van Es-van der Rhoer, Martha Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-12 Onderwerp; Arbeitskarte, Schreibstube.

Van: van Es-van der Rhoer, Martha Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-12 Onderwerp; Arbeitskarte, Schreibstube.

Arbeitskarte van Martha van Es-van der Rhoer in kamp Westerbork

Personen