In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Kamporganisatie kamp Westerbork

Registratie kamp Westerbork

Van: Groot-Gazan, B. Aan: Schokker, W. Plaats: Trein Datum: 1943-06-01 Onderwerp: Wij zijn met de heele familie in de trein. Wij gaan. Erg dankbaar zijn wij voor die lieve mevrouw Schokker etc. Afscheidsgroet. Op de achterkant staat waarschijnlijk Muidergracht, het laatste officiele adres van de familie de Groot in Amsterdam Poststempel 4 juni 1943, Haren. De kaart is vermoedelijk op het emplacement Onnen-Haren, waar de trein altijd moest stoppen, (wachtend op een groen sein) uit de trein gegooid.

Van: Groot-Gazan, B. Aan: Schokker, W. Plaats: Trein Datum: 1943-06-01 Onderwerp: Wij zijn met de heele familie in de trein. Wij gaan. Erg dankbaar zijn wij voor die lieve mevrouw Schokker etc. Afscheidsgroet. Op de achterkant staat waarschijnlijk Muidergracht, het laatste officiele adres van de familie de Groot in Amsterdam Poststempel 4 juni 1943, Haren. De kaart is vermoedelijk op het emplacement Onnen-Haren, waar de trein altijd moest stoppen, (wachtend op een groen sein) uit de trein gegooid.

Briefkaart van B. de Groot-Gazan aan W. Schokker vanuit de trein gegooid

Van: Blijdensteyn, Leo en May Aan: Huber, H. Plaats: Trein Datum: 1943-06-29 Onderwerp: Beschrijving van situatie in de trein. Zijn vol goede moed, misschien is het in Duitsland wel beter dan in Westerbork, vanwege de volte en onhygiënische toestanden. Met ongeveer 3000 personen op weg. Achterop de kaart staat geschreven: ‘L. Blijdensteyn op weg naar Duitsland’.

Van: Blijdensteyn, Leo en May Aan: Huber, H. Plaats: Trein Datum: 1943-06-29 Onderwerp: Beschrijving van situatie in de trein. Zijn vol goede moed, misschien is het in Duitsland wel beter dan in Westerbork, vanwege de volte en onhygiënische toestanden. Met ongeveer 3000 personen op weg. Achterop de kaart staat geschreven: ‘L. Blijdensteyn op weg naar Duitsland’.

Briefkaart van Leo en May Blijdensteyn vanuit de trein op weg naar Sobibor gegooid

Van: Liesje en Joop Aan: Batavier, Mevr. Plaats: Trein (poststempel Nieuweschans) Datum: 1943-06-08 Onderwerp: 'Wij zijn door dus stuur geen pakjes meer. We zitten in de beestenwagen. We zullen er zien te komen'.

Van: Liesje en Joop Aan: Batavier, Mevr. Plaats: Trein (poststempel Nieuweschans) Datum: 1943-06-08 Onderwerp: 'Wij zijn door dus stuur geen pakjes meer. We zitten in de beestenwagen. We zullen er zien te komen'.

Briefkaart van Liesje en Joop Batavier aan mevrouw Batavier vanuit de trein gegooid bij Nieuweschans

Feldheim, E.K.H.&nbsp; Ter gelegenheid van het afscheid van Fritz Haase.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-07-10.&nbsp; Met alle handtekeningen van 'seine kameraden von baracke 5'.

Feldheim, E.K.H.&nbsp; Ter gelegenheid van het afscheid van Fritz Haase.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-07-10.&nbsp; Met alle handtekeningen van 'seine kameraden von baracke 5'.

Afscheidstekening voor Fritz Haase getekend door Egon Feldheim

Lagerbefehl No. 21&nbsp; Datum: 1943-04-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Fahrbereitschaft; Benoeming van Groepsleiders

Lagerbefehl No. 21&nbsp; Datum: 1943-04-03&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Fahrbereitschaft; Benoeming van Groepsleiders

Lagerbefehl No. 21

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Trein Datum: 1943-05-18 Onderwerp: Bedankje voor alles wat gedaan is. De meisjes zijn op weg naar ‘Duitsland’ Henriette schrijft ook een kaart in de hoop dat een van beide kaarten overkomt. De trein staat stil voor Groningen (emplacement Onnen-Haren). Ze hopen vader weer terug te kunnen zien (Hij was op 19 oktober 1942 al doorgestuurd naar Auschwitz. Hij was via het Joodse werkkamp De Wittebrink begin oktober 1942 in kamp Westerbork terecht gekomen)

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Trein Datum: 1943-05-18 Onderwerp: Bedankje voor alles wat gedaan is. De meisjes zijn op weg naar ‘Duitsland’ Henriette schrijft ook een kaart in de hoop dat een van beide kaarten overkomt. De trein staat stil voor Groningen (emplacement Onnen-Haren). Ze hopen vader weer terug te kunnen zien (Hij was op 19 oktober 1942 al doorgestuurd naar Auschwitz. Hij was via het Joodse werkkamp De Wittebrink begin oktober 1942 in kamp Westerbork terecht gekomen)

Briefkaart van Betsy van Hoorn aan fam. Medema vanuit de trein

Van: Coerant, L.&nbsp;(brief is geschreven door zijn moeder Fransje Coerant-Fransman) Aan: Buitenweg, D.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-19&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; met haar man gaat het niet goed. Ze vrezen weg te moeten en ze vraagt of het pakketje naar het adres van haar broer kan worden gezonden, die als gemengd-gehuwde in het kamp zit. Het is beter dat hij het pakketje ontvangt dan een wildvreemde.

Van: Coerant, L.&nbsp;(brief is geschreven door zijn moeder Fransje Coerant-Fransman) Aan: Buitenweg, D.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-19&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; met haar man gaat het niet goed. Ze vrezen weg te moeten en ze vraagt of het pakketje naar het adres van haar broer kan worden gezonden, die als gemengd-gehuwde in het kamp zit. Het is beter dat hij het pakketje ontvangt dan een wildvreemde.

Briefkaart van Louis Coerant aan D. Buitenweg vanuit kamp Westerbork

Van: Koopman, B. Aan: Cardozo, I. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-08 Onderwerp: bericht over transport kennis en beschrijving situatie. De schrijver verteld over de deportatie van Bernard Wessel, Bernards ouders zijn nog in Westerbork. De schrijver en Dora Wessel zijn beide werkzaam in het ziekenhuis. Zij beschikt over een blauwe stempel, de schrijver heeft er geen. Alle werkstempels zijn echter op het moment van schrijven vervallen, waardoor voor alle vier personen (schrijver en ouders en zus van Bernard Wessel) een onzekere toekomst is aangebroken.

Van: Koopman, B. Aan: Cardozo, I. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-08 Onderwerp: bericht over transport kennis en beschrijving situatie. De schrijver verteld over de deportatie van Bernard Wessel, Bernards ouders zijn nog in Westerbork. De schrijver en Dora Wessel zijn beide werkzaam in het ziekenhuis. Zij beschikt over een blauwe stempel, de schrijver heeft er geen. Alle werkstempels zijn echter op het moment van schrijven vervallen, waardoor voor alle vier personen (schrijver en ouders en zus van Bernard Wessel) een onzekere toekomst is aangebroken.

Briefkaart van B. Koopman aan Ies Cardozo vanuit kamp Westerbork

Van: Dessaur,&nbsp;Hartog en familie&nbsp; Aan: Jane (A. van den Heuvel)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-07-06&nbsp; Onderwerp: op transport, ‘Heden vertrekken wij naar onbekende bestemming’…

Van: Dessaur,&nbsp;Hartog en familie&nbsp; Aan: Jane (A. van den Heuvel)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-07-06&nbsp; Onderwerp: op transport, ‘Heden vertrekken wij naar onbekende bestemming’…

Briefkaart van Hartog Dessaur aan Jane vanuit kamp Westerbork

Van: het Nederlandse Beheersinstituut Aan: van Dam, J. Plaats: Groningen Datum: 1951-05-07 Onderwerp: beëindiging bewindvoerderschap t.a.v. Salomon de Winter.

Van: het Nederlandse Beheersinstituut Aan: van Dam, J. Plaats: Groningen Datum: 1951-05-07 Onderwerp: beëindiging bewindvoerderschap t.a.v. Salomon de Winter.

Brief van het Nederlandse Beheersinstituut aan J. van Dam over het beëindigen van zijn bewindvoerderschap over Salomon de Winter

Personen