In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Kampgeld lager Westerbork Serie BB no. 1511

Kampgeld lager Westerbork Serie BB no. 1511

Kampgeld Lager Westerbork 25 cent

Geboorteplaatje/Identificatieplaatje Het is het metalen geboorteplaatje van Eric de Vries Robles. Hij werd op 22 juli 1944 in het ziekenhuis van kamp Westerbork werd geboren. Het bewijs van geboorte moest hij in het kamp als een ketting met hanger dragen. De rest van zijn leven had hij dit bewijs van geboorte altijd bij zich.

Geboorteplaatje/Identificatieplaatje Het is het metalen geboorteplaatje van Eric de Vries Robles. Hij werd op 22 juli 1944 in het ziekenhuis van kamp Westerbork werd geboren. Het bewijs van geboorte moest hij in het kamp als een ketting met hanger dragen. De rest van zijn leven had hij dit bewijs van geboorte altijd bij zich.

In kamp Westerbork gemaakt en gedragen identificatieplaatje van Eric de Vries Robles

Eten halen Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Aantal personen met etenspannetjes.

Eten halen Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Aantal personen met etenspannetjes.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Bewijs van crematie Datum: 02-08-1943 Nr. 452 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Tuchmann, Wilhelm geb. 26-02-77 overleden te Westerbork op 28-07-1943 op 28-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 02-08-1943 Nr. 452 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Tuchmann, Wilhelm geb. 26-02-77 overleden te Westerbork op 28-07-1943 op 28-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Wilhelm Tuchmann

Wandschildering in het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Wandschildering van Jo Spier in een barak die in de oorlog het weeshuis (barak 35) was en later als bezoekersruimte voor de gedetineerden werd gebruikt.

Wandschildering in het Interneringskamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Wandschildering van Jo Spier in een barak die in de oorlog het weeshuis (barak 35) was en later als bezoekersruimte voor de gedetineerden werd gebruikt.

Foto van een wandschildering in Interneringskamp Westerbork

Van: de Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied Aan: de Secretarissen-Generaal Plaats: Den Haag Datum: 1941/02/21 Onderwerp: uitvoering van de beschikking van 4 november 1940, betreffende ontheffing der Joden.

Van: de Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied Aan: de Secretarissen-Generaal Plaats: Den Haag Datum: 1941/02/21 Onderwerp: uitvoering van de beschikking van 4 november 1940, betreffende ontheffing der Joden.

Instructie van de Rijkscommissaris aan de Secretarissen-Generaal betreffende de ontheffing der Joden

Kampleven Westerbork

Werken in kamp Westerbork

Spoorlijn kamp Westerbork

Smalspoor kamp Westerbork

Kamporganisatie kamp Westerbork

Registratie kamp Westerbork

Verklaring dat Meents, L. met ingang van 8 juni 1945 uit het kamp is ontslagen.&nbsp; Gericht aan het Centraal Distributiekantoor ivm aanvraag distributiekaart Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-06-07

Verklaring dat Meents, L. met ingang van 8 juni 1945 uit het kamp is ontslagen.&nbsp; Gericht aan het Centraal Distributiekantoor ivm aanvraag distributiekaart Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-06-07

voor Levie Meents dat hij uit het kamp is ontslagen en in aanmerking komt voor een distributiekaart

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 138 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Teller, Betje geb. 17-10-57 overleden 22-03-1943 te Westerbork op: 25-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 138 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Teller, Betje geb. 17-10-57 overleden 22-03-1943 te Westerbork op: 25-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Betje Teller

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent Serie BB No. 8628

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent Serie BB No. 8628

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent

Samenvatting van de gebeurtenissen op 20 en 21 september 1943 betreffende de gefusilleerde 10 verzetsmannen te Witten en Westerbork. Datum: 1949-02-14

Samenvatting van de gebeurtenissen op 20 en 21 september 1943 betreffende de gefusilleerde 10 verzetsmannen te Witten en Westerbork. Datum: 1949-02-14

Rapport over het lot van 10 verzetsstrijders op 20 en 21 september 1943

Geboorteakte Op 17 -08-1943 is te Westerbork geboren Joseph Waterman, zoon van Sander Waterman en Elisabeth Gobetz. Akte nr. 111 Gemeente Westerbork

Geboorteakte Op 17 -08-1943 is te Westerbork geboren Joseph Waterman, zoon van Sander Waterman en Elisabeth Gobetz. Akte nr. 111 Gemeente Westerbork

Akte van geboorte in kamp Westerbork van Joseph Waterman

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-02-25 Onderwerp: informatie over Roosje Querido-Lever.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-02-25 Onderwerp: informatie over Roosje Querido-Lever.

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Roosje Querido-Lever

Drie dames staan in de sneeuw voor een barak in Schattenberg. Schattenberg, 1950.

Drie dames staan in de sneeuw voor een barak in Schattenberg. Schattenberg, 1950.

Foto van drie Indische vrouwen in (kamp) Schattenberg

Foto van Joseph Muller en zijn vrouw Kaatje de Vries

Plaatsen in kamp Westerbork

Deportatie naar kamp Westerbork

Nederlandse Spoorwegen en de deportatie naar kamp Westerbork

Van: Walter, Kurt Plaats: Westerbork, kamp Voor dienst bij transport (binnenkomende- en uitgaande transporten); Palestina-vrijstelling.

Van: Walter, Kurt Plaats: Westerbork, kamp Voor dienst bij transport (binnenkomende- en uitgaande transporten); Palestina-vrijstelling.

Ausweiskarte van Kurt Walter in kamp Westerbork

Vrijlatingsbewijs / Entlassungsschein Van: Gerzon, Sigbert Arthur Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-18 Bewijs dat Gerzon op 19-12-1942 wordt ontslagen uit kamp Westerbork.

Vrijlatingsbewijs / Entlassungsschein Van: Gerzon, Sigbert Arthur Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-18 Bewijs dat Gerzon op 19-12-1942 wordt ontslagen uit kamp Westerbork.

Vrijlatingsbewijs van Sigbert Arthur Gerzon

Stoelenoverzicht Westerbork, kamp Stoelenoverzicht (en Bühne) van de schouwburg in kamp Westerbork. De nummering loopt van 1 tot en met 300.

Stoelenoverzicht Westerbork, kamp Stoelenoverzicht (en Bühne) van de schouwburg in kamp Westerbork. De nummering loopt van 1 tot en met 300.

Stoelenoverzicht van de schouwburg in kamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het gehele personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-05 Onderwerp: instructie over doorgeven van geconstateerde overtredingen door gedetineerden.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het gehele personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-05 Onderwerp: instructie over doorgeven van geconstateerde overtredingen door gedetineerden.

Order van J.G. Buijvoets aan het personeel van Interneringskamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Ordnungspolizei en SS-bewakers op het perron. Rechts staat A.K. Gemmeker, de kampcommandant; op de achtergrond barak 44.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Ordnungspolizei en SS-bewakers op het perron. Rechts staat A.K. Gemmeker, de kampcommandant; op de achtergrond barak 44.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1942 Onderwerp: belevenissen; verjaardag, 'We moeten onze fietsen ook aangeven.'

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1942 Onderwerp: belevenissen; verjaardag, 'We moeten onze fietsen ook aangeven.'

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Zwolle

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1946-11-18&nbsp; Onderwerp: vernieuwing contract met het interneringskamp Westerbork; voorgeschiedenis van het gebruik van terrein; meer ruimte nodig om woningen te bouwen buiten het terrein.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1946-11-18&nbsp; Onderwerp: vernieuwing contract met het interneringskamp Westerbork; voorgeschiedenis van het gebruik van terrein; meer ruimte nodig om woningen te bouwen buiten het terrein.

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Aan: Engel J. Van: Plekker, S, burgemeester Plaats: Haarlem Datum: 1943-02-09 Onderwerp: het gezin Engel wordt opgedragen de gemeente Haarlem voor 15 februari te verlaten…

Aan: Engel J. Van: Plekker, S, burgemeester Plaats: Haarlem Datum: 1943-02-09 Onderwerp: het gezin Engel wordt opgedragen de gemeente Haarlem voor 15 februari te verlaten…

Brief van de gemeente Haarlem aan het echtpaar Engel-de Vries in verband met gedwongen verhuizing

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943

Handleiding voor verzending van brieven naar het Buitenland

Identiteitskaart van Maud Clara Grietje Hedeman, uitgereikt door het hoofd van de afdeling Vluchtelingen te Bern en alleen geldig in Zwitserland, 2 aug. 1945.

Identiteitskaart van Maud Clara Grietje Hedeman

Van: Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: Vel papier in Brailleschrift.

Van: Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: Vel papier in Brailleschrift.

Brief/papier met brailleschrift

Van: Acohen, H.B. Aan: Lohman, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-19 Onderwerp: pakket ontvangen. Hartelijk dank.

Van: Acohen, H.B. Aan: Lohman, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-19 Onderwerp: pakket ontvangen. Hartelijk dank.

Briefkaart van H.B. Acohen aan de familie Lohman vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Nieuwe Drentsche Courant Plaats: Assen Datum: 1959-10-07 Onderwerp: vraag om kopieën van artikelen rond het proces van Gemmeker.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Nieuwe Drentsche Courant Plaats: Assen Datum: 1959-10-07 Onderwerp: vraag om kopieën van artikelen rond het proces van Gemmeker.

Brief van Werner Stertzenbach aan de Nieuwe Drentsche Courant

Van: Matteman, Sal en Margot Aan: beste jongens Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942 Onderwerp: uiteenzetting over plaatsing van vader in het Apeldoornsche Bosch als soort van onderduik; hoe te werk gaan in deze.

Van: Matteman, Sal en Margot Aan: beste jongens Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942 Onderwerp: uiteenzetting over plaatsing van vader in het Apeldoornsche Bosch als soort van onderduik; hoe te werk gaan in deze.

Brief van Sal en Margot Matteman aan bekenden vanuit Apeldoornsche Bosch

Bewijs van aanmelding, in verband met de aanmeldingsplicht van personen van geheel of gedeeltelijk joods bloed, op naam van Jules Cohen en afgegeven in Groningen, 8 apr. 1941.

Bewijs van aanmelding van Jules Cohen

Foto van militairen in een zwembad Datum: 1949

Foto van militairen in een zwembad Datum: 1949

Foto van militairen in een zwembad

Filterhuis en het ketelhuis Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1965-1970

Filterhuis en het ketelhuis Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1965-1970

Foto van het filterhuis en het ketelhuis in woonoord Schattenberg

Van: Eling, opzichter van Rijksgebouwendienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03-27 Onderwerp: richtlijnen bij onderhoudswerken, verbouwingen etc.

Van: Eling, opzichter van Rijksgebouwendienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-03-27 Onderwerp: richtlijnen bij onderhoudswerken, verbouwingen etc.

Instructie Eling, opzichter Rijksgebouwen Dienst bij onderhoud en verbouwing.

Van: Langstadt, Sara en Wilhelm Aan: Langstadt, Ruth Plaats: Theresienstadt Datum: 1943-07-30 Onderwerp: ze hopen dat Ruth de kaart ontvangt en ze hopen op een schrijven van haar; graag elke schrijfdag schrijven; post en pakketten komen aan; Sara werkt in een Kinderheim en de kinderen zijn aardig en verheugen zich op haar…&nbsp;

Van: Langstadt, Sara en Wilhelm Aan: Langstadt, Ruth Plaats: Theresienstadt Datum: 1943-07-30 Onderwerp: ze hopen dat Ruth de kaart ontvangt en ze hopen op een schrijven van haar; graag elke schrijfdag schrijven; post en pakketten komen aan; Sara werkt in een Kinderheim en de kinderen zijn aardig en verheugen zich op haar…&nbsp;

Briefkaart van Sara en Wilhelm Langstadt aan hun dochter Ruth in kamp Westerbork vanuit Theresienstadt

Van: de Procureur Aan: de President der Arrondissementsrechtbank te Amsterdam Plaats: Amsterdam Datum: 1945-10-24 Onderwerp: er moet een bewindvoerder komen om de nalatenschap van het echtpaar Jacob Tas en Esther Tas-van Dam veilig te stellen. Diverse roerende zaken bevinden zich in handen van derden.

Van: de Procureur Aan: de President der Arrondissementsrechtbank te Amsterdam Plaats: Amsterdam Datum: 1945-10-24 Onderwerp: er moet een bewindvoerder komen om de nalatenschap van het echtpaar Jacob Tas en Esther Tas-van Dam veilig te stellen. Diverse roerende zaken bevinden zich in handen van derden.

Brief van de Procureur aan de President der Arrondissementsrechtbank te Amsterdam