In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 7

Ontspanning kamp Westerbork

Fotografie kamp Westerbork

Tekening van het privaathuis&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp (Woonoord Schattenberg) Foto van een tekening van Peter van Straaten, gemaakt voor de illustratie van een krantenartikel (Het Parool, 1968, 'Weerzien met Westerbork'. ) &nbsp; Het origineel in het bezit van het Herinneringscentrum.

Tekening van het privaathuis&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp (Woonoord Schattenberg) Foto van een tekening van Peter van Straaten, gemaakt voor de illustratie van een krantenartikel (Het Parool, 1968, 'Weerzien met Westerbork'. ) &nbsp; Het origineel in het bezit van het Herinneringscentrum.

Foto van een tekening van een latrine in woonoord Schattenberg

Visitatie kamp Westerbork

Lippmann, Rosenthal & Co. kamp Westerbork

Tekening van de situatie in woonoord Schattenberg. Plaats: Westerbork, kamp (Woonoord Schattenberg) Datum: 1968&nbsp; Foto van een tekening van Peter van Straaten, gemaakt voor de illustratie van een krantenartikel (Het Parool, 1968, ‘Weerzien met Westerbork’). &nbsp;

Tekening van de situatie in woonoord Schattenberg. Plaats: Westerbork, kamp (Woonoord Schattenberg) Datum: 1968&nbsp; Foto van een tekening van Peter van Straaten, gemaakt voor de illustratie van een krantenartikel (Het Parool, 1968, ‘Weerzien met Westerbork’). &nbsp;

Foto van een tekening van de toegang naar het woonoord Schattenberg

Een keukenbarak&nbsp; Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1956-1965 Na de invoering van de zelfzorg, werden bij de woon- en familiebarakken keukenbarakken geplaatst en werd de Centrale Keuken opgeheven.

Een keukenbarak&nbsp; Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1956-1965 Na de invoering van de zelfzorg, werden bij de woon- en familiebarakken keukenbarakken geplaatst en werd de Centrale Keuken opgeheven.

Foto van een keukenbarak in het woonoord Schattenberg

Barak 27

Programmablad Konzert- und Operettenabend.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-10

Programmablad Konzert- und Operettenabend.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-10

Programma Konzert- und Operettenabend

Van: Ziegler, E.&nbsp; Datum: 1946-07-28 verslag over de totstandkoming van de Gruppe Buhne (1943-1944) in kamp Westerbork, de cabaretvoorstellingen en het einde van de groep in september 1944.

Van: Ziegler, E.&nbsp; Datum: 1946-07-28 verslag over de totstandkoming van de Gruppe Buhne (1943-1944) in kamp Westerbork, de cabaretvoorstellingen en het einde van de groep in september 1944.

Verslag van Erich Ziegler over de Gruppe Bühne

Titelblad Titelblad van:' Die Buhne Lager Westerbork spielt unter der leitung von Max Ehrlich: Humor und Melodie'. Kamp Westerbork, 1943-09-27 Betreft foto van het boek 'Humor und Melodie' (Cabaret). Het boek bestaat uit een serie foto's, waarvan de tekst geschreven is door Max Ehrlich; de foto's gemaakt zijn door Werner Rudolf Breslauer en de tekeningen gemaakt zijn door Leo Kok en Hans Margules.

Titelblad Titelblad van:' Die Buhne Lager Westerbork spielt unter der leitung von Max Ehrlich: Humor und Melodie'. Kamp Westerbork, 1943-09-27 Betreft foto van het boek 'Humor und Melodie' (Cabaret). Het boek bestaat uit een serie foto's, waarvan de tekst geschreven is door Max Ehrlich; de foto's gemaakt zijn door Werner Rudolf Breslauer en de tekeningen gemaakt zijn door Leo Kok en Hans Margules.

Titelblad van het revueboek Humor und Melodie

Conceptprogramma voor het onderricht in landbouw, tuinbouw en veeteelt in het Vluchtelingenkamp Datum: 1939-09-24

Conceptprogramma voor het onderricht in landbouw, tuinbouw en veeteelt in het Vluchtelingenkamp Datum: 1939-09-24

Notitie voor het onderricht in landbouw, tuinbouw en veeteelt in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Fliegende Kolonne Datum: 1944-03-13 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: namen van personen die bij de Fliegende Kolonne werkten. Achter de namen de nummers van de barakken waar deze personen woonachtig zijn.

Van: Fliegende Kolonne Datum: 1944-03-13 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: namen van personen die bij de Fliegende Kolonne werkten. Achter de namen de nummers van de barakken waar deze personen woonachtig zijn.

Namenlijst van de Fliegende Kolonne

Houten bordje: rechthoekig stukje hout met op beide kanten een tekst. -E-1858., t.a.v. Rabbijn Frank&nbsp; -Aan Rabbiner Frank Lager Westerbork Het bordje is gevonden op het land van boer Schutte, dat grensde aan de spoorlijn Hooghalen-kamp Westerbork. Volgens de heer Schutte is het bordje uit de trein gegooid. De eigenaar van het bordje is onbekend, net als de betekenis van het nummer E-1858. &nbsp;

Houten bordje: rechthoekig stukje hout met op beide kanten een tekst. -E-1858., t.a.v. Rabbijn Frank&nbsp; -Aan Rabbiner Frank Lager Westerbork Het bordje is gevonden op het land van boer Schutte, dat grensde aan de spoorlijn Hooghalen-kamp Westerbork. Volgens de heer Schutte is het bordje uit de trein gegooid. De eigenaar van het bordje is onbekend, net als de betekenis van het nummer E-1858. &nbsp;

Een houten bordje met tekst

Van: Simons, D. Aan: Medema, mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-10 Onderwerp: De schrijver en zijn moeder zijn ieder op een ander adres gaan wonen. David moet nog vaak denken aan Betsy en Henriette. Hij vraagt zich af of hun poes nog leeft en of het huis in 't Zandt (Gr) nog leeg staat…

Van: Simons, D. Aan: Medema, mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-10 Onderwerp: De schrijver en zijn moeder zijn ieder op een ander adres gaan wonen. David moet nog vaak denken aan Betsy en Henriette. Hij vraagt zich af of hun poes nog leeft en of het huis in 't Zandt (Gr) nog leeg staat…

Brief van David Simons aan mej. Medema vanuit Amsterdam

Van: Paauw-Peper, de, R. Aan: Cardozo, I. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-03 Onderwerp: beschrijving situatie. Haar man is nog steeds in het ziekenhuis.

Van: Paauw-Peper, de, R. Aan: Cardozo, I. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-03 Onderwerp: beschrijving situatie. Haar man is nog steeds in het ziekenhuis.

Brief van Roosje De Pauw-Peper aan Ies Cardozo vanuit kamp Westerbork

Werkplan tot het doen van voorzieningen in barak 28; 29 en 30 Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:50&nbsp; Datum: 1957-12 Opmerking: kerkfunctie, magazijn van het CAZ en woonfunctie

Werkplan tot het doen van voorzieningen in barak 28; 29 en 30 Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:50&nbsp; Datum: 1957-12 Opmerking: kerkfunctie, magazijn van het CAZ en woonfunctie

Plattegrond met nieuwe voorzieningen voor een deel van de voormalige Centrale Keuken

Via: Kleinkramer, S. (geschreven door Sander Sanders) Aan: Reens, A. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-20 Onderwerp: bedankje

Via: Kleinkramer, S. (geschreven door Sander Sanders) Aan: Reens, A. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-20 Onderwerp: bedankje

Briefkaart van Sander Sanders aan Annie Reens vanuit kamp Westerbork

Strafbevel&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-06 Marcus Norden wordt gedurende de periode 7-8-1943 tot 17-8-1943 in de strafkompagnie geplaatst.

Strafbevel&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-06 Marcus Norden wordt gedurende de periode 7-8-1943 tot 17-8-1943 in de strafkompagnie geplaatst.

Strafbevel aan Marcus Norden

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-12/13 Onderwerp: Stella en Werner zullen elkaar mogelijk kunnen ontmoeten in kamp Westerbork, in ieder geval na 21 december, al blijft alles onzeker; vandaag weer een transport vertrokken, onder de gedeporteerden een goede vriend. Hij kwam van de ‘Amstelveenseweg’ met niet &nbsp;meer dan een zakdoek als bagage; wat Werner het meest schokt is dat de hele organisatie, behalve de belangrijkste functies, in handen van Joden is. Het is een grote machinerie, ‘wij allen zijn kleine radartjes en draaien mee en helpen aan ons eigen ongeluk’; oud-Frontstrijders en Theresienstadt is geschrapt, er gaan geruchten dat er nog een transport weggaat en dat er dan een pauze van enkele weken zal zijn; in het kamp worden voorbereidingen getroffen voor een kerstmisfeest (Joelfeest) voor de Duits en Hollandse ariërs. Er komen ook mensen van buiten; bewijs van huwelijksafkondiging van de gemeente; met deze papieren en een geboorte bewijs kunnen ze in Amsterdam trouwen; het is zondagmorgen, Werner komt terug van zijn werk en zal de brief afmaken; gesproken met iemand die in Amsterdam is getrouwd; 's middags was het gezellig bij de Mahlers; bezoek gebracht aan enkele personen in de grote woonbarakken.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-12/13 Onderwerp: Stella en Werner zullen elkaar mogelijk kunnen ontmoeten in kamp Westerbork, in ieder geval na 21 december, al blijft alles onzeker; vandaag weer een transport vertrokken, onder de gedeporteerden een goede vriend. Hij kwam van de ‘Amstelveenseweg’ met niet &nbsp;meer dan een zakdoek als bagage; wat Werner het meest schokt is dat de hele organisatie, behalve de belangrijkste functies, in handen van Joden is. Het is een grote machinerie, ‘wij allen zijn kleine radartjes en draaien mee en helpen aan ons eigen ongeluk’; oud-Frontstrijders en Theresienstadt is geschrapt, er gaan geruchten dat er nog een transport weggaat en dat er dan een pauze van enkele weken zal zijn; in het kamp worden voorbereidingen getroffen voor een kerstmisfeest (Joelfeest) voor de Duits en Hollandse ariërs. Er komen ook mensen van buiten; bewijs van huwelijksafkondiging van de gemeente; met deze papieren en een geboorte bewijs kunnen ze in Amsterdam trouwen; het is zondagmorgen, Werner komt terug van zijn werk en zal de brief afmaken; gesproken met iemand die in Amsterdam is getrouwd; 's middags was het gezellig bij de Mahlers; bezoek gebracht aan enkele personen in de grote woonbarakken.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Jacobi, Fia Geboren: 1924-09-21 Aan: Belterman, J. Datum: 1943-05-10 Plaats: Vught, Auffanglager Onderwerp: ontvangst van een pakketje. Greet en Pakkie (Grietje en Emil) zijn in de baby-barak. De schrijver ziet ze soms op vrijdag. ‘Moeder en ik zitten bij elkaar, en tussen de middag liggen wij in de zon…’.&nbsp; &nbsp;

Van: Jacobi, Fia Geboren: 1924-09-21 Aan: Belterman, J. Datum: 1943-05-10 Plaats: Vught, Auffanglager Onderwerp: ontvangst van een pakketje. Greet en Pakkie (Grietje en Emil) zijn in de baby-barak. De schrijver ziet ze soms op vrijdag. ‘Moeder en ik zitten bij elkaar, en tussen de middag liggen wij in de zon…’.&nbsp; &nbsp;

Brief van Fia Jacobi aan J. Belterman vanuit kamp Vught

Van: Leeven, van, Ronnie&nbsp; Datum: 1943-12-04&nbsp; Verklaring betreffende indeling bij de ordonnansen.

Van: Leeven, van, Ronnie&nbsp; Datum: 1943-12-04&nbsp; Verklaring betreffende indeling bij de ordonnansen.

Verklaring dat Ronnie (Aaron) van Leeven is ingedeeld bij de Ordonnansen

Van: Terpstra, J. en Nanninga, H.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Groningen Datum: 1945 Onderwerp: verzoek tot koop van vliegtuigonderdelen, huur van barak 107 met de bedoeling hierin het materiaal te verwerken. Er kunnen hiervoor 50 gedetineerden gedurende een half jaar voor worden ingezet.

Van: Terpstra, J. en Nanninga, H.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Groningen Datum: 1945 Onderwerp: verzoek tot koop van vliegtuigonderdelen, huur van barak 107 met de bedoeling hierin het materiaal te verwerken. Er kunnen hiervoor 50 gedetineerden gedurende een half jaar voor worden ingezet.

Verzoek van Terpstra en Nanninga over de verwerking van vliegtuigwrakken in Interneringskamp Westerbork

Het inrichten van leslokalen voor L.O. in barak 107&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1951

Het inrichten van leslokalen voor L.O. in barak 107&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1951

Plattegrond van het inrichten van barak 107 tot schoolgebouw

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Kommandantuur van het Kamp Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-07-28 Onderwerp: De P.O.D. (Politieke Opsporingsdienst) heeft Werner gevraagd inlichtingen te verstrekken over gebeurtenissen in het kamp, specifiek over het crematorium.&nbsp; Werner heeft bewijs nodig dat hij in kamp Westerbork is geïnterneerd is geweest en ontvlucht. Zijn persoonsbewijs heeft hij in Westerbork moeten inleveren en door zijn vlucht was hij niet instaat om zijn bezittingen mee te nemen. Zie antwoord Buijvoets op deze brief op 7 augustus 1945, 10985-171.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Kommandantuur van het Kamp Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-07-28 Onderwerp: De P.O.D. (Politieke Opsporingsdienst) heeft Werner gevraagd inlichtingen te verstrekken over gebeurtenissen in het kamp, specifiek over het crematorium.&nbsp; Werner heeft bewijs nodig dat hij in kamp Westerbork is geïnterneerd is geweest en ontvlucht. Zijn persoonsbewijs heeft hij in Westerbork moeten inleveren en door zijn vlucht was hij niet instaat om zijn bezittingen mee te nemen. Zie antwoord Buijvoets op deze brief op 7 augustus 1945, 10985-171.

Brief van Werner Stertzenbach aan de Komandantuur van kamp Westerbork

Gevangenis kamp Westerbork

Waterzuivering kamp Westerbork

Oude waterzuivering

Nieuwe waterzuivering

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Amsterdam Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1944-04-29 Onderwerp: wel of niet geschikt voor werk in Duitsland.&nbsp;

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Amsterdam Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1944-04-29 Onderwerp: wel of niet geschikt voor werk in Duitsland.&nbsp;

Verklaring van het Gewestelijke Arbeidsbureau over Joseph van Dam

Personen