In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Pront, S. Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-16 Onderwerp: uitgebreide omschrijving van de dagelijkse omstandigheden en de situatie binnen het kamp. Blz.: 4

Van: Pront, S. Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-16 Onderwerp: uitgebreide omschrijving van de dagelijkse omstandigheden en de situatie binnen het kamp. Blz.: 4

Brief van S. Pront aan bekenden vanuit kamp Westerbork

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-15 Onderwerp: adreswijziging, verhuizing naar andere barak.

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-15 Onderwerp: adreswijziging, verhuizing naar andere barak.

Briefkaart van M. Batavier aan mevrouw Ras-Batavier vanuit kamp Westerbork

Van: Aussen, Herta&nbsp; Aan: Renès, N.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-05-15 Onderwerp: Ontvangen van pakketten, ziektes en omstandigheden. Herta gaat verhuizen naar barak 11, een zaal met 30 meisjes. Annie heeft difterie.

Van: Aussen, Herta&nbsp; Aan: Renès, N.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-05-15 Onderwerp: Ontvangen van pakketten, ziektes en omstandigheden. Herta gaat verhuizen naar barak 11, een zaal met 30 meisjes. Annie heeft difterie.

Briefkaart van Herta aan Netty vanuit kamp Westerbork

Kerstnummer Opbouw met illustraties Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, December 1946 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-12 Onderwerp: kerstmis; kerstfeest; de poort des levens; kerstmis; kerstoverdenkingen.&nbsp;

Kerstnummer Opbouw met illustraties Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, December 1946 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-12 Onderwerp: kerstmis; kerstfeest; de poort des levens; kerstmis; kerstoverdenkingen.&nbsp;

Orgaan met de titel 'Opbouw' uitgegeven voor het ziekenhuis van het Interneringskamp Westerbork

Het personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Boekhouding, de heren Sportel en Moes.

Het personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945.&nbsp; Boekhouding, de heren Sportel en Moes.

Foto van personeel van de Boekhouding van Interneringskamp Westerbork

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudie, Roel enz. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden in het kamp; Annie is verhuisd van een bijna lege barak 57 naar een overvolle barak 63. De bewoners van de 57 zijn over de andere barakken verdeeld. Ze werkt in een kleine of een grote ploeg bij de boer (rogge binden en aardappelen rooien). Voorlopig heeft zij nog vrijstelling van transport. Mocht ze vertrokken zijn dan zal Erna het laten weten. Erna is de persoon die samen met haar man Erich Zielke tot nu toe Annie uit de trein heeft weten te halen.

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudie, Roel enz. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-08&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden in het kamp; Annie is verhuisd van een bijna lege barak 57 naar een overvolle barak 63. De bewoners van de 57 zijn over de andere barakken verdeeld. Ze werkt in een kleine of een grote ploeg bij de boer (rogge binden en aardappelen rooien). Voorlopig heeft zij nog vrijstelling van transport. Mocht ze vertrokken zijn dan zal Erna het laten weten. Erna is de persoon die samen met haar man Erich Zielke tot nu toe Annie uit de trein heeft weten te halen.

Brief van Annie aan Rudi, Roel en de anderen vanuit kamp Westerbork

Van: Emden, van, Heijman Aan: Emden, van,&nbsp;(vrouw en kinderen) Plaats: Arbeitslager Birkenau Datum: 1944 Onderwerp: gezondheid; felicitaties met verjaardag.&nbsp;

Van: Emden, van, Heijman Aan: Emden, van,&nbsp;(vrouw en kinderen) Plaats: Arbeitslager Birkenau Datum: 1944 Onderwerp: gezondheid; felicitaties met verjaardag.&nbsp;

Briefkaart van Heijman van Emden aan van Emden vanuit Birkenau

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Gelder, van, L., Fam. Plaats: Birkenau, kamp, blok 19 Datum: 1942-11/12 Onderwerp: omstandigheden, weersomstandigheden (zeer koud), groeten In Duits geschreven, met stempel Z + bijbehorende enveloppe (6738-33).

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Gelder, van, L., Fam. Plaats: Birkenau, kamp, blok 19 Datum: 1942-11/12 Onderwerp: omstandigheden, weersomstandigheden (zeer koud), groeten In Duits geschreven, met stempel Z + bijbehorende enveloppe (6738-33).

Brief van Vera Polak-van Gelder aan de familie van Gelder vanuit Auschwitz-Birkenau

Deel van een enveloppe met adresgegevens Geschreven door: Haan, de, Jozeph Plaats: Arbeitslager Birkenau Datum: 1943 Levensteken van de schrijver uit Birkenau

Deel van een enveloppe met adresgegevens Geschreven door: Haan, de, Jozeph Plaats: Arbeitslager Birkenau Datum: 1943 Levensteken van de schrijver uit Birkenau

Enveloppe met adressgegevens van Jozeph de Haan vanuit Birkenau

Enveloppe behorende bij brief inv.nr. 6738-32 Op achterzijde de tekst: Abs. Veronica Polak Lager Birkenau bei Neu ? Oberschlesien, Block 19. Datum: 1942-11/12

Enveloppe behorende bij brief inv.nr. 6738-32 Op achterzijde de tekst: Abs. Veronica Polak Lager Birkenau bei Neu ? Oberschlesien, Block 19. Datum: 1942-11/12

Enveloppe behorend bij de brief geschreven door Vera Polak-van Gelder vanuit Auschwitz-Birkenau

Joods leven na de Tweede Wereldoorlog

Kunstroof

Opsporing vermiste personen

In bewaring gegeven bezittingen

Derde generatie

Tweede generatie

Verwerking oorlogsleed

Monumenten buiten kamp Westerbork

Terugkeer en opvang

Oorlogsgetroffenen

Naoorlogs antisemitisme

Oorlogsweeskinderen

Rechtsherstel

Appell!! Appel!! appell!! Da macht ein jeder schnell, wenn die musik ertont, sind wir zur stell ! Tekst uit 'Humor Melodie'. Tekst met illustratie. Kamp Westerbork, 1943-09-27. Foto uit het boek 'Humor und Melodie' (Cabaret).

Appell!! Appel!! appell!! Da macht ein jeder schnell, wenn die musik ertont, sind wir zur stell ! Tekst uit 'Humor Melodie'. Tekst met illustratie. Kamp Westerbork, 1943-09-27. Foto uit het boek 'Humor und Melodie' (Cabaret).

Illustratie en tekst uit het revueboek Humor und Melodie

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-18/20 Onderwerp: Op transport gaan, beschrijving situatie in kamp, heeft een voorlopige vrijstelling gekregen volgens haar groepsleider. Ze werkt bij boeren in de omgeving. Ze bezocht een cabaretuitvoering van de Bunter Abend, waarin tal van prominenten als Ehrlich, Rosen en Chaja Goldstein speelden. (Sel)Fried (Fuchs) zat naast haar. Hij was haar tegengevallen toen ze op transport moest. Hij had barakdienst en wilde haar niet helpen met het dragen van haar bagage. Hij was druk in gesprek. Moeder dankt voor het toegestuurde goed. Ze was het hare kwijtgeraakt toe ze op het laatste moment uit de trein werden gezet, pakketpost, voedselpakketten en met Loes gaat het goed. De vraag is wat haar toekomst zal zijn. De Palestina-lijst waar zij opstaat is vervallen… &nbsp;

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-18/20 Onderwerp: Op transport gaan, beschrijving situatie in kamp, heeft een voorlopige vrijstelling gekregen volgens haar groepsleider. Ze werkt bij boeren in de omgeving. Ze bezocht een cabaretuitvoering van de Bunter Abend, waarin tal van prominenten als Ehrlich, Rosen en Chaja Goldstein speelden. (Sel)Fried (Fuchs) zat naast haar. Hij was haar tegengevallen toen ze op transport moest. Hij had barakdienst en wilde haar niet helpen met het dragen van haar bagage. Hij was druk in gesprek. Moeder dankt voor het toegestuurde goed. Ze was het hare kwijtgeraakt toe ze op het laatste moment uit de trein werden gezet, pakketpost, voedselpakketten en met Loes gaat het goed. De vraag is wat haar toekomst zal zijn. De Palestina-lijst waar zij opstaat is vervallen… &nbsp;

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Van: Reens, A.&nbsp; Aan: Rudi, Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-08 Onderwerp: beschrijving situatie; als ongestempelde kan ze de ontvangst van pakketten niet bevestigen. Ze werkt op de tuinkwekerij. Het werk bevalt haar goed,. Ze zit in een leuk groepje met soms ervaren mensen. Het eten in het kamp is redelijk goed, maar te weinig voor mensen die de hele dag buiten werken. In ieder geval geniet ze van de werkomstandigheden. Met de groep gaat ze 3 x in de week naar het badhuis; de komende 3 tot 6 weken zullen er geen uitgaande transporten plaatsvinden. ‘E. en E. zijn buitengewoon aardig en mogen we hen nooit vergeten’ (Erich en Erna Zielke) ‘Loes A. werk nu sinds zaterdag in mijn groep mee’ (Louise Abas) ‘Fried laat jullie ook groeten’ (Selfried Fuchs) &nbsp;

Van: Reens, A.&nbsp; Aan: Rudi, Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-08 Onderwerp: beschrijving situatie; als ongestempelde kan ze de ontvangst van pakketten niet bevestigen. Ze werkt op de tuinkwekerij. Het werk bevalt haar goed,. Ze zit in een leuk groepje met soms ervaren mensen. Het eten in het kamp is redelijk goed, maar te weinig voor mensen die de hele dag buiten werken. In ieder geval geniet ze van de werkomstandigheden. Met de groep gaat ze 3 x in de week naar het badhuis; de komende 3 tot 6 weken zullen er geen uitgaande transporten plaatsvinden. ‘E. en E. zijn buitengewoon aardig en mogen we hen nooit vergeten’ (Erich en Erna Zielke) ‘Loes A. werk nu sinds zaterdag in mijn groep mee’ (Louise Abas) ‘Fried laat jullie ook groeten’ (Selfried Fuchs) &nbsp;

Brief van Annie Reens aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Briefkaart Van: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, E. en Kwieser-Cohen, M. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-26 Onderwerp: Henk verwacht Stella spoedig weer thuis. Hij zal een pakje opsturen.&nbsp;

Briefkaart Van: Jong, de, H. Aan: Jong-Cohen, de, E. en Kwieser-Cohen, M. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-26 Onderwerp: Henk verwacht Stella spoedig weer thuis. Hij zal een pakje opsturen.&nbsp;

Briefkaart H. de Jong aan E. de Jong-Cohen en M. Kwieser-Cohen vanuit Amsterdam

Personen