In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Creveld, van, Ies&nbsp; Aan: Schulte, Theo&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-30&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie kamp.&nbsp; Tevens brief ter afscheid, geschreven dag voor transport. Ies zal de volgende morgen naar Celle (Bergen-Belsen) vertrekken. Zij hoop Theo ooit nog terug te kunnen zien is vervlogen. Ies zijn neef en nicht hebben in het kamp hun best gedaan. Het mocht niet baten. Ies kwam met niets in kamp Westerbork terecht. Zelfs zijn ring had hij onderweg verloren. Nu heeft hij weer het een en ander. De laatste dagen heeft hij bij familie in het kamp doorgebracht. Ze wonen in een klein kamertje. Er zijn twee cafe's, een, winkel en een voetbalveld. En er is elke week cabaret. Het eten is meestal goed, maar weinig. Ter aanvulling kan je een halve liter melk krijgen. Het regent nu bakken uit de hemel, waardoor iedereen is gedwongen in zijn barak te blijven…

Van: Creveld, van, Ies&nbsp; Aan: Schulte, Theo&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-30&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie kamp.&nbsp; Tevens brief ter afscheid, geschreven dag voor transport. Ies zal de volgende morgen naar Celle (Bergen-Belsen) vertrekken. Zij hoop Theo ooit nog terug te kunnen zien is vervlogen. Ies zijn neef en nicht hebben in het kamp hun best gedaan. Het mocht niet baten. Ies kwam met niets in kamp Westerbork terecht. Zelfs zijn ring had hij onderweg verloren. Nu heeft hij weer het een en ander. De laatste dagen heeft hij bij familie in het kamp doorgebracht. Ze wonen in een klein kamertje. Er zijn twee cafe's, een, winkel en een voetbalveld. En er is elke week cabaret. Het eten is meestal goed, maar weinig. Ter aanvulling kan je een halve liter melk krijgen. Het regent nu bakken uit de hemel, waardoor iedereen is gedwongen in zijn barak te blijven…

Brief van Ies van Creveld aan Theo Schulte vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Van: Verwaltung D.B. Arbeitszentrale Aan: Esther Boom-Jacobs Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-12 Onderwerp: ze is bij de reinigingsdienst ingedeeld en dient zich vandaag in barak 11 bij de heer Wolff te melden.

Mededeling&nbsp; Van: Verwaltung D.B. Arbeitszentrale Aan: Esther Boom-Jacobs Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-12 Onderwerp: ze is bij de reinigingsdienst ingedeeld en dient zich vandaag in barak 11 bij de heer Wolff te melden.

Mededeling aan Esther Boom-Jacobs dat zij bij de reinigingsdienst is ingedeeld

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Meppel Aan: Muller, Israel Levie Plaats: Meppel Datum: 1944-03-14 Onderwerp: verplicht werken als gemengd-gehuwde op het vliegveld Havelte.

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Meppel Aan: Muller, Israel Levie Plaats: Meppel Datum: 1944-03-14 Onderwerp: verplicht werken als gemengd-gehuwde op het vliegveld Havelte.

Oproep voor Israel Levie Muller om zich te melden in het Joodse werkkamp te Havelte

Fragenbogen, vragenformulier, blanco, gebruikt door Lippmann-Rosenthal voor ontroerende goederen en hypotheken, kleur roze

Fragenbogen, vragenformulier, blanco, gebruikt door Lippmann-Rosenthal voor ontroerende goederen en hypotheken, kleur roze

Formulier gebruikt door Lippmann-Rosenthal

Portretfoto van Meijer, Leo.&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1942-1944&nbsp;

Portretfoto van Meijer, Leo.&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1942-1944&nbsp;

Leo Meijer gefotografeerd door Breslauer in kamp Westerbork

Kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.&nbsp; Kinderen rooien aardappelen in de omgeving van het kamp.

Kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943.&nbsp; Kinderen rooien aardappelen in de omgeving van het kamp.

Kinderen aan het aardappelrooien op het land van de kampboerderij

Van: Pol. Angestellte&nbsp; Aan: Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1944-01-27&nbsp; Onderwerp: over het weer uitvoeren van Jodentransporten na een onderbreking vanwege quarantainemaatregelen in kamp Westerbork. De transporten van 11-1-/18-01- en 25-01-1944 worden in de brief genoemd.&nbsp;

Van: Pol. Angestellte&nbsp; Aan: Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1944-01-27&nbsp; Onderwerp: over het weer uitvoeren van Jodentransporten na een onderbreking vanwege quarantainemaatregelen in kamp Westerbork. De transporten van 11-1-/18-01- en 25-01-1944 worden in de brief genoemd.&nbsp;

Brief van de Politieke Angestellte over het hervatten van transporten vanuit kamp Westerbork

Reisvergunning&nbsp; Betreft een vergunning om Meijer Stad, die zwaar ziek uit Buchenwald is teruggekomen, te kunnen bezoeken.

Reisvergunning&nbsp; Betreft een vergunning om Meijer Stad, die zwaar ziek uit Buchenwald is teruggekomen, te kunnen bezoeken.

Vergunning om Meijer Stad te kunnen bezoeken

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-19 No. 3 Inhoud: Instructies betreffende doorlaatbewijzen alleen met speciale pas; aanvulling op reorganisatie, de heren R. Fried en H. Weijl adviseurs administratie en arbeidsverdeling, Beyer beheer oude metalen, J. Kattenburg wordt hoofd Schoen- en Kleermakerij, R. Levison is assistent van het hoofd van afdeling V en S. Dresden is assistent van het hoofd van Afdeling VI &nbsp;postverkeer tot nader orde stopgezet; baden is mogelijk; synagogediensten; Joodsche voorwerpen en boeken; oorlogsoverzicht; reparaties

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-19 No. 3 Inhoud: Instructies betreffende doorlaatbewijzen alleen met speciale pas; aanvulling op reorganisatie, de heren R. Fried en H. Weijl adviseurs administratie en arbeidsverdeling, Beyer beheer oude metalen, J. Kattenburg wordt hoofd Schoen- en Kleermakerij, R. Levison is assistent van het hoofd van afdeling V en S. Dresden is assistent van het hoofd van Afdeling VI &nbsp;postverkeer tot nader orde stopgezet; baden is mogelijk; synagogediensten; Joodsche voorwerpen en boeken; oorlogsoverzicht; reparaties

De Westerborker nummer 3 van 19 april 1945

Ausweis - Bescheinigung Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-01 Heinz Meyerfeld, geb. 6-5-04, is gerechtigd om tijdens zijn verblijf in Amsterdam, na 20.00 uur zich op straat te begeven, gebruik te maken van tram en bus en buiten

Ausweis - Bescheinigung Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-01 Heinz Meyerfeld, geb. 6-5-04, is gerechtigd om tijdens zijn verblijf in Amsterdam, na 20.00 uur zich op straat te begeven, gebruik te maken van tram en bus en buiten

Ausweis van Heinz Meyerfeld

Organisatie van de Endlösung

Organisatie van de Jodenvervolging

RSHA

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent Serie CC No. 8102

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent Serie CC No. 8102

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent

Van: de gemeente Westerbork Aan: Niemeijer, R. Plaats: Westerbork Datum: 1948-06-09 Onderwerp: stemplicht; verkiezingen 2de kamer; opgeven adres in kamp Westerbork.&nbsp;

Van: de gemeente Westerbork Aan: Niemeijer, R. Plaats: Westerbork Datum: 1948-06-09 Onderwerp: stemplicht; verkiezingen 2de kamer; opgeven adres in kamp Westerbork.&nbsp;

Verklaring betreffende stemming voor de tweede kamer der Staten-Generaal in 1948 voor R. Niemeijer in kamp Westerbork

Wachttoren en afrastering&nbsp; Foto van een aquarel&nbsp; Van: Birman, O.&nbsp; Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943.

Wachttoren en afrastering&nbsp; Foto van een aquarel&nbsp; Van: Birman, O.&nbsp; Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp Datum: 1943.

Foto van een aquarel van Otto Birman van een wachttoren en afrastering in kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-06-24 Onderwerp: sinds korte tijd is het kamp weer overvol, er zijn veel vrienden van Werner die geholpen willen worden; over Werner en Stella; Stella broer Samuel is met zijn vrouw in kamp Westerbork gearriveerd. Hij heeft het kampleven ervaren en een een baan op de timmerwerkplaats; de groeten aan de twee broeders Hekster overgebracht; het sterilisatie gebeuren is weer opgepakt. Ongeveer 600 mannen kiezen voor sterilisatie in Amsterdam, slechts 3 tot 4 procent kiest voor deportatie naar het Oosten; vraag aan Hans Stawski hoe je aan sigaretten komt.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-06-24 Onderwerp: sinds korte tijd is het kamp weer overvol, er zijn veel vrienden van Werner die geholpen willen worden; over Werner en Stella; Stella broer Samuel is met zijn vrouw in kamp Westerbork gearriveerd. Hij heeft het kampleven ervaren en een een baan op de timmerwerkplaats; de groeten aan de twee broeders Hekster overgebracht; het sterilisatie gebeuren is weer opgepakt. Ongeveer 600 mannen kiezen voor sterilisatie in Amsterdam, slechts 3 tot 4 procent kiest voor deportatie naar het Oosten; vraag aan Hans Stawski hoe je aan sigaretten komt.&nbsp;

Brief van Werner Sterzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Portretfoto van Erna Asch-Rosenthal. Kamp Westerbork, 1943-1944 Erna was huishoudster in de woning van de kampcommandant Gemmeker.

Portretfoto van Erna Asch-Rosenthal. Kamp Westerbork, 1943-1944 Erna was huishoudster in de woning van de kampcommandant Gemmeker.

Portret van Erna Asch Rosenthal

Van: Nederlandsche Roode Kruis, Inlichtingendienst voor Burgers Aan: Boas, Salomon Datum: 1944-02-14 Plaats: 's-Gravenhage Onderwerp: mededeling dat er een telegram voor de familie Boas is binnengekomen van M. Frank uit Netanya, met daarin de officiële regeringsnummers van hun toelatingsvergunning voor de Palestina-veteranenlijst.

Van: Nederlandsche Roode Kruis, Inlichtingendienst voor Burgers Aan: Boas, Salomon Datum: 1944-02-14 Plaats: 's-Gravenhage Onderwerp: mededeling dat er een telegram voor de familie Boas is binnengekomen van M. Frank uit Netanya, met daarin de officiële regeringsnummers van hun toelatingsvergunning voor de Palestina-veteranenlijst.

Brief van het Rode Kruis aan Salomon Boas over de binnenkomst van een telegram

Van: de autoriteiten Aan: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04 Onderwerp: Doorgangspas om het kamp te mogen verlaten en te betreden voor essentiële werkzaamheden.

Van: de autoriteiten Aan: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04 Onderwerp: Doorgangspas om het kamp te mogen verlaten en te betreden voor essentiële werkzaamheden.

Pas voor Abraham Querido om voor zijn werk het kamp te mogen verlaten en te betreden

Van: Griffioen, C Aan: L.S. Datum: 1942-08-15 Plaats: Hollandsche Rading Onderwerp: verklaring dat Hans Friedheim als ingewerkte kracht werkzaam is op de boerderij van de ondergetekende en voor dit werk absoluut noodzakelijk is voor het draaiende houden van de boerderij (15,5 ha, gras en bouwland en 18 melkkoeien).&nbsp;

Van: Griffioen, C Aan: L.S. Datum: 1942-08-15 Plaats: Hollandsche Rading Onderwerp: verklaring dat Hans Friedheim als ingewerkte kracht werkzaam is op de boerderij van de ondergetekende en voor dit werk absoluut noodzakelijk is voor het draaiende houden van de boerderij (15,5 ha, gras en bouwland en 18 melkkoeien).&nbsp;

Verklaring verklaring dat Hans Friedheim als ingewerkte kracht werkzaam is op de boerderij

Aan: Kortoef-Leijden van Amstel, Sara Datum: 1943-05-03 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp Onderwerp: verzenden van een pakket&nbsp;

Aan: Kortoef-Leijden van Amstel, Sara Datum: 1943-05-03 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp Onderwerp: verzenden van een pakket&nbsp;

Bewijs van verzending van een pakket aan Sara Kortoef-Leijden van Amstel in kamp Westerbork

Document met briefwisseling en aantekeningen&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: er wordt geschreven over de mogelijkheden tot het verkrijgen van een nieuw stempel voor gemengd gehuwden. Dit in verband met een oproep om zich gereed te maken voor vertrek naar Westerbork.

Document met briefwisseling en aantekeningen&nbsp; Datum: 1943 Onderwerp: er wordt geschreven over de mogelijkheden tot het verkrijgen van een nieuw stempel voor gemengd gehuwden. Dit in verband met een oproep om zich gereed te maken voor vertrek naar Westerbork.

Document met briefwisseling en aantekeningen

Personen